- Sevgili, göz önünden kayboldu mu, onun visalinden mahrum kaldık mı, yerine birisinin vekil olması, birisinin bize yadigâr kalması gerekir.
- چون که شد از پیش دیده وصل یار ** نایبی باید از او مان یادگار
- Gül mevsimi geçip gülşen harap olunca gül kokusunu nereden alalım? Gül suyundan!
- چون که گل بگذشت و گلشن شد خراب ** بوی گل را از که یابیم از گلاب
- Ulu Tanrı açıkça meydan da olmadığından, bu peygamberler Hakk'ın vekilleridir.
- چون خدا اندر نیاید در عیان ** نایب حقاند این پیغمبران
- Hayır, yanlış söyledim. Vekil ile vekil edeni iki sanırsan (bu) hatadır, iyi bir şey değil.
- نه غلط گفتم که نایب با منوب ** گر دو پنداری قبیح آید نه خوب
- Sen surete taptıkça ikidir. Suretten kurtulana göre ise birdir. 675
- نه دو باشد تا تویی صورت پرست ** پیش او یک گشت کز صورت برست
- Surete bakarsan gözün ikidir. Sen onun nuruna bak ki o birdir.
- چون به صورت بنگری چشم تو دست ** تو به نورش درنگر کز چشم رست
- Bir adam, gözün nuruna bakarsa iki gözün nuru, birbirinden ayırt edilemez.
- نور هر دو چشم نتوان فرق کرد ** چون که در نورش نظر انداخت مرد
- Bir yerde on tane çırağ bulundurulursa görünüşte her biri, öbüründen ayrıdır.
- ده چراغ ار حاضر آید در مکان ** هر یکی باشد به صورت غیر آن
- Nuruna yüz çevirirsen şüphesiz ki birinin nurunu öbürlerinden ayırt etmeye imkân yoktur.
- فرق نتوان کرد نور هر یکی ** چون به نورش روی آری بیشکی
- Yüz tane elma, yüz tane de ayva saysan her biri ayrı ayrıdır. Onları sıkarsan yüz kalmaz, hepsi bir olur. 680
- گر تو صد سیب و صد آبی بشمری ** صد نماند یک شود چون بفشری
- Manalarda taksim ve sayı yoktur, ayırma, birleştirme olamaz.
- در معانی قسمت و اعداد نیست ** در معانی تجزیه و افراد نیست
- Dostun, dostlarla birliği hoştur. Mana ayağını tut (ona meylet), suret serkeştir.
- اتحاد یار با یاران خوش است ** پای معنی گیر صورت سرکش است
- Serkeş sureti, eziyetle eritip mahveyle ki onun altında define gibi olan vahdeti göresin.
- صورت سرکش گدازان کن به رنج ** تا ببینی زیر او وحدت چو گنج
- Eğer sen eritmezsen onun (Tanrı’nın) inayetleri, esasen onu eritir. Ey gönlüm, kulu olan Tanrı!
- ور تو نگذاری عنایتهای او ** خود گدازد ای دلم مولای او
- O, hem gönüllere kendini gösterir, hem dervişin hırkasını diker. 685
- او نماید هم به دلها خویش را ** او بدوزد خرقهی درویش را
- Hepimiz yayılmıştık ve bir cevherdik. Orada başsız ve ayaksızdık;
- منبسط بودیم و یک جوهر همه ** بیسر و بیپا بدیم آن سر همه
- Güneş gibi bir cevherdik, düğümsüz ve saftık, su gibi.
- یک گهر بودیم همچون آفتاب ** بیگره بودیم و صافی همچو آب
- O güzel ve lâtif nur surete gelince kale burçlarının gölgesi gibi sayı meydana çıktı.
- چون به صورت آمد آن نور سره ** شد عدد چون سایههای کنگره
- Mancınıkla burçları yıkın ki bu bölüğün arasından ayrılık kalksın.
- کنگره ویران کنید از منجنیق ** تا رود فرق از میان این فریق
- Mutlaka ben bunu açar, anlatırdım, fakat bir fikir bile sürçmesin, (bundan) korkarım. 690
- شرح این را گفتمی من از مری ** لیک ترسم تا نلغزد خاطری
- Nükteler keskin bir çelik kılıç gibidir. Eğer kalkanın yoksa gerisin geriye kaç!
- نکتهها چون تیغ پولاد است تیز ** گر نداری تو سپر واپس گریز
- Kalkansız bu elmasın karşısına gelme. Çünkü kılıca, kesmekten utanç gelmez.
- پیش این الماس بیاسپر میا ** کز بریدن تیغ را نبود حیا
- Ben bu sebepten kılıcı kına koydum; Ters okuyan birisi, aykırı mana vermesin.
- زین سبب من تیغ کردم در غلاف ** تا که کج خوانی نخواند بر خلاف
- Hikâyeyi tamamlamaya, doğrular topluluğunun vefakârlığından bahse geldik:
- آمدیم اندر تمامی داستان ** وز وفاداری جمع راستان
- O reisin ölümünden sonra kalktılar, yerine bir vekil istedilerdi. 695
- کز پس این پیشوا برخاستند ** بر مقامش نایبی میخواستند
- Emirlerin veliahtlık için savaşları ve birbirlerine kılıç çekmeleri
- منازعت امرا در ولیعهدی
- O emirlerin birisi öne düşüp o vefalı kavmin yanına gitti.
- یک امیری ز آن امیران پیش رفت ** پیش آن قوم وفا اندیش رفت
- Dedi ki: “İşte o zatın vekili; zamanede İsa halifesi benim.
- گفت اینک نایب آن مرد من ** نایب عیسی منم اندر زمن
- İşte tomar, ondan sonra vekilliğin bana ait olduğuna dair burhanımdır.”
- اینک این طومار برهان من است ** کاین نیابت بعد از او آن من است
- Öbür emir de pusudan çıkageldi. Hilâfet hususunda onun dâvası da bunun dâvası gibiydi.
- آن امیر دیگر آمد از کمین ** دعوی او در خلافت بد همین
- O da koltuğundan bir tomar çıkardı, gösterdi. Her ikisinin de Yahudi kızgınlığı başladı. 700
- از بغل او نیز طوماری نمود ** تا بر آمد هر دو را خشم جهود
- Diğer emirler de bir bir katar olup (birbirlerinin ardınca dâvaya kalkışıp) keskin kılıçlar çektiler.
- آن امیران دگر یک یک قطار ** بر کشیده تیغهای آب دار
- Her birinin elinde bir kılıç ve bir tomar vardı; sarhoş filler gibi birbirlerine düştüler.
- هر یکی را تیغ و طوماری به دست ** درهمافتادند چون پیلان مست
- Yüz binlerce Hıristiyan öldü, bu suretle kesik başlardan tepe oldu.
- صد هزاران مرد ترسا کشته شد ** تا ز سرهای بریده پشته شد
- Sağdan, soldan sel gibi kanlar aktı. Havaya, dağlarcasına tozlar kalktı.
- خون روان شد همچو سیل از چپ و راست ** کوه کوه اندر هوا زین گرد خاست
- O vezirin ektiği fitne tohumları, onların başlarına afet kesilmişti. 705
- تخمهای فتنهها کاو کشته بود ** آفت سرهای ایشان گشته بود
- Cevizler kırıldı; içi sağlam olan, kırıldıktan sonra temiz ve lâtif ruha malik oldu.
- جوزها بشکست و آن کان مغز داشت ** بعد کشتن روح پاک نغز داشت
- Ancak ten nakşına ait olan öldürmek ve ölmek, nar ve elmayı kırmak, kesmek gibidir.
- کشتن و مردن که بر نقش تن است ** چون انار و سیب را بشکستن است
- Tatlı olan nardenk şerbeti olur, çürümüş olanın ise bir sesten başka bir şeyi kalmaz.
- آن چه شیرین است او شد ناردانگ ** و آن که پوسیده ست نبود غیر بانگ
- Esasen manası olan meydana çıkar; çürümüş olan rüsvay olur, gider.
- آن چه با معنی است خود پیدا شود ** و آن چه پوسیده ست او رسوا شود
- Ey surete tapan! Türü, manayı elde etmeye çalış! Çünkü mana suret tenine kanattır. 710
- رو به معنی کوش ای صورت پرست ** ز آن که معنی بر تن صورت پر است
- Mana ehliyle düş, kalk ki hem atâ ve ihsan elde edesin, hem de fetâ olasın.
- همنشین اهل معنی باش تا ** هم عطا یابی و هم باشی فتا
- Bu cisimde manasız can; hilâfsız, kılıf içinde tahta kılıç gibidir.
- جان بیمعنی در این تن بیخلاف ** هست همچون تیغ چوبین در غلاف
- Kılıfta bulundukça kıymetlidir. Çıkınca yakmaya yarar bir alet olur.
- تا غلاف اندر بود با قیمت است ** چون برون شد سوختن را آلت است
- Tahta kılıcı muharebeye götürme, ah-ü figane düşmemek için önce bir kere kontrol et;
- تیغ چوبین را مبر در کارزار ** بنگر اول تا نگردد کار زار
- Eğer tahtadansa, yürü, başkasını ara; eğer elmassa sevinerek ileri gel! 715
- گر بود چوبین برو دیگر طلب ** ور بود الماس پیش آ با طرب
- Elmas kılıç, velilerin silâh deposundandır. Onları görmek, size kimyadır.
- تیغ در زرادخانهی اولیاست ** دیدن ایشان شما را کیمیاست
- Bütün bilenler, ancak ve ancak bunu böyle demişlerdir: bilen âlemlere rahmettir.
- جمله دانایان همین گفته همین ** هست دانا رحمة للعالمین
- Nar alıyorsan gülen (çatlak) narı al ki onun gülmesi, sana tanesi olduğunu haber versin.
- گر اناری میخری خندان بخر ** تا دهد خنده ز دانهی او خبر
- O ne mübarek gülmedir ki can kutusundaki inci gibi, ağızdan gönlü gösterir.
- ای مبارک خندهاش کاو از دهان ** مینماید دل چو در از درج جان
- Mübarek olmayan gülme, lâlenin gülmesidir: Ağzını açınca kalbinin karalığını gösterir. 720
- نامبارک خندهی آن لاله بود ** کز دهان او سیاهی دل نمود