Rumi's Masnavi - Balla sirkeden meydana gelen sirkengebin gibi ben de nurlu zulmetten meydana geldim ve bu suretle kalp hastalığına yol buldum, faydalı oldum.

Balla sirkeden meydana gelen sirkengebin gibi ben de nurlu zulmetten meydana geldim ve bu suretle kalp hastalığına yol buldum, faydalı oldum.

همچو شهد و سرکه در هم بافتم ** تا سوی رنج جگر ره یافتم‌‌

Hasta adam hastalıktan kurtulunca sirkeyi bırak bal yiye gör.”

چون ز علت وارهیدی ای رهین ** سرکه را بگذار و می‌‌خور انگبین‌‌

Gönül tahtı, heva ve hevesten arındı; gönülde “Er Rahmânu alel arşistevâ” sırrı zuhur etti. 3665

تخت دل معمور شد پاک از هوا ** بین که الرحمن علی العرش استوی‌‌

Bundan sonra Hak, gönle vasıtasız hükmeder. Çünkü gönül bu rabıtayı buldu.

حکم بر دل بعد از این بی‌‌واسطه ** حق کند چون یافت دل این رابطه‌‌

Bu sözün de sonu yoktur. Zeyd nerede? Ona rüsvay olmak iyi değildir, diyeyim!

این سخن پایان ندارد زید کو ** تا دهم پندش که رسوایی مجو

Zeyd’in hikâyesine dönüş

رجوع به حکایت زید

Artık Zeyd’i bulamazsın, o kaçtı; kapı yanındaki son saftan fırladı, papuçlarını bile bıraktı!

زید را اکنون نیابی کاو گریخت ** جست از صف نعال و نعل ریخت‌‌

Sen kim oluyorsun? Zeyd bile, üstüne güneş vurmuş yıldız gibi kendisini kaybetti, bulamadı!

تو که باشی زید هم خود را نیافت ** همچو اختر که بر او خورشید تافت‌‌

Ondan ne bir nakış bulabilirsin, ne bir nişan... Hattâ ne de saman uğrusu yoluna gidebilmek için bir saman çöpü! 3670

نی از او نقشی بیابی نی نشان ** نی کهی یابی نه راه کهکشان‌‌

Duygularımızla sonu gelmeyen sözümüz, sultanımızın bilgi nurunda mahvoldu.

شد حواس و نطق با پایان ما ** محو نور دانش سلطان ما

(Bu mazhariyete erenlerin) duygularıyla akılları iç âlemde “Ledeynâ Muhdarûn” denizinde dalgalanmakta, dalga dalga üstüne, çoşup durmaktadır.

حسها و عقلهاشان در درون ** موج در موج لدينا محضرون‌‌

Fakat gece olunca gene teklif ve icazet vakti gelir; gizlenmiş yıldızlar işlerine, güçlerine koyulurlar.

چون شب آمد باز وقت بار شد ** انجم پنهان شده بر کار شد

Tanrı akılsızların akıllarını kulaklarında halka halka küpeler olduğu halde geri verir.

بی‌‌هشان را وادهد حق هوشها ** حلقه حلقه حلقه‌‌ها در گوشها

Hepsi hamdüsena ederek ayaklarını vurur, ellerini çırpar, nazlı nazlı “Rabbimiz bizi dirilttin bize hayat verdin” derler. 3675

پای کوبان دست افشان در ثنا ** ناز نازان ربنا أحییتنا

O çürümüş deriler, dökülmüş kemikler, yerden tozlar koparan atlılar kesilir;

آن جلود و آن عظام ریخته ** فارسان گشته غبار انگیخته‌‌

Kıyamet günü, şükrederek, yahut kâfir olarak yokluktan varlığa hamle ederler.

حمله آرند از عدم سوی وجود ** در قیامت هم شکور و هم کنود

Niçin başını çevirir, görmezlikten gelirsin? Önce yoklukta da böyle baş çevirmemiş miydin?

سر چه می‌‌پیچی کنی نادیده‌‌ای ** در عدم ز اول نه سرپیچیده‌‌ای‌‌

“Beni nerede yerimden tedirgin edecek? Deyip yoklukta da böyle ayağını diremiştin.

در عدم افشرده بودی پای خویش ** که مرا که بر کند از جای خویش‌‌

Tanrı’nın sun’u; görmüyor musun? Nasıl seni alnındaki perçemden tutup çekerek: 3680

می‌‌نبینی صنع ربانیت را ** که کشید او موی پیشانیت را

Evvelce hatırı hayalinde olmayan bu çeşit hallere uğrattı.

تا کشیدت اندر این انواع حال ** که نبودت در گمان و در خیال‌‌

O yokluk da daima Tanrı’ya kuldur. Ey dev, kulluk et. Süleyman diridir!

آن عدم او را هماره بنده است ** کار کن دیوا سلیمان زنده است‌‌

Dev, havuzlar gibi kâseler yapmakta; kudreti yok ki bu işi yapmaktan vazgeçsin, yahut emredene bir cevap versin!

دیو می‌‌سازد جفان کالجواب ** زهره نی تا دفع گوید یا جواب‌‌

Bir kendine bak, yok olmaktan nasıl titreyip durmaktasın? Yokluğu da aynen böyle tir tir titrer bil!

خویش را بین چون همی‌‌لرزی ز بیم ** مر عدم را نیز لرزان دان مقیم‌‌

Dünya mansıplarını elde etsen bile yine kaybetme korkusundan canın çıkar. 3685

ور تو دست اندر مناصب می‌‌زنی ** هم ز ترس است آن که جانی می‌‌کنی‌‌

En güzel olan (Güzeller güzeli ) Tanrı’nın aşkından başka ne varsa can çekişmeden ibarettir, hattâ şeker yemek bile!

هر چه جز عشق خدای احسن است ** گر شکر خواری است آن جان کندن است‌‌

Can çekişme nedir? Ölüme yaklaşmak, abıhayatı elde edememek.

چیست جان کندن سوی مرگ آمدن ** دست در آب حیاتی نازدن‌‌

Halkın iki gözü de toprağa ve ölüme saplanmıştır. Abıhayat var mı, yok mu, bunda yüz türlü şüpheler var.

خلق را دو دیده در خاک و ممات ** صد گمان دارند در آب حیات‌‌

Sen cehdet de bu yüz şüphen de sana düşsün. Geceleyin yürü ,yol al... Uyudun mu gece gitti gider!

جهد کن تا صد گمان گردد نود ** شب برو ور تو بخسبی شب رود

O gündüzü geceleyin ara; karanlıkları yakan o aklı, kendine kılavuz yap! 3690

در شب تاریک جوی آن روز را ** پیش کن آن عقل ظلمت سوز را

Kötü renkli gecede çok iyilikler vardır. Abıhayat, karanlıkların eşidir, karanlıktadır.

در شب بد رنگ بس نیکی بود ** آب حیوان جفت تاریکی بود

Böyle yüzlerce gaflet tohumunu ekip durdukça başını uykudan kaldırabilir misiniz?

سر ز خفتن کی توان برداشتن ** با چنین صد تخم غفلت کاشتن‌‌

Ölü uyku, ölü lokmaya dost oldu; efendi uyudu, geceleyin iş gören hırsız da hazırlığa koyuldu.

خواب مرده لقمه‌‌ی مرده یار شد ** خواجه خفت و دزد شب بر کار شد

Senin düşmanın kimlerdir? Bilmiyorsun. Ateşten yaratılanlar, topraktan yaratılmışların varlığına düşmandır.

تو نمی‌‌دانی که خصمانت کی‌‌اند ** ناریان خصم وجود خاکی‌‌اند

Ateş suyun ve oğullarının düşmanıdır. Nitekim su da ateşin canına düşmandır. 3695

نار خصم آب و فرزندان اوست ** همچنان که آب خصم جان اوست‌‌

Suyun ve çocuklarının düşmanı olduğundan su da ateşi öldürür, söndürür.

آب آتش را کشد زیرا که او ** خصم فرزندان آب است و عدو

Bütün bunlardan sonra ( şunu da bil ki) bu ateş, şehvet ateşidir, günahın suçun aslı ondadır.

بعد از آن این نار نار شهوت است ** کاندر او اصل گناه و زلت است‌‌

Dış âlemdeki ateşi su söndürür. Fakat şehvet ateşi kıyamete kadar sürüp gider.

نار بیرونی به آبی بفسرد ** نار شهوت تا به دوزخ می‌‌برد

Şehvet ateşi, su ile sakin olmaz. Çünkü azap ve elem bakımından cehennem tabiatlıdır.

نار شهوت می‌‌نیارامد به آب ** ز انکه دارد طبع دوزخ در عذاب‌‌

Şehvet ateşine ne çare var? Din nuru. Müminler ;nurunuz kâfirlerin ateşini söndürdü. 3700

نار شهوت را چه چاره نور دین ** نورکم اطفاء نار الکافرین‌‌

Bu ateşi ne söndürür? Tanrı nuru. Bu hususta İbrahim’in nurunu kendine usta yap.

چه کشد این نار را نور خدا ** نور ابراهیم را ساز اوستا

Ki öd ağacına benzeyen bu cismin, Nemrut gibi olan nefis ateşinden kurtulsun!

تا ز نار نفس چون نمرود تو ** وارهد این جسم همچون عود تو

Şehvet ateşi yanmakla eksilip bitmez. Yanmakla güzelce eksilir, nihayet yok olur.

شهوت ناری به راندن کم نشد ** او به ماندن کم شود بی‌‌هیچ بد

Bir ateşe odun attıkça o ateş nereden sönecek?

تا که هیزم می‌‌نهی بر آتشی ** کی بمیرد آتش از هیزم کشی‌‌

Fakat odun atmazsan söner. Çünkü bu çekinme ateşe su serper. 3705

چون که هیزم باز گیری نار مرد ** ز انکه تقوی آب سوی نار برد

Yüzüne, kalplerin haramdan çekinmesinden kızıllık süren kişinin güzel yüzü, hiç ateşten kararır mı?

کی سیه گردد ز آتش روی خوب ** کاو نهد گلگونه از تقوی القلوب‌‌

Tanrı ondan razı olsun, Ömer zamanında şehre ateş düşmesi

آتش افتادن در شهر به ایام عمر

Ömer’in zamanında bir yangın oldu. Ateş, taşları bile kuru ağaç gibi yakmaktaydı.

آتشی افتاد در عهد عمر ** همچو چوب خشک می‌‌خورد او حجر

Yapıları, evleri yakmağa, hatta kuşların kanatlarını ve yuvalarını bile tutuşturmağa başladı.

در فتاد اندر بنا و خانه‌‌ها ** تا زد اندر پر مرغ و لانه‌‌ها

Alevler şehrin yarısını sardı. Su bile ondan korkmakta, şaşırmaktaydı!

نیم شهر از شعله‌‌ها آتش گرفت ** آب می‌‌ترسید از آن و می‌‌شگفت‌‌

Akıllı kişiler, ateşe kovalarla su ve sirke döküyorlar. 3710

مشکهای آب و سرکه می‌‌زدند ** بر سر آتش کسان هوشمند

Yangın inada gelip alevini artırıyordu. Ona Tanrı yardım etmekteydi.

آتش از استیزه افزون می‌‌شدی ** می‌‌رسید او را مدد از بی‌‌حدی‌‌

Halk Ömer’e yüz tuttular, koşa koşa gidip “Yangınımız suyla sönmüyor?” dediler.

خلق آمد جانب عمر شتاب ** کاتش ما می‌‌نمیرد هیچ از آب‌‌