- Tavşan, aslanı zindana soktu. Aslan için ne ayıp şey; bir tavşancıktan geri kaldı!
- شیر را خرگوش در زندان نشاند ** ننگ شیری کاو ز خرگوشی بماند
- Böyle bir ayba sahip olduğu halde şaşılacak şey şurasıdır ki bir de kendisine Fahreddin lâkabını takmalarını ister! 1350
- در چنان ننگی و آن گه این عجب ** فخر دین خواهد که گویندش لقب
- Ey kişi! Sen, bu dünya kuyusunun dibinde mahpus kalan bir aslansın. Tavşan gibi olan nefsin, seni nasıl kahretti?
- ای تو شیری در تک این چاه فرد ** نفس چون خرگوش خونت ریخت و خورد
- Senin tavşan nefsin sahrada yiyip içmekte, zevk ve sefa etmekte. Sen ise şu dedikodu, bahis ve münakaşa kuyusunun dibindesin!
- نفس خرگوشت به صحرا در چرا ** تو به قعر این چه چون و چرا
- O aslan avcısı tavşan, av hayvanlarının bulunduğu yere koşup “birbirinizi muştulayın. Size müjdeci geldi.
- سوی نخجیران دوید آن شیر گیر ** کابشروا یا قوم إذ جاء البشیر
- Müjde, ey zevk u sefaya dalmış olanlar! Müjde ki o cehennem köpeği, geldiği cehenneme gitti.
- مژده مژده ای گروه عیشساز ** کان سگ دوزخ به دوزخ رفت باز
- Müjde! Tanrı o can düşmanının dişlerini söktü! 1355
- مژده مژده کان عدوی جانها ** کند قهر خالقش دندانها
- Pençesiyle nice başlar ezen düşmanı, ölüm süpürgesi çerçöp gibi süpürdü, gitti” dedi.
- آن که از پنجه بسی سرها بکوفت ** همچو خس جاروب مرگش هم بروفت
- Av hayvanlarının tavşanın etrafına toplanıp onu övmeleri
- جمع شدن نخجیران گرد خرگوش و ثنا گفتن او را
- O zaman, bütün hayvanlar, sevinçli bir halde gülüp oynayarak, onun yüzünü öptüler,
- جمع گشتند آن زمان جمله وحوش ** شاد و خندان از طرب در ذوق و جوش
- Etrafına halka oldular. O, çırağ gibi ortalarındaydı. Bütün sahradakiler, ona secde ettiler.
- حلقه کردند او چو شمعی در میان ** سجده آوردند و گفتندش که هان
- “Sen gökten inen bir melek misin, yoksa peri misin? Hayır, ne meleksin, ne peri! Sen, erkek aslanların Azrâilisin
- تو فرشتهی آسمانی یا پری ** نی تو عزراییل شیران نری
- Ne olursan ol; canımız sana kurban olsun! Ona galip geldin, elin, kolun sağ olsun! 1360
- هر چه هستی جان ما قربان تست ** دست بردی دست و بازویت درست
- Tanrı bu suyu, senin arkından akıttı; eline, koluna aferin!
- راند حق این آب را در جوی تو ** آفرین بر دست و بر بازوی تو
- Bir daha söyle! Onu hile ile nasıl inandırdın; o zalimi, düzenle nasıl kahrettin?
- باز گو تا چون سگالیدی به مکر ** آن عوان را چون بمالیدی به مکر
- Bir daha söyle ki hikâyen dertlere derman, canlara merhem olsun!
- باز گو تا قصه درمانها شود ** باز گو تا مرهم جانها شود
- Bir daha söyle ki o sitemkârın zulmünden canlarımızda yüz binlerce yaralar var” dediler.
- باز گو کز ظلم آن استم نما ** صد هزاران زخم دارد جان ما
- Tavşan dedi ki: “Ey ulular! Tanrı yardım etti, yoksa dünyada bir tavşan kim oluyor ki? 1365
- گفت تایید خدا بود ای مهان ** ور نه خرگوشی که باشد در جهان
- Koluma kuvvet, kalbime nur verdi; kalp nuru da elime ayağıma kudret verdi.
- قوتم بخشید و دل را نور داد ** نور دل مر دست و پا را زور داد
- Üstünlükler, Hak’tan gelir, hallerin değişmesi de ondandır.
- از بر حق میرسد تفضیلها ** باز هم از حق رسد تبدیلها
- Allah, bu teyit ve takviyesini zaman zaman, nevbet be-nevbet zan ehline de, basiret ehline de gösterir. (T.M. 1367)
- حق به دور و نوبت این تایید را ** مینماید اهل ظن و دید را
- Tavşanın av hayvanlarına “buna sevinmeyin” diye nasihat etmesi
- پند دادن خرگوش نخجیران را که بدین شاد مشوید
- Ey ikbal nöbetine erişen! Kendine gel, sevinme! Sen nöbetle mukayyetsin, hürlük taslama!
- هین به ملک نوبتی شادی مکن ** ای تو بستهی نوبت آزادی مکن
- Saltanatı nöbetten üstün olan, ikbali ebedî bulunan nöbet davulunu yedi yıldızdan üstün bir yerde çalarlar. 1370
- آن که ملکش برتر از نوبت تنند ** برتر از هفت انجمش نوبت زنند
- Nöbetten üstün olanlar, bâki padişahlardır; onlar daima ruhlara sâkidir.
- برتر از نوبت ملوک باقیاند ** دور دایم روحها با ساقیاند
- Bir iki gün su içmeyi terk edersen ağzını ebediyet şarabına daldırır, o hakikat şarabını içersin
- ترک این شرب ار بگویی یک دو روز ** در کنی اندر شراب خلد پوز
- “ Küçük muharebeden büyük muharebeye döndük “ sözünün tefsiri
- تفسیر رجعنا من الجهاد الاصغر الی الجهاد الاکبر
- Ey padişahlar! Dışarıdaki düşmanı öldürdük; içimizde ondan beter bir hasım var.
- ای شهان کشتیم ما خصم برون ** ماند خصمی زو بتر در اندرون
- Bunu öldürmek, aklın fikrin işi değil. İçerideki aslan; öyle tavşan maskarası olmaz.
- کشتن این کار عقل و هوش نیست ** شیر باطن سخرهی خرگوش نیست
- Cehennem, bu nefistir; cehennem, bir ejderhadır ki harareti denizlerle eksilmez. 1375
- دوزخ است این نفس و دوزخ اژدهاست ** کاو به دریاها نگردد کم و کاست
- Yedi denizi içer de yine kocakarıya benzeyen nefsin harareti ve coşkunluğu azalmaz.
- هفت دریا را در آشامد هنوز ** کم نگردد سوزش آن خلق سوز
- Taşlar, taş yürekli kâfirler; ağlayıp inleyerek mahcup bir halde cehenneme girerler.
- سنگها و کافران سنگ دل ** اندر آیند اندر او زار و خجل
- Hak’tan ona şu nida gelmedikçe bu kadar azaba da kanaat etmez:
- هم نگردد ساکن از چندین غذا ** تا ز حق آید مر او را این ندا
- “Doydun mu” denir. O, kurt ve sırtlan gibi “Hayır, doymadım” der. İşte sana ateş, işte sana hararet!
- سیر گشتی سیر گوید نی هنوز ** اینت آتش اینت تابش اینت سوز
- Bütün bir âlemi, bir lokma edip yutar da yine midesi “Daha fazla yok mu” diye bağırır. 1380
- عالمی را لقمه کرد و در کشید ** معدهاش نعره زنان هل من مزید
- Nihayet Hak, onun üstüne Lâmekân âleminden ayağını koyar da işte o vakit derhal sakinleşir.
- حق قدم بر وی نهد از لا مکان ** آن گه او ساکن شود از کن فکان
- Bizim nefsimiz de cehennemin bir parçasıdır. Onun için cüzüler daima küllün tabiatındadır.
- چون که جزو دوزخ است این نفس ما ** طبع کل دارد همیشه جزوها
- Nefsi öldürecek ayak da ancak Hakk’ın ayağıdır. Zaten nefsin yayını Hak’tan gayrı kim çekebilir?
- این قدم حق را بود کاو را کشد ** غیر حق خود کی کمان او کشد
- Yaya ancak doğru ok koyarlar. Bu yayın ters ve eğri okları da vardır.
- در کمان ننهند الا تیر راست ** این کمان را باژگون کژ تیرهاست
- Ok gibi doğru ol da yaydan kurtul! Çünkü her doğru okun, yaydan fırlayacağına şüphe yok. 1385
- راست شو چون تیر و واره از کمان ** کز کمان هر راست بجهد بیگمان
- Dış savaşından kurtulunca iç savaşına yüz tuttum.
- چون که واگشتم ز پیکار برون ** روی آوردم به پیکار درون
- Biz şimdi küçük muharebeden döndük; Peygamber’le beraber büyük muharebedeyiz.
- قد رجعنا من جهاد الاصغریم ** با نبی اندر جهاد اکبریم
- Tanrı’dan denizleri yaran bir kuvvet isterim ki bu Kaf dağını iğne ile yerinden koparıp atayım.
- قوت از حق خواهم و توفیق و لاف ** تا به سوزن بر کنم این کوه قاف
- Şunu bil ki safları bozup dağıtan aslanla savaşmak kolaydır, asıl aslan, nefsini mağlup edendir. “
- سهل شیری دان که صفها بشکند ** شیر آن است آن که خود را بشکند
- Rum Kayseri elçisinin, Emîrülmü’minin Ömer’e – Tanrı ondan razı olsun – gelip Ömer’in kerametini görmesi
- آمدن رسول روم تا نزد عمر و دیدن او کرامات عمر را
- Rum Kayseri’den, Medine’de Ömer’e uzak çölleri aşarak bir elçi geldi. 1390
- تا عمر آمد ز قیصر یک رسول ** در مدینه از بیابان نغول
- Medine halkına “Halifenin köşkü nerededir ki atımı, eşyamı oraya çekeyim” dedi.
- گفت کو قصر خلیفه ای حشم ** تا من اسب و رخت را آن جا کشم
- Halk, dedi ki: “Onun köşkü yok; Ömer’in köşkü, ancak aydın canıdır.
- قوم گفتندش که او را قصر نیست ** مر عمر را قصر، جان روشنی است
- Gerçi emir diye adı sanı duyulmuşsa da onun, yoksullar gibi ancak bir kulübeciği var.
- گر چه از میری و را آوازهای است ** همچو درویشان مر او را کازهای است
- Kardeş, onun köşkünü nasıl görebilirsin? Gönül gözünde kıl bitmiş!
- ای برادر چون ببینی قصر او ** چون که در چشم دلت رسته ست مو
- Gönül gözünü kıldan ve hastalıktan arıt, sonra köşkünü görmeyi gözet. 1395
- چشم دل از مو و علت پاک آر ** و آن گهان دیدار قصرش چشم دار
- Kimin canı, heveslerden arınmışsa derhal tertemiz Tanrı tapusunu, Tanrı dergâhını görür.
- هر که را هست از هوسها جان پاک ** زود بیند حضرت و ایوان پاک
- Muhammed, bu ateşten, bu dumandan temizlendiğinden nereye yüz çevirse orada Allah cemalini gördü.
- چون محمد پاک شد زین نار و دود ** هر کجا رو کرد وجه الله بود
- Seni kötülüğe sevk eden vesveselere yoldaş oldukça “Semme vechullah”ı nasıl bilebilirsin?
- چون رفیقی وسوسهی بد خواه را ** کی بدانی ثم وجه الله را