Rumi's Masnavi - Bu beş duygu da ( çeşmelerdeki lüleler, nasıl çeşmeye tâbi ise) aynı tarzda gönle tâbidir. Onun muradınca ve onun emrine göre iş görür.

Bu beş duygu da ( çeşmelerdeki lüleler, nasıl çeşmeye tâbi ise) aynı tarzda gönle tâbidir. Onun muradınca ve onun emrine göre iş görür.

همچنین هر پنج حس چون نایزه ** بر مراد و امر دل شد جایزه‌‌

Gönül ne tarafı işaret ederse beş duygu da eteklerini toplayıp o tarafa gider.

هر طرف که دل اشارت کردشان ** می‌‌رود هر پنج حس دامن کشان‌‌

Musa’nın elindeki sopa nasıl Musa’ya tâbi ise el, ayak da apaçık gönlün emrine tâbidir.

دست و پا در امر دل اندر ملا ** همچو اندر دست موسی آن عصا

Gönül isterse ayak, raksa girer, yahut yavaş yürürken hızlı yürümeye başlar.

دل بخواهد پا در آید زو به رقص ** یا گریزد سوی افزونی ز نقص‌‌

Gönül isterse el, parmaklarla hesaba girişir, yahut kitap yazar. 3570

دل بخواهد دست آید در حساب ** با اصابع تا نویسد او کتاب‌‌

El, gizli bir elin hükmündedir. O gizli el içerdedir, dışarıya teni dikmiş, kendisine onu vekil etmiştir.

دست در دست نهانی مانده است ** او درون تن را برون بنشانده است‌‌

Gönül dilerse el, düşmana bir ejderha kesilir. Gönül dilerse sevgiliye yardımcı olur.

گر بخواهد بر عدو ماری شود ** ور بخواهد بر ولی یاری شود

Gönül dilerse el, yemek için kepçedir, on batmanlık gürz.

ور بخواهد کفچه‌‌ای در خوردنی ** ور بخواهد همچو گرز ده منی‌‌

Acaba gönül, bunlara ne söylüyor ki? Bu ne şaşılacak vuslat, bu ne gizli sebep!

دل چه می‌‌گوید بدیشان ای عجب ** طرفه وصلت طرفه پنهانی سبب‌‌

Gönül, acaba Süleyman Mührünü mü ele geçirdi ki bu beş duygunun yollarını istediği gibi işaret etmekte! 3575

دل مگر مهر سلیمان یافته ست ** که مهار پنج حس بر تافته ست‌‌

Beş zahirî duygu dışarıda kolayca onun mahkûmu olmuş, beş bâtınî duyguda içeride onun memuru...

پنج حسی از برون میسور او ** پنج حسی از درون مأمور او

On duygu bunlardan başka yedi endam... Daha da dille söylenmeyecek kadar çok kuvvetler... Gayri sen say.

ده حس است و هفت اندام و دگر ** آن چه اندر گفت ناید می‌‌شمر

Gönül mademki ululukta sen de bir Süleyman’sın... Parmağındaki saltanat yüzüğüyle perilere, şeytanlara hükmet!

چون سلیمانی دلا در مهتری ** بر پری و دیو زن انگشتری‌‌

Bu saltanatta hileye sapmazsan o üç şeytan, senin parmağından yüzüğü alamaz.

گر در این ملکت بری باشی ز ریو ** خاتم از دست تو نستاند سه دیو

Gayri adın, sanın, bütün dünyayı tutar. Cismin gibi iki cihan senin hükmüne uyar. 3580

بعد از آن عالم بگیرد اسم تو ** دو جهان محکوم تو چون جسم تو

Fakat şeytan elindeki yüzüğü alırsa padişahlık bitti, bahtın öldü demektir.

ور ز دستت دیو خاتم را ببرد ** پادشاهی فوت شد بختت بمرد

Tanrı kulları, eğer iş böyle olursa bundan böyle kıyamete kadar ancak ve ancak “ Ah hasretlik!” der, durursunuz.

بعد از آن یا حسرتا شد یا عباد ** بر شما محتوم تا یوم التناد

Hadi, tutalım, kendi hileni inkâr edersin; canını teraziyle aynadan nasıl kurtaracaksın?”

مکر خود را گر تو انکار آوری ** از ترازو و آینه کی جان بری‌‌

”Getirdiğimiz turfanda meyveleri o yedi” diye kölelerle kapı yoldaşlarının, suçlarını Lokman’ın üstüne atmaları

متهم کردن غلامان و خواجه‌‌تاشان مر لقمان را که آن میوه‌‌های ترونده که می‌‌آوردیم او خورده است‌‌

Lokman, efendisinin hizmetinde bulunan köleler arasında hor, hakîr görünmekteydi.

بود لقمان پیش خواجه‌‌ی خویشتن ** در میان بندگانش خوار تن‌‌

Efendi rahatça yesin, eğlensin diye kullarını meyve getirmek üzere bağa gönderdi. 3585

می‌‌فرستاد او غلامان را به باغ ** تا که میوه آیدش بهر فراغ‌‌

Lokman, kullar içinde, âdeta onlara tâbi bir kuldu. İçi mânalarla dolu, görünüşü gece gibi kapkaranlıktı.

بود لقمان در غلامان چون طفیل ** پر معانی تیره صورت همچو لیل‌‌

Köleler topladıkları meyveleri, tamah edip bir iyice yediler.

آن غلامان میوه‌‌های جمع را ** خوش بخوردند از نهیب طمع را

Efendilerine de “ Lokman yedi” dediler. Efendi, Lokman’a yüzünü ekşitti, ağır bir tavır takındı.

خواجه را گفتند لقمان خورد آن ** خواجه بر لقمان ترش گشت و گران‌‌

Lokman bunun sebebini araştırıp anlayınca efendisine dargın bir tarzda ağzını açıp.

چون تفحص کرد لقمان از سبب ** در عتاب خواجه‌‌اش بگشاد لب‌‌

“ Efendi; hain kul, Tanrı yanında, onun rızasını kazanmış bir kul olmaz. 3590

گفت لقمان سیدا پیش خدا ** بنده‌‌ی خاین نباشد مرتضا

Ey kerem sahibi! Hepimizi imtihan et. Bize fazlasıyla sıcak su içir.

امتحان کن جمله‌‌مان را ای کریم ** سیرمان در ده تو از آب حمیم‌‌

Ondan sonra beni büyük bir sahraya çıkar. Sen atlı olarak koş, bizi de yaya olarak koştur.

بعد از آن ما را به صحرایی کلان ** تو سواره ما پیاده می‌‌دوان‌‌

O zaman kötülük yapanı gör, sırları açan Tanrı’nın işlerini seyret” dedi.

آن گهان بنگر تو بد کردار را ** صنعهای کاشف الاسرار را

Efendi, kullara sâki oldu, sıcak suyu içirdi. Onlarda korkularından içtiler.

گشت ساقی خواجه از آب حمیم ** مر غلامان را و خوردند آن ز بیم‌‌

Sonra onları ovalarda koşturmaya başladı. Kullar aşağı yukarı koşup duruyorlardı. 3595

بعد از آن می‌‌راندشان در دشتها ** می‌‌دویدندی میان کشتها

Nihayet iyice yoruldular, kusmaya başladılar. İçtikleri su yedikleri meyvelerin hepsini çıkardı.

قی در افتادند ایشان از عنا ** آب می‌‌آورد ز یشان میوه‌‌ها

Lokman’ın da gönlü bulandı, o da kustu. Fakat onun karnından halis su geldi.

چون که لقمان را در آمد قی ز ناف ** می‌‌برآمد از درونش آب صاف‌‌

Lokman’ın hikmeti bunu göstermeyi bilirse, varlığın Rabbi olan Tanrı’nın hikmeti nelere kadir değildir?

حکمت لقمان چو داند این نمود ** پس چه باشد حکمت رب الوجود

Kıyamet gününde bütün sırlar çıkacak, bilinip görülecek. Sizin de bilinmesini istemediğiniz sır meydana çıktı.

يوم تبلی، السرائر کلها ** بان منکم کامن لا یشتهی‌‌

Sıcak suyu içtikleri gibi kendilerini rüsvay edecek sırları tamamı ile açığa vurulmuş oldu. 3600

چون سقوا ماء حمیما قطعت ** جملة الأستار مما أفظعت‌‌

Taş; ateşle sınanacağı ( ateş içinde parçalanıp yumuşayacağı, eriyebileceği) için kâfirler, ateşe atılırlar, onların azabı ateşle olur.

نار از آن آمد عذاب کافران ** که حجر را نار باشد امتحان‌‌

O taş gibi gönle biz kaç kereler yumuşak sözler söyledik, fakat öğüt almadı.

آن دل چون سنگ را ما چند چند ** نرم گفتیم و نمی‌‌پذرفت پند

Damarda da kötü yara olursa oraya kötü ilâç konur, eşeğin başına köpeğin dişi lâyıktır.

ریش بد را داروی بد یافت رگ ** مر سر خر را سزد دندان سگ‌‌

“Habîs olan şeyler habîsler içindir” hükmü bir hikmettir. Çirkine münasip olan çirkin eştir.

الخبیثات الخبیثین حکمت است ** زشت را هم زشت جفت و بابت است‌‌

Şu halde sen de hangi eşi dilersen yürü, onu al. Tanrı’da mahvol, onun sıfatlarını kazan! 3605

پس تو هر جفتی که می‌‌خواهی برو ** محو و هم شکل و صفات او بشو

Nur istersen nura istidat kazan; Tanrı’dan uzaklık istersen kendini gör, uzaklaş!

نور خواهی مستعد نور شو ** دور خواهی خویش بین و دور شو

Yok, eğer bu harap zindandan kurtulmaya bir yol istersen sevgiliden baş çekme, secde et de yaklaş!

ور رهی خواهی ازین سجن خرب ** سر مکش از دوست و اسجد و اقترب‌‌

Zeyd’in, Peygamber Sallâllahu Aleyhi Vesellem’e cevabı, bu hikâyenin sonu

بقیه‌‌ی قصه‌‌ی زید در جواب رسول علیه السلام‌‌

Bu sözün sonu yoktur. Zeyd; kalk, natıka Burak’ını bağla!

این سخن پایان ندارد خیز زید ** بر براق ناطقه بر بند قید

Söz söylemek kabiliyeti ayıbı açar; gayb perdelerini yırtar.

ناطقه چون فاضح آمد عیب را ** می‌‌دراند پرده‌‌های غیب را

Tanrı, nice yerlerde gaybı ister. Şu davulcuyu sür, yolu kapa. 3610

غیب مطلوب حق آمد چند گاه ** این دهل‌‌زن را بران بر بند راه‌‌

Atını hızlı sürme, yuları çek. Sırların gizli kalması, herkesin gizli zannından mesrur olması daha iyi.

تک مران در کش عنان مستور به ** هر کس از پندار خود مسرور به‌‌

Hak kendisinden ümit kesenlerin de bu ibadetten yüz çevirmemelerini istemektedir;

حق همی‌‌خواهد که نومیدان او ** زین عبادت هم نگردانند رو

Onlar da bir ümide kapılsınlar, birkaç gün o ümidin maiyetinde koşup dursunlar;

هم به اومیدی مشرف می‌‌شوند ** چند روزی در رکابش می‌‌دوند

Tanrı’nın merhameti herkese şâmil olduğundan diler ki o rahmet, herkesi aydınlatsın.

خواهد آن رحمت بتابد بر همه ** بر بد و نیک از عموم مرحمه‌‌

Her bey, her esir, ümit ve korkuyla Tanrı’dan çekinsin. 3615

حق همی‌‌خواهد که هر میر و اسیر ** با رجا و خوف باشند و حذیر