Rumi's Masnavi - Hem de memur olmaksızın, kimse kendilerine cebretmeksizin. Yalnız dost aşkıyla… Çünkü sevgili, her acıya lezzet verir.

Hem de memur olmaksızın, kimse kendilerine cebretmeksizin. Yalnız dost aşkıyla… Çünkü sevgili, her acıya lezzet verir. 805

بی‌‌موکل بی‌‌کشش از عشق دوست ** ز آن که شیرین کردن هر تلخ از اوست‌‌

Nihayet öyle oldu ki hademe, halkı “Ateşe atılmayınız” diye menetmeye başladı.

تا چنان شد کان عوانان خلق را ** منع می‌‌کردند کاتش در میا

O Yahudi, yüzü kara ve mahcup bir hale geldi. Bu sebeple pişman oldu, gönlü sıkıldı.

آن یهودی شد سیه رو و خجل ** شد پشیمان زین سبب بیمار دل‌‌

Zira halk, imana eskiden olduğundan daha ziyade âşık, kendilerini feda etmekte daha fazla sadık oldular.

کاندر ایمان خلق عاشق‌‌تر شدند ** در فنای جسم صادق‌‌تر شدند

Şükrolsun ki, Şeytan’ın hilesi ayağına dolaştı. Şükrolsun ki, Şeytan da kendisini yüzü kara gördü!

مکر شیطان هم در او پیچید شکر ** دیو هم خود را سیه رو دید شکر

Halkın çehresine sürüp bulaştırdığı zillet tamamıyla o adamlıktan dışarı padişahın yüzüne bulaştı. 810

آن چه می‌‌مالید در روی کسان ** جمع شد در چهره‌‌ی آن ناکس آن‌‌

O, pervasızca, halkın elbisesini yırtardı, kendininki yırtıldı, halkın elbisesi sağlam kaldı.

آن که می‌‌درید جامه‌‌ی خلق چست ** شد دریده آن او ایشان درست‌‌

Muhammed Aleyhisselâm’ın adını eğlenerek anan kimsenin ağzının çarpık kalması

کج ماندن دهان آن مرد که نام محمد را علیه السلام به تسخر خواند

Birisi ağzını eğerek Ahmed adını alayla andı, ağzı çarpıldı öyle kaldı.

آن دهان کژ کرد و از تسخر بخواند ** مر محمد را دهانش کژ بماند

Pişman olup “Ey Muhammed, affet! Ey Peygamber, sen, Minledün ilminden lütuflara mahzarsın.

باز آمد کای محمد عفو کن ** ای ترا الطاف و علم من لدن‌‌

Ben bilgisizlikten seninle alay ettim. Alay edilmeğe lâyık ben oldum” dedi.

من ترا افسوس می‌‌کردم ز جهل ** من بدم افسوس را منسوب و اهل‌‌

Tanrı, bir kimsenin perdesini yırtmak isterse onu, temiz kişileri ta’netmeye meylettirir. 815

چون خدا خواهد که پرده‌‌ی کس درد ** میلش اندر طعنه‌‌ی پاکان برد

Tanrı, bir kimsenin ayıbını örtmek isterse o kimse ayıplı kimselerin ayıbı hakkında ses çıkaramaz olur.

چون خدا خواهد که پوشد عیب کس ** کم زند در عیب معیوبان نفس‌‌

Tanrı, yardım etmek dilerse bize yalvarmak ve münacatta bulunmak meylini verir.

چون خدا خواهد که‌‌مان یاری کند ** میل ما را جانب زاری کند

Onun için ağlayan göz ne mübarektir. Onun aşkıyla yanıp kavrulan yürek ne mukaddestir.

ای خنک چشمی که آن گریان اوست ** وی همایون دل که آن بریان اوست‌‌

Her ağlamanın sonu gülmektir. Sonunu gören adam, mübarek bir kuldur.

آخر هر گریه آخر خنده‌‌ای است ** مرد آخر بین مبارک بنده‌‌ای است‌‌

Akarsu neredeyse orası yeşerir; nerede gözyaşı dökülürse oraya rahmet nazil olur. 820

هر کجا آب روان سبزه بود ** هر کجا اشک روان رحمت شود

İnleyen dolap gibi gözü yaşlı ol ki can meydanında yeşillikler bitsin.

باش چون دولاب نالان چشم تر ** تا ز صحن جانت بر روید خضر

Ağlamak istersen gözyaşı dökenlere acı… Merhamete nail olmak istersen zayıflara merhamet et!

اشک خواهی رحم کن بر اشک بار ** رحم خواهی بر ضعیفان رحم آر

O Yahudi padişahının ateşe itap eylemesi

عتاب کردن آتش را آن پادشاه جهود

Padişah ateşe yüz çevirip dedi ki: “Ey sert huylu! Tabiatındaki o cihanı yakıcılık nerede?

رو به آتش کرد شه کای تند خو ** آن جهان سوز طبیعی خوت کو

Niye yakmıyorsun? Ne oldu senin hassan? Yoksa bizim talihimizden niyetin mi değişti?

چون نمی‌‌سوزی چه شد خاصیتت ** یا ز بخت ما دگر شد نیتت‌‌

Sen ateşe tapana bile lütfetmezsin. Sana tapmayan nasıl kurtuldu? 825

می‌‌نبخشایی تو بر آتش پرست ** آن که نپرستد ترا او چون برست‌‌

Ateş! Sen hiç sabırlı değildin. Niye yakmıyorsun, sebep ne, kadir mi değilsin?

هرگز ای آتش تو صابر نیستی ** چون نسوزی چیست قادر نیستی‌‌

Bu, gözbağı mı, yoksa akıl bağı mı? Böyle yücelmiş alev nasıl yakmaz?

چشم بند است این عجب یا هوش بند ** چون نسوزاند چنین شعله‌‌ی بلند

Seni birisi büyüledi mi, yoksa bu simya mı? Yahut tabiatının değişmesi bizim talihimizden mi?

جادویی کردت کسی یا سیمیاست ** یا خلاف طبع تو از بخت ماست‌‌

Ateş dedi ki: “Ey Şaman! Ben yine o ateşim. Hele bir içeri gel de benim hararetimi gör!

گفت آتش من همانم ای شمن ** اندر آ تو تا ببینی تاب من‌‌

Benim tabiatım da değişmedi, unsurum da. Ben Tanrı kılıcıyım, izinle keserim. 830

طبع من دیگر نگشت و عنصرم ** تیغ حقم هم به دستوری برم‌‌

Türkmen’in köpekleri, çadır kapısında misafire yaltaklanmış,

بر در خرگه سگان ترکمان ** چاپلوسی کرده پیش میهمان‌‌

Ama çadır yanına yabancı biri uğrayacak olursa köpeklerden aslancasına hamleler görür.

ور به خرگه بگذرد بیگانه رو ** حمله بیند از سگان شیرانه او

Kullukta, ben köpekten aşağı değilim; Tanrı da hayat ve kudrette bir Türk’ten aşağı kalmaz.

من ز سگ کم نیستم در بندگی ** کم ز ترکی نیست حق در زندگی‌‌

Tabiat ateşi eğer seni gamlandırırsa o yakış, din sultanının emriyledir.

آتش طبعت اگر غمگین کند ** سوزش از امر ملیک دین کند

Tabiat ateşi eğer sana sevinç verirse ona o sevinci din sultanı verir. 835

آتش طبعت اگر شادی دهد ** اندر او شادی ملیک دین نهد

Gam görünce istiğfar et. Çünkü gam, Halik emriyle tesir eder.

چون که غم بینی تو استغفار کن ** غم به امر خالق آمد کار کن‌‌

Tanrı isterse bizzat gam, neşe… Bizzat ayak bağı, azatlık ve hürriyet olur.

چون بخواهد عین غم شادی شود ** عین بند پای، آزادی شود

Rüzgâr, toprak, su, ateş; kölelerdir. Benimle, seninle ölüdürler. Hak’la diridirler, ancak onun emrini tutarlar.

باد و خاک و آب و آتش بنده‌‌اند ** با من و تو مرده با حق زنده‌‌اند

Ateş, Tanrı huzurunda daima emre hazırdır, âşık gibi gece gündüz daima kıvranıp durmaktadır.

پیش حق آتش همیشه در قیام ** همچو عاشق روز و شب پیچان مدام‌‌

Taşı, demire vurunca kıvılcım sıçrar. Fakat kıvılcım (senin çakmağı çakmanla değil), Tanrı fermanıyla dışarıya ayak basar. 840

سنگ بر آهن زنی بیرون جهد ** هم به امر حق قدم بیرون نهد

Zulüm demiriyle taşını birbirine vurma. Çünkü bu ikisi, erkek ve kadın gibi çocuk meydana getirirler.

آهن و سنگ ستم بر هم مزن ** کاین دو می‌‌زایند همچون مرد و زن‌‌

Taş ve demir, sebepten ibarettir ama, ey iyi adam, sen daha ileriye bak!

سنگ و آهن خود سبب آمد و لیک ** تو به بالاتر نگر ای مرد نیک‌‌

Çünkü bu sebebi o sebep olmaksızın zuhura getirmiştir. Zâhiri sebep, hakikî sebep olmaksızın kendi kendine nasıl meydana gelir?

کاین سبب را آن سبب آورد پیش ** بی‌‌سبب کی شد سبب هرگز ز خویش‌‌

Enbiyaya rehber olan o sebepler, bu sebeplerden daha yüksektir.

و آن سببها کانبیا را رهبر است ** آن سببها زین سببها برتر است‌‌

Bu sebebi müessir bir hale getiren o sebeptir. Bazen da olur ki semeresiz ve âtıl kılar, hükümsüz bırakır. 845

این سبب را آن سبب عامل کند ** باز گاهی بی‌‌بر و عاطل کند

Bu sebebe akıllar mahremdir. O sebeplerin mahremi de enbiyadır.

این سبب را محرم آمد عقلها ** و آن سببها راست محرم انبیا

Arapça olan bu sebep ne demektir? Cevab ver ki resendir, iptir. O ip, bir kuyuya fen ile sarkıtılmıştır (T.M. 844)

این سبب چه بود به تازی گو رسن ** اندر این چه این رسن آمد به فن‌‌

Çıkrığın dönmesi, ipin sarılıp koy verilmesine sebeptir. Fakat çıkrığı döndüreni görmemek hatadır.

گردش چرخه رسن را علت است ** چرخه گردان را ندیدن زلت است‌‌

Dünyada bu sebep iplerini, sakın ha, sakın ha… bu başı dönmüş felekten bilme,

این رسنهای سببها در جهان ** هان و هان زین چرخ سر گردان مدان‌‌

Ki felek gibi bomboş ve sersem bir halde kalmayasın; akılsızlıktan çıra gibi yanmayasın! 850

تا نمانی صفر و سر گردان چو چرخ ** تا نسوزی تو ز بی‌‌مغزی چو مرخ‌‌

Rüzgâr Hal’kın emriyle ateş olur; her ikisi de Tanrı şarabıyla sarhoş olmuşlardır.

باد آتش می‌‌خورد از امر حق ** هر دو سر مست آمدند از خمر حق‌‌

Ey oğul! Eğer gözünü açarsan hilim suyunun da, hışım ateşinin de Hak’tan olduğunu görürsün.

آب حلم و آتش خشم ای پسر ** هم ز حق بینی چو بگشایی بصر

Rüzgârın canı Hakk’a vâkıf olmasaydı, Âd kavmini(müminlerden) nasıl ayırt ederdi?

گر نبودی واقف از حق جان باد ** فرق کی کردی میان قوم عاد

Hûd Aleyhisselâm zamanında Âd kavmini helâk eden rüzgârın hikâyesi

قصه‌‌ی باد که در عهد هود علیه السلام قوم عاد را هلاک کرد

Hûd, müminlerin bulundukları yerin çevresine bir çizgi çizdi. Rüzgâr, o araya gelince hafif ve lâtif bir halde esiyordu.

هود گرد مومنان خطی کشید ** نرم می‌‌شد باد کانجا می‌‌رسید