English    Türkçe    فارسی   

1
2473-2522

  • Ya hakikatta savaş değildir, bir hikmet içindir, eşek satanların kavgaları gibi bir hiledir. Bir sanattır;
  • یا نه جنگ است این برای حکمت است ** همچو جنگ خر فروشان صنعت است‌‌

  • Yahut ne savaş ne hikmet...Hayretten ibarettir. Bu, viraneliktir, içinde define aramak gerek.
  • یا نه این است و نه آن حیرانی است ** گنج باید جست این ویرانی است‌‌

  • Sen define sandığın şey yüzünden, o vehminden defineyi kaybediyorsun. 2475
  • آن چه تو گنجش توهم می‌‌کنی ** ز آن توهم گنج را گم می‌‌کنی‌‌

  • Sen vehmi de, tedbirleri, düşünceleri de mamure bil, mamur yerlerde define olmaz.
  • چون عمارت دان تو وهم و رایها ** گنج نبود در عمارت جایها

  • Mamur yerlerde varlık, didişmek olur. Yok olan, varlıklardan utanır, arlanır.
  • در عمارت هستی و جنگی بود ** نیست را از هستها ننگی بود

  • Varlık, yokluktan feryad etmemiştir. Yokluk, o varlığı, kendisinden uzaklaştırmış, gidermiştir.
  • نی که هست از نیستی فریاد کرد ** بلکه نیست آن هست را واداد کرد

  • “Ben yokluktan kaçıyorum” deme. Hakikatte o, senden yirmi kere daha fazla kaçmakta!
  • تو مگو که من گریزانم ز نیست ** بلکه او از تو گریزان است بیست‌‌

  • Görünüşte seni kendisine çağırmaktadır ama içinden seni reddetme sopasıyla sürmektedir. 2480
  • ظاهرا می‌‌خواندت او سوی خود ** وز درون می‌‌راندت با چوب رد

  • Bu işler, kovalayanı yanıltmak için ata çakılan ters nallardır; ey sâf kişi! Firavun’un, Mûsâ'dan nefretini, sen Mûsâ'dan bil.
  • نعلهای باژگونه ست ای سلیم ** نفرت فرعون می‌‌دان از کلیم‌‌

  • ” Hasiret dünya vel âhire “ hükmünce şakilerin, iki cihanda da mahrumiyetlerinin sebebi
  • سبب حرمان اشقیا از دو جهان که خسر الدنیا و الآخرة

  • Tabiata inananlar; gök bir yumurtadır, yer de onun sarısı diye itikat etmişlerdir.
  • چون حکیمک اعتقادی کرده است ** کاسمان بیضه زمین چون زرده است‌‌

  • Birisi, “Bu yeryüzü, yeri kaplayan göğün ortasında nasıl duruyor?
  • گفت سائل چون بماند این خاکدان ** در میان این محیط آسمان‌‌

  • Havaya asılmış bir kandil gibi ne aşağıya gitmekte, ne yukarı çıkmakta” dedi.
  • همچو قندیلی معلق در هوا ** نی به اسفل می‌‌رود نی بر علی‌‌

  • O hakîm, “Altı cihetten de göğün çekmesi yüzünden hava ortasında kalır. 2485
  • آن حکیمش گفت کز جذب سما ** از جهات شش بماند اندر هوا

  • Mıknatıstan bir yuvarlak olsa ortasına konan demir, ortada kalır” diye cevap verdi.
  • چون ز مغناطیس قبه‌‌ی ریخته ** در میان ماند آهنی آویخته‌‌

  • Öteki hakîm de “Sâf gök, kara toprağı kendisine çekmez.
  • آن دگر گفت آسمان با صفا ** کی کشد در خود زمین تیره را

  • Onu altı taraftan da iter. Ondan dolayı da yeryüzü, kuvvetli yeller ortasında muallâkta kalmıştır” dedi.
  • بلکه دفعش می‌‌کند از شش جهات ** ز آن بماند اندر میان عاصفات‌‌

  • Kemâl ehlinin gönülleri de firavunların canlarını böyle defeder de, onlar dalâletde kalırlar.
  • پس ز دفع خاطر اهل کمال ** جان فرعونان بماند اندر ضلال‌‌

  • Onları bu cihan da defeder, o cihan da. O yolsuzlar da bu yüzden o cihandan da mahrum kalırlar, bu cihanda da. 2490
  • پس ز دفع این جهان و آن جهان ** مانده‌‌اند این بی‌‌رهان بی‌‌این و آن‌‌

  • Ululuk sahibi Tanrının kullarından, velîlerden baş çeker, uzaklaşırsan bil ki onlar senden hoşlanmıyorlar, onlar seni istemiyorlar.
  • سرکشی از بندگان ذو الجلال ** دان که دارند از وجود تو ملال‌‌

  • Onların kehlibarları vardır, meydana çıkarırlarsa senin saman çöpü gibi olan varlığını deliye döndürür, kendilerine çekerler.
  • کهربا دارند چون پیدا کنند ** کاه هستی ترا شیدا کنند

  • Kehlibarlarını saklarlarsa derhal seni azgınlığa teslim ederler.
  • کهربای خویش چون پنهان کنند ** زود تسلیم ترا طغیان کنند

  • Hayvanlık mertebesi nasıl insanlığa esir ve mağlûpsa.
  • آن چنان که مرتبه‌‌ی حیوانی است ** کاو اسیر و سغبه‌‌ی انسانی است‌‌

  • İnsan mertebesinin de Tanrı velîlerinin elinde hayvan gibi mağlûp olduğunu anla ey yoksul! 2495
  • مرتبه‌‌ی انسان به دست اولیا ** سغبه چون حیوان شناسش ای کیا

  • Ahmed, irşadederken halka “Kullarım” dedi. Tanrı bütün âlemi “ Kul yâ ibâdî” diye çağır” buyurdu.
  • بنده‌‌ی خود خواند احمد در رشاد ** جمله عالم را بخوان قل یا عباد

  • Senin aklın deveciye benzer, sen de devesin, Akıl, seni, ister istemez hükmünce çekip durmaktadır.
  • عقل تو همچون شتربان تو شتر ** می‌‌کشاند هر طرف در حکم مر

  • Velîler, akılların aklıdır. Akıllar da ta en sonuncusuna kadar develere benzer.
  • عقل عقلند اولیا و عقلها ** بر مثال اشتران تا انتها

  • Onlara ibretle bak: bir kılavuz, yüz binlerce can!
  • اندر ایشان بنگر آخر ز اعتبار ** یک قلاووز است جان صد هزار

  • Ne kılavuzu ne deveciyi! Sen, güneşi gören gözü bul da sonra bak! 2500
  • چه قلاووز و چه اشیربان بیاب ** دیده‌ای کان دیده بیند آفتاب

  • Bütün cihan, gece içinde kalmış, karanlıklara mıhlanmış, güneşi ve gündüzü bekleyip durmakta.
  • نک جهان در شب بمانده میخ دوز ** منتظر موقوف خورشید است و روز

  • İşte sana zerrede gizli güneş, işte sana kuzu postuna bürünmüş erkek aslan.
  • اینت خورشیدی نهان در ذره‌‌ای ** شیر نر در پوستین بره‌‌ای‌‌

  • İşte sana saman altında gizli bir deniz! Kendine gel, o samana şüphe ile ayak basma!
  • اینت دریایی نهان در زیر کاه ** پا بر این که هین منه با اشتباه‌‌

  • Ama yol gösterici hakkında içe gelen şüphe, Tanrı rahmetidir.
  • اشتباهی و گمانی در درون ** رحمت حق است بهر رهنمون‌‌

  • Her peygamber dünyaya tek gelmiştir. Tektir ama içinde yüzlerce âlem gizli. 2505
  • هر پیمبر فرد آمد در جهان ** فرد بود و صد جهانش در نهان

  • Âlem-i Kübra, kudretle sihir yaptı da cirmini, küçücük bir suret içinde gizledi.
  • عالم کبری به قدرت سحر کرد ** کرد خود را در کهین نقشی نورد

  • Ahmaklar onu tek ve zayıf gördüler. Hiç padişahın dostu olan zayıf olur mu?
  • ابلهانش فرد دیدند و ضعیف ** کی ضعیف است آن که با شه شد حریف‌‌

  • Ahmaklar, "O, ancak bir tek kişiden ibaret!” dediler. Vay âkıbeti düşünmeyen!
  • ابلهان گفتند مردی بیش نیست ** وای آن کاو عاقبت اندیش نیست‌‌

  • His gözünün Salih Peygamber’i ve devesini hakîr görmesi… Ulu Tanrı, bir orduyu helâk etmek isterse, düşmanları, galip olsalar bile onlara hor ve pek az gösterir “ Ve yukallilüküm fî a’yünihim liyakdiyallahu ermen kâne mef’ûlâ “
  • حقیر و بی‌‌خصم دیدن دیده‌‌های حس صالح و ناقه‌‌ی صالح را، چون خواهد که حق لشکری را هلاک کند در نظر ایشان حقیر نماید خصمان را و اندک اگر چه غالب باشد آن خصم و يقللکم فی أعينهم ليقضي الله أمرا کان مفعولا

  • Salih’in devesi görünüşte deveydi, o zâlim kavim, bilgisizlik yüzünden deveyi kestiler.
  • ناقه‌‌ی صالح به صورت بد شتر ** پی بریدندش ز جهل آن قوم مر

  • Su için deveye düşman olduklarından kendileri, mezara su ve ekmek oldular. ( helâk olup mezarı doyurdular). 2510
  • از برای آب چون خصمش شدند ** نان کور و آب کور ایشان بدند

  • Tanrı devesi, ırmaktan buluttan su içmekteydi. Onlar, Hakk’ın suyunu Hak’tan esirgediler.
  • ناقة الله آب خورد از جوی و میغ ** آب حق را داشتند از حق دریغ‌‌

  • Salih’in devesi, salih kişilerin cisimleri gibidir; onlar kötülerin helâki için tuzaktır.
  • ناقه‌‌ی صالح چو جسم صالحان ** شد کمینی در هلاک طالحان‌‌

  • Neticede” Tanrı devesinden ve içeceğinden çekinin” hükmü, o ümmeti ne dertlere uğrattı, onları nasıl helâk etti!
  • تا بر آن امت ز حکم مرگ و درد ** ناقة الله و سقیاها چه کرد

  • Tanrı kahrının şahnesi, bir devenin kanına diyet olarak onlardan bütün bir şehri diledi.
  • شحنه‌‌ی قهر خدا ز یشان بجست ** خونبهای اشتری شهری درست‌‌

  • Ruh, Salih gibidir,ten de deveye benzer. Ruh vuslattadır ten ihtiyaç içindedir. 2515
  • روح همچون صالح و تن ناقه است ** روح اندر وصل و تن در فاقه است‌‌

  • Temiz ruha zarar vermenin imkânı yoktur. Tanrı yaralanmaz.
  • روح صالح قابل آفات نیست ** زخم بر ناقه بود بر ذات نیست‌‌

  • Böyle ruha sahip olanlara kimse galip gelemez. Zarar gelse bile sedefe gelir, inciye değil.
  • کس نیابد بر دل ایشان ظفر ** بر صدف آمد ضرر نی بر گهر

  • Temiz ruha zarar vermenin imkânı yoktur. Tanrı’nın nuru, kâfirlere mağlup olmaz.
  • روح صالح قابل آزار نیست ** نور یزدان سغبه‌‌ی کفار نیست‌‌

  • Can, toprağa mensup cisme, kötü kişiler, incitsinler de Tanrı imtihanını görsünler diye ulaştı, bu yüzden cisimle bağdaştı, birleşti.
  • حق از آن پیوست با جسمی نهان ** تاش آزارند و بینند امتحان‌‌

  • Canı inciten kişinin, bu incitmenin Tanrı’yı incitme olduğundan haberi yoktur. Bilmiyor ki bu küpün suyu ırmak suyu ile birleşmiştir. 2520
  • بی‌‌خبر کآزار این آزار اوست ** آب این خم متصل با آب جوست‌‌

  • Tanrı bütün âleme penah olsun diye bir cisme alâka bağlamıştır.
  • ز آن تعلق کرد با جسمی اله ** تا که گردد جمله عالم را پناه‌‌

  • Tanrı velisinin cisim devesine kul ol ki Salih Peygamberle kapı yoldaşı olasın.
  • ناقه‌‌ی جسم ولی را بنده باش ** تا شوی با روح صالح خواجه‌‌تاش‌‌