- Demir kıpkırmızı oldu ama hakikatte kızıl değildir ki. Bu kızıllık, bir ocağın demire verdiği âriyet kızıllıktır.
- گر چه آهن سرخ شد او سرخ نیست ** پرتو عاریت آتش زنی است
- Penceredeki cam, yahut ev; nurlanırsa, ışık verirse onu parlak sanma , anla ki parlaklık güneştedir.
- گر شود پر نور روزن یا سرا ** تو مدان روشن مگر خورشید را
- Her kapı, duvar “ Ben parlağım, başkasının nuruyla parlamıyorum. Parlayan benim” diyebilir.
- هر در و دیوار گوید روشنم ** پرتو غیری ندارم این منم
- Fakat güneş “Ey ham! Hele ben bir batayım da ne olduğun meydana çıkar” der.
- پس بگوید آفتاب ای نارشید ** چون که من غارب شوم آید پدید
- Yeşillikler “ Biz kendimizden yeşerdik, sevinç içindeyiz, gülümseyip duruyoruz, ta ezelden beri bu yücelik bizde var” diyebilirler. 3265
- سبزه‌‌ها گویند ما سبز از خودیم ** شاد و خندانیم و بس زیبا خدیم
- Fakat yaz mevsimi, onlara “ Ey ümmetler, ben geçeyim de o vakit kendinizi görün” der.
- فصل تابستان بگوید ای امم ** خویش را بینید چون من بگذرم
- Vücut güzellikle öğünür, nazlanır durur. Çünkü ruh, kuvvetini, kolunu kanadını gizlemiştir.
- تن همی‌‌نازد به خوبی و جمال ** روح پنهان کرده فر و پر و بال
- Vücuda der ki: “Ey süprüntülük! Sen kim oluyorsun ki? Bir iki gün benim ışığımla yaşadın:
- گویدش ای مزبله تو کیستی ** یک دو روز از پرتو من زیستی
- Nazın işven dünyaya sığmıyor? Hele dur, bekle; ben senden çıkayım da gör.
- غنج و نازت می‌‌نگنجد در جهان ** باش تا که من شوم از تو جهان
- Seni o ziyadesiyle sevenler, mezara tıkarlar; karıncalara, yılanlara gıda ederler. 3270
- گرم‌‌دارانت ترا گوری کنند ** طعمه‌‌ی موران و مارانت کنند
- Çok defalar senin önünde ölüme razı olan yok mu? İşte o, senin pis kokundan burnunu tıkar!”
- بینی از گند تو گیرد آن کسی ** کاو به پیش تو همی‌‌مردی بسی
- Söz, göz, kulak... Hep ruhun ışığıdır. Suda coşan pırıldayan, ateşin parıltısıdır.
- پرتو روح است نطق و چشم و گوش ** پرتو آتش بود در آب جوش
- Canın ışığı nasıl tene vuruyorsa Abdâl’ın ışığı da benim canıma vurmakta.
- آن چنان که پرتو جان بر تن است ** پرتو ابدال بر جان من است
- Canın canı olan o Abdâl’ın ışığı candan ayak çekti mi...Ten, cansız ne hale gelirse o hale gelir. Şunu bil ki,
- جان جان چون واکشد پا را ز جان ** جان چنان گردد که بی‌‌جان تن بدان
- Ben kıyamet günü bu sözüme şahit olsun diye yere baş koyuyorum. 3275
- سر از آن رو می‌‌نهم من بر زمین ** تا گواه من بود در روز دین
- Yerlerin şiddetle sarsıldığı kıyamet gününde bu yeryüzü, insanların hallerine şahit olur.
- یوم دین که زلزلت زلزالها ** این زمین باشد گواه حالها
- Gizlediği haberleri apaşikâr söyler. Yeryüzü ve dikenler söze gelir.
- کاو تحدث جهرة أخبارها ** در سخن آید زمین و خاره‌‌ها
- Filozof; kendi fikrince, kendi zannınca bunu inkâr eder. Ona de: Sen var, başını o duvara vura gör!
- فلسفی منکر شود در فکر و ظن ** گو برو سر را بر آن دیوار زن
- Gönül ehlinin duyguları; suyun, toprağın, çamurun sözünü duyar durur.
- نطق آب و نطق خاک و نطق گل ** هست محسوس حواس اهل دل
- Filozof, Hannâne direğinin inlemesini inkâr eder. Çünkü velîlerin duygularından haberi yok, onlara yabancı. 3280
- فلسفی کاو منکر حنانه است ** از حواس اولیا بیگانه است
- Der ki: “ Halkta sevdanın aksi, birçok hayaller yaratır, onlara gösterir”
- گوید او که پرتو سودای خلق ** بس خیالات آورد در رای خلق
- Halbuki bu fikir, onun fesat ve küfrünün aksidir. Bu inkâr hayali; ona fikrinden, inanışındaki bozukluktan gelmiştir.
- بلکه عکس آن فساد و کفر او ** این خیال منکری را زد بر او
- Filozof; cini, şeytanı inkâr eder; fakat inkâr eder etmez bir cinin, bir şeytanın maskarası olmuştur.
- فلسفی مر دیو را منکر شود ** در همان دم سخره‌‌ی دیوی بود
- Ey filozof, eğer şeytanı görmedinse kendine bak!( Başını duvara vurup çürütmüşsün, gömgök olmuş) Deli olmadan alın böyle göğerir mi?
- گر ندیدی دیو را خود را ببین ** بی‌‌جنون نبود کبودی بر جبین
- Kimin gönlünde şüphe, vesvese varsa felsefeye inanmıştır, gizli münkirdir. 3285
- هر که را در دل شک و پیچانی است ** در جهان او فلسفی پنهانی است
- Bazen dine inanır ama bazı ,bazı da o filozofluk damarı yüzünü kapkara eder.
- می‌‌نماید اعتقاد و گاه گاه ** آن رگ فلسف کند رویش سیاه
- Sakının müminler; o felsefeye inanış sizde de vardır. Sizde nice sonsuz âlimler var.
- الحذر ای مومنان کان در شماست ** در شما بس عالم بی‌‌منتهاست
- Bütün bu yetmiş iki din ve şeriat sendedir. Senden zâhir olduğu gün eyvah haline!
- جمله هفتاد و دو ملت در تو است ** وه که روزی آن بر آرد از تو دست
- Kimde o aykırı inanıştan bir yapracık varsa o günün korkusundan yaprak gibi titrer.
- هر که او را برگ آن ایمان بود ** همچو برگ از بیم این لرزان بود
- İblis’e cine, kendini iyi adam gördüğünden güldün. 3290
- بر بلیس و دیو از آن خندیده‌‌ای ** که تو خود را نیک مردم دیده‌‌ای
- Fakat can, postunu ters giyer , içindekini dışarı verirse din ehlinden ne kadar ahlar vahlar çıkar.
- چون کند جان باژگونه پوستین ** چند واویلا بر آید اهل دین
- Dükkânda altın gibi görünen madenlerin hepsi güler. Çünkü imtihan taşı gizlidir.
- بر دکان هر زرنما خندان شده ست ** ز آنکه سنگ امتحان پنهان شده ست
- Ey ayıpları örten Tanrı! Perdemizi kaldırma; imtihan zamanında bize yardım et, bizi kurtar!
- پرده ای ستار از ما بر مگیر ** باش اندر امتحان ما مجیر
- Geceleyin kalp altın, hakiki altınla yan yanadır. Altın ise gündüzü bekler.
- قلب پهلو می‌‌زند با زر به شب ** انتظار روز می‌‌دارد ذهب
- Hal diliyle der ki: “ Yalancı, hele bir dur. Herkesin meydana çıkacağı gün bir gelsin!” 3295
- با زبان حال زر گوید که باش ** ای مزور تا بر آید روز فاش
- Lânetlenmiş İblis; yüz binlerce yıl Abdâl’ dendi, müminler beyiydi.
- صد هزاران سال ابلیس لعین ** بود ز ابدال و امیر المؤمنین
- Naz ve istiğnası yönünden Âdemle savaştı, kuşluk vakti kokmaya başlayan pislik gibi rüsvay oldu.
- پنجه زد با آدم از نازی که داشت ** گشت رسوا همچو سرگین وقت چاشت
- Temsil yoluyla Bâûr’un hikâyesi
- دعا کردن بلعم باعور که موسی و قومش را از این شهر که حصار داده‌‌اند بی‌‌مراد باز گردان
- Dünya halkı, Bâûr oğlu Bel’am’a zamanın İsa’sına mağlûp oldukları gibi mağlûp ve zebun olmuştu.
- بلعم باعور را خلق جهان ** سغبه شد مانند عیسای زمان
- Ondan başka kimseye secde etmezlerdi. Afsunu, hastalara şifa verirdi.
- سجده ناوردند کس را دون او ** صحت رنجور بود افسون او
- Kendisini beğendiği, ulu gördüğü için Musa ile savaştı. Sonra hali, duyduğun gibi oldu. 3300
- پنجه زد با موسی از کبر و کمال ** آن چنان شد که شنیده ستی تو حال
- Dünyada yüz binlerce İblis ve Bel’am vardır ki gizli, açık hep bu hale düşmüşlerdir.
- صد هزار ابلیس و بلعم در جهان ** همچنین بوده ست پیدا و نهان
- Tanrı, diğerlerine misal olsun diye bu ikisini meşhur etti;
- این دو را مشهور گردانید اله ** تا که باشد این دو بر باقی گواه
- Bu iki hırsızı darağacına çekti, yükseltti. Yoksa kahrına uğramış daha nice hırsız var!
- این دو دزد آویخت از دار بلند ** ور نه اندر قهر بس دزدان بدند
- Bu ikisini aşikâre kahredip şöhretlendirdi; yoksa onun kahrıyla ölenler sayılamayacak kadar çok!
- این دو را پرچم به سوی شهر برد ** کشتگان قهر را نتوان شمرد
- Nazeninsin, nazlısın, ama haddince Allah aşkına olsun haddini aşma! 3305
- نازنینی تو ولی در حد خویش ** الله الله پا منه از حد خویش
- Eğer kendinden daha nazenin birisine çatarsan seni yerin yedi kat dibine sokar.
- گر زنی بر نازنین تر از خودت ** در تگ هفتم زمین زیر آردت
- Âd ve Semud kavminin hikâyeleri ne için söylenip duruyor? Peygamberlerin nazik, nazenin olduklarını bilmen için.
- قصه‌‌ی عاد و ثمود از بهر چیست ** تا بدانی کانبیا را نازکی است
- Yere batma, başlarına taş yağma, bir sesle canlarının alınışı...Hep bu vakalar, nefs-i natıka sahiplerinin yücelerini bildirmek içindir.
- این نشان خسف و قذف و صاعقه ** شد بیان عز نفس ناطقه
- Bütün hayvanları insan için öldür, fakat bütün insanları da bir akıllı kişi için öldür. (hiç beis yok!)
- جمله حیوان را پی انسان بکش ** جمله انسان را بکش از بهر هش
- Akıl dediğin nedir? Akıl sahibinin akl-ı Küll’ü. Cüzi akıl da akıldır ama pek arıktır. 3310
- هش چه باشد عقل کل هوشمند ** هوش جزوی هش بود اما نژند