Rumi's Masnavi - Duygu ve renk âleminin, yani bu dünyanın varlığı ise... yokluğa, hayale ve varlığa nispetle büsbütün dardır, âdeta daracık bir zindandır.

Duygu ve renk âleminin, yani bu dünyanın varlığı ise... yokluğa, hayale ve varlığa nispetle büsbütün dardır, âdeta daracık bir zindandır.

باز هستی جهان حس و رنگ ** تنگتر آمد که زندانی است تنگ‌‌

Âlemdeki terkip ve sayı, darlığa sebeptir. Fakat bizi duygularımız, terkip âlemine çekip durmaktadır.

علت تنگی است ترکیب و عدد ** جانب ترکیب حسها می‌‌کشد

O duygularla birlik âlemini bil, eğer birlik âlemini diliyorsan o tarafa yürü.

ز آن سوی حس عالم توحید دان ** گر یکی خواهی بدان جانب بران‌‌

Kün emri, bir tek iş yapar, fakat sözde Kâf ve Nûn harflerinden meydana gelmiştir. Mânası, yine tek ve sâftır. 3100

امر کن یک فعل بود و نون و کاف ** در سخن افتاد و معنی بود صاف‌‌

Bu söze nihayet yoktur. Dön de o kurdun o savaşta ne olduğunu anlat.

این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا چه شد احوال گرگ اندر نبرد

Pay etmede edebe riayet etmediği için aslanın kurdu tedibetmesi

ادب کردن شیر گرگ را که در قسمت بی‌‌ادبی کرده بود

O yüce aslan; iki baş, iki üstünlük kalmasın diye kurdun başını kopardı.

گرگ را بر کند سر آن سر فراز ** تا نماند دو سری‌‌و امتیاز

Koca kurt! Mademki padişahın huzurunda kendini ölü saymadın, cezanı gör. İşte” Fentekamna minhüm?” budur.

فانتقمنا منهم است ای گرگ پیر ** چون نبودی مرده در پیش امیر

Sonra yüzünü tilkiye dönüp “Hadi, bunları yememiz için pay et” dedi.

بعد از آن رو شیر با روباه کرد ** گفت این را بخش کن از بهر خورد

Tilki secde edip dedi ki: “Bu semiz öküz, ey emin padişah, kuşluk yemeğin. 3105

سجده کرد و گفت کاین گاو سمین ** چاشت خوردت باشد ای شاه گزین‌‌

O keçiden de bahtı aydın padişaha gün ortasında yemesi için bir yahni olur.

و آن بز از بهر میان روز را ** یخنیی باشد شه پیروز را

Tavşan da lûtuf ve kerem sahibi padişahın akşam yemeğidir.”

و آن دگر خرگوش بهر شام هم ** شب چره‌‌ی این شاه با لطف و کرم‌‌

Aslan “Tilki, adaleti parlattın, apaydın bir hale getirdin. Bu çeşit pay etmeyi kimden öğrendin?

گفت ای روبه تو عدل افروختی ** این چنین قسمت ز کی آموختی‌‌

Ey ulu kişi! Bu pay edişi nereden belledin? “ deyince Tilki dedi ki “Padişahım , kurdun halinden!”

از کجا آموختی این ای بزرگ ** گفت ای شاه جهان از حال گرگ‌‌

Bunun üzerine aslan “ Mademki sen bizim aşkımıza kendini rehin ettin; üçü de senin olsun, üçünü de al, git. 3110

گفت چون در عشق ما گشتی گرو ** هر سه را برگیر و بستان و برو

Ey tilki, sen baştanbaşa bizim oldun, seni nasıl incitebilirim? Mademki sen, biz oldun;

روبها چون جملگی ما را شدی ** چونت آزاریم چون تو ما شدی‌‌

Biz de seniniz, bütün avlar da. Ayağını yedinci kat göğün üstüne bas, yüksel.

ما ترا و جمله اشکاران ترا ** پای بر گردون هفتم نه بر آ

Alçak kurttan ibret aldığın için artık sen, tilki değilsin, benim aslanımsın” dedi.

چون گرفتی عبرت از گرگ دنی ** پس تو روبه نیستی شیر منی‌‌

Akıllı o kişidir ki çekinilen belâda dostların ölümünden ibret alır.

عاقل آن باشد که عبرت گیرد از ** مرگ یاران در بلای محترز

O zaman tilki “ Aslan, bana bunu kurttan sonra teklif etti” diye yüzlerce şükürde bulundu. 3115

روبه آن دم بر زبان صد شکر راند ** که مرا شیر از پی آن گرگ خواند

“ Eğer önce bana, bunu pay et, diye teklif etseydi, ondan canımı kurtarmama imkân mı vardı? “ diye şükürler etti.

گر مرا اول بفرمودی که تو ** بخش کن این را که بردی جان از او

Şu halde bizden de Tanrı’ya şükürler olsun ki, bizi ancak helâk olanlardan sonra dünyaya getirdi.

پس سپاس او را که ما را در جهان ** کرد پیدا از پس پیشینیان‌‌

Bu suretle Hakk’ın, geçmiş zamanlarda gelip geçen kavimleri nasıl helâk ettiğini duyduk.

تا شنیدیم آن سیاستهای حق ** بر قرون ماضیه اندر سبق‌‌

Nihayet, o önce gelip geçen kurtların halini duyup da tilki gibi kendimizi koruyabiliriz.

تا که ما از حال آن گرگان پیش ** همچو روبه پاس خود داریم بیش‌‌

İşte Tanrı’nın o Hak Peygamberi, o sözü doğru peygamber, bize bu yüzden “Acınmış ümmet” adını taktı. 3120

امت مرحومه زین رو خواندمان ** آن رسول حق و صادق در بیان‌‌

Ey ulular, o kurtların kemiklerini, tüylerini apaçık görün de bu halden ibret alın!

استخوان و پشم آن گرگان عیان ** بنگرید و پند گیرید ای مهان‌‌

Akıllı, bu varlığı, bu kibir ve gururu terkeder; çünkü Firavun’un halini hatıra getirir.

عاقل از سر بنهد این هستی و باد ** چون شنید انجام فرعونان و عاد

Eğer ululanmayı bırakmaz, ibret almazsa onun azgınlığından başkaları ibret alır!

ور بننهد دیگران از حال او ** عبرتی گیرند از اضلال او

Nuh’un kavmini, “Benimle uğraşmayın. Çünkü ben, Tanrı’nın hicabıyım. Ey ziyankâr merdutlar, hakikatte Tanrı ile uğraşıyorsunuz” diye tehdit etmesi

تهدید کردن نوح علیه السلام مر قوم را که با من مپیچید که من رو پوشم در میان پس به حقیقت با خدای می‌‌پیچید ای مخذولان‌‌

Nuh “Ey serkeşler! Ben, ben değilim. Ben, canımdan öldüm, varlığımı terk ettim. Tanrı ile diriyim.

گفت نوح ای سرکشان من من نی‌‌ام ** من ز جان مرده به جانان می‌‌زی‌‌ام‌‌

İnsanlık duygularımı değiştirdiğim için Tanrı bana duyuş, anlayış, görüş oldu. 3125

چون بمردم از حواس بو البشر ** حق مرا شد سمع و ادراک و بصر

Çünkü ben, ben değilim. Bu nefes ondandır. Bu sözün karşısında söz söyleyen, inkârda bulunan kâfirdir” dedi.

چون که من من نیستم این دم ز هوست ** پیش این دم هر که دم زد کافر اوست‌‌

Bu tilki suretinde aslan gizlidir. Bu tilkinin bulunduğu yerde yiğitlik taslamağa gelmez.

هست اندر نقش این روباه شیر ** سوی این روبه نشاید شد دلیر

Sûretine bakıp aslan olduğuna inanmıyorsan ondan aslan kükreyişini de duymuyor musun?

گر ز روی صورتش می‌‌نگروی ** غره‌‌ی شیران از او می‌‌نشنوی‌‌

Nuh’ta Tanrı’dan bir kudret yoktu da bütün dünyayı neden birbirine vurdu?

گر نبودی نوح را از حق یدی ** پس جهانی را چرا بر هم زدی‌‌

Bir vücutta yüz binlerce aslan vardı. O, ateş gibiydi, âlemse bir harman. 3130

صد هزاران شیر بود او در تنی ** او چو آتش بود و عالم خرمنی‌‌

Harman, onun onda bir hakkını gözetmeyince o da harmana böyle bir şûleyi saldı, yakıp kül etti.

چون که خرمن پاس عشر او نداشت ** او چنان شعله بر آن خرمن گماشت‌‌

Kim, bu gizli aslanın önünde kurt gibi ağız açıp edepten dışarı konursa,

هر که او در پیش این شیر نهان ** بی‌‌ادب چون گرگ بگشاید دهان‌‌

Aslan, kurdu nasıl paraladıysa onu da paralar, ona nasıl “ Fentekamna” âyetini okuduysa buna da okur.

همچو گرگ آن شیر بردراندش ** فانتقمنا منهم بر خواندش‌‌

Aslandan pençeyi yer. Aslanın önünde yiğitlik satanın aklı yoktur.

زخم یابد همچو گرگ از دست شیر ** پیش شیر ابله بود کاو شد دلیر

Keşke o yara yalnız vücuda gelseydi de gönül ve iman selâmette kalsaydı... 3135

کاشکی آن زخم بر تن آمدی ** تا بدی کایمان و دل سالم بدی‌‌

Söz buraya gelince kuvvetim kesildi. Bu sırrı nasıl açayım?

قوتم بگسست چون اینجا رسید ** چون توانم کرد این سر را پدید

O tilki gibi siz de boğazınızı az düşünün, onun huzurunda hileye az sapın.

همچو آن روبه کم اشکم کنید ** پیش او روباه بازی کم کنید

Huzurunda bütün bizi, beni terk edin... Mülk, onun mülküdür; mülkü ona teslim edin.

جمله ما و من به پیش او نهید ** ملک ملک اوست ملک او را دهید

Doğru yola yoksulca gelirseniz aslan da sizindir, aslanın avladığı av da sizin.

چون فقیر آیید اندر راه راست ** شیر و صید شیر خود آن شماست‌‌

Çünkü o, paktır; Sübhan, onun vasfıdır. O, batınî şeylerden de müstağnidir, zâhiri şeylerden de. 3140

ز آنکه او پاک است و سبحان وصف اوست ** بی‌‌نیاز است او ز نغز و مغز و پوست‌‌

Ondaki her türlü av, her çeşit ikram ve ihsan o padişahın kulları içindir.

هر شکار و هر کراماتی که هست ** از برای بندگان آن شه است‌‌

Padişahın hiçbir şeye tamahı yoktur, O, bütün bu devleti halk için düzüp koşmuştur; ne mutlu anlayana!

نیست شه را طمع بهر خلق ساخت ** این همه دولت خنک آن کاو شناخت‌‌

Dünyanın ve ahiretin devletleri; devleti, dünyayı ve ahireti yaratan kişinin ne işine yarar?

آن که دولت آفرید و دو سرا ** ملک دولتها چه کار آید و را

Şu halde Süphan’ın huzurunda gönlünüzü koruyun ki sonra kötü düşünceden utanmayasınız.

پیش سبحان بس نگه دارید دل ** تا نگردید از گمان بد خجل‌‌

Çünkü o; halis sütün içindeki siyah kıl gibi bütün gizli şeyleri, düşünceleri arayıp taramayı...her şeyi görür. 3145

کاو ببیند سر و فکر و جستجو ** همچو اندر شیر خالص تار مو

Suretten geçip gönlünü arıtan kişi, gayp suretlerine ayna olur.

آن که او بی‌‌نقش ساده سینه شد ** نقشهای غیب را آیینه شد