Zincire bağlanan nasıl olur da neşelenir? Hapiste esir olan nasıl hürlük eder?
بسته در زنجیر چون شادی کند ** کی اسیر حبس آزادی کند
Eğer ayağını bağladıklarını, başına padişah çavuşlarının dikildiğini görüyorsan.
ور تو می‌‌بینی که پایت بسته‌‌اند ** بر تو سرهنگان شه بنشسته‌‌اند
Gayrı sen de âcizlere çavuşluk etme. Çünkü bu vazife âcizlerin huyu ve tabiatı değildir.
پس تو سرهنگی مکن با عاجزان ** ز آن که نبود طبع و خوی عاجز آن
Mademki görmüyorsun; Tanrı’nın cebrinden bahsetme! Görüyorsan hangi gördüğünün nişanesi?
چون تو جبر او نمی‌‌بینی مگو ** ور همی‌‌بینی نشان دید کو
Hangi bir işe meylin varsa o işte kendi kudretini apaçık görür durursun;635
در هر آن کاری که میل استت بدان ** قدرت خود را همی‌‌بینی عیان
Hangi işe meylin ve isteğin yoksa... Bu, Tanrı’dandır diye kendini Cebrî yaparsın!
و اندر آن کاری که میلت نیست ** و خواست خویش را جبری کنی کاین از خداست
Peygamberler, dünya işinde Cebrîdirler, kâfirler de ahiret işinde.
انبیا در کار دنیا جبری‌‌اند ** کافران در کار عقبی جبری‌‌اند
Peygamberlerin, ahiret işinde ihtiyarları vardır, cahillerin de dünya işinde.
انبیا را کار عقبی اختیار ** جاهلان را کار دنیا اختیار
Zira her kuş, kendi cinsinin bulunduğu yere gider, bedeni, geride uçmaktadır, canı daha tez, daha ileri gitmekte!
ز آن که هر مرغی به سوی جنس خویش ** می‌‌پرد او در پس و جان پیش پیش
Kâfirler “Siccin” cinsinden olduklarından dünya zindanına rahat rahat gelmişlerdir.640
کافران چون جنس سجین آمدند ** سجن دنیا را خوش آیین آمدند
Peygamberler, "İlliyyin" cinsinden olduklarından can ve gönül İlliyyinine doğru gitmişlerdir.
انبیا چون جنس علیین بدند ** سوی علیین جان و دل شدند
Bu sözün sonu yoktur, fakat biz yine dönüp o hikâyeyi tamamlayalım:
این سخن پایان ندارد لیک ما ** باز گوییم آن تمامی قصه را
Vezirin, halveti terk etmede müritleri ümitsiz bırakması
نومید کردن وزیر مریدان را از رفض خلوت
Vezir içerden seslendi: “Ey müritler, benden size şu malûm olsun.
آن وزیر از اندرون آواز داد ** کای مریدان از من این معلوم باد
Ki İsa bana “Hep yakınlarından, arkadaşlarından ayrıl, tek ol,
که مرا عیسی چنین پیغام کرد ** کز همه یاران و خویشان باش فرد
Yüzünü duvara çevirip yalnızca otur, kendi varlığından da halveti ihtiyar et” diye vahyetti.645
روی در دیوار کن تنها نشین ** وز وجود خویش هم خلوت گزین
Bundan sonra konuşmaya izin yok, bundan sonra dedikodu ile işim yok.
بعد از این دستوری گفتار نیست ** بعد از این با گفت و گویم کار نیست
Dostlar, elveda! Ben öldüm, yükümü dördüncü göğe ilettim.
الوداع ای دوستان من مرده‌‌ام ** رخت بر چارم فلک بر برده‌‌ام
Bu suretle de ateşe mensup feleğin altında zahmet ve meşakkatler içinde yanmayalım.
تا به زیر چرخ ناری چون حطب ** من نسوزم در عنا و در عطب
Bundan sonra dördüncü kat gök üstünde, İsa’nın yanında oturacağım.”
پهلوی عیسی نشینم بعد از این ** بر فراز آسمان چارمین
Vezirin her emiri ayrı ayrı veliaht yapması
ولی عهد ساختن وزیر هر یک امیر را جدا جدا
Neden sonra o emirleri yalnız ve birer birer çağırıp her birine bir söz söyledi.650
و آن گهانی آن امیران را بخواند ** یک به یک تنها به هر یک حرف راند
Her birine “İsa dininde Tanrı vekili ve benim halifem sensin,
گفت هر یک را به دین عیسوی ** نایب حق و خلیفه‌‌ی من توی
Öbür emirler senin tâbilerindir. İsa, umumunu senin taraftarın ve yardımcın etti.
و آن امیران دگر اتباع تو ** کرد عیسی جمله را اشیاع تو
Hangi emir, baş çeker, tâbi olmazsa onu tut; ya öldür yahut esir et, hapse at.
هر امیری کو کشید گردن بگیر ** یا بکش یا خود همی‌‌دارش اسیر
Ama ben sağ iken bunu kimseye söyleme, ben ölmedikçe, reisliğe talip olma.
لیک تا من زنده‌‌ام این وامگو ** تا نمیرم این ریاست را مجو
Ben ölmedikçe bunu hiç meydana çıkarma. Saltanat ve galebe dâvasına kalkışma.655
تا نمیرم من تو این پیدا مکن ** دعوی شاهی و استیلا مکن
İşte şu tomar ve onda Mesih’in hükümleri... Bunu ümmete fasih bir tarzda oku!” dedi.
اینک این طومار و احکام مسیح ** یک به یک بر خوان تو بر امت فصیح
O, her emire ayrı olarak şunu söyledi: “Tanrı dininde senden başka naip yoktur!”
هر امیری را چنین گفت او جدا ** نیست نایب جز تو در دین خدا
Her birini ayrı ayrı ağırladı. Ona ne söyledi ise buna da onu söyledi.
هر یکی را کرد او یک یک عزیز ** هر چه آن را گفت این را گفت نیز
Her birine bir tomar verdi, her tomar öbürünün zıddını ifade ediyordu.
هر یکی را او یکی طومار داد ** هر یکی ضد دگر بود المراد
O tomarların metni “Ya” harfinden “Elif” harfine kadar olan harflerin şekilleri gibi birbirine aykırıdır.660
جملگی طومارها بد مختلف ** چون حروف آن جمله از یا تا الف
Bu tomarın hükmü, öbürünün zıddıydı, bu zıt diyeti bundan önce bildirdik.
حکم این طومار ضد حکم آن ** پیش از این کردیم این ضد را بیان
Vezirin halvette kendini öldürmesi
کشتن وزیر خویشتن را در خلوت
Ondan sonra daha kırk gün kapısını kapadı. Kendisini öldürüp varlığından kurtuldu.
بعد از آن چل روز دیگر در ببست ** خویش کشت و از وجود خود برست
Halk onun ölümünü haber alınca kabrinin üstü kıyamet yerine döndü.
چون که خلق از مرگ او آگاه شد ** بر سر گورش قیامت‌‌گاه شد
Bir hayli halk onun yası ile saçlarını yolarak, elbiselerini yırtarak mezarı üstüne yığıldı.
خلق چندان جمع شد بر گور او ** موکنان جامه دران در شور او
Arap’tan, Türk’ten, Rum’dan, Kürt’ten oraya toplananların sayısını da ancak Tanrı bilir.665
کان عدد را هم خدا داند شمرد ** از عرب وز ترک و از رومی و کرد
Mezarın toprağını başlarına serptiler. Onun derdini yerinde ve dertlerine derman gördüler.
خاک او کردند بر سرهای خویش ** درد او دیدند درمان جای خویش
Bir ay ahali, mezarı üstünde gözlerinden kanlı yaşlara yol verdiler. Onun ayrılığı derdinden padişahlar da, büyükler de, küçükler de ah u figan ediyorlardı.
آن خلایق بر سر گورش مهی ** کرده خون را از دو چشم خود رهی
İsa Aleyhisselâm ümmetinin emirlere "İçinizde veliaht kimdir?" diye sorması
طلب کردن امت عیسی علیه السلام از امرا که ولی عهد از شما کدام است