English    Türkçe    فارسی   

2
1106-1155

  • Nasıl oluyor da benim bulunduğum yere, bu yücelikten aydın güneş olduğum mekâna gelmiyorlar?
  • چون نمی‏آیند اینجا که منم ** کاندر این عز آفتاب روشنم‏

  • Güneşin doğduğu yer, kapkara bir burçtur. Bizim güneşimizse doğu yerlerinden dışarıdır!
  • مشرق خورشید برج قیرگون ** آفتاب ما ز مشرقها برون‏

  • Onun doğduğu yer, zerrelerine nispetle doğu yeridir. Hâlbuki zatı ne doğar, ne dolunur!
  • مشرق او نسبت ذرات او ** نه بر آمد نه فرو شد ذات او

  • Onun arta kalan zerreleri olan bizler de iki cihanda gölgesiz bir güneşiz.
  • ما که واپس ماند ذرات وی‏ایم ** در دو عالم آفتابی بی‏فی‏ایم‏

  • Ne şaşılacak şey! Böyle olduğu halde yine Şems’in etrafında dönüp dolaşmaktayım. Buna sebep de yine Şems’in ışığı, aydınlığı! 1110
  • باز گرد شمس می‏گردم عجب ** هم ز فر شمس باشد این سبب‏

  • Şems, hem sebepleri, vesileleri meydana getirmede, hem de sebepler, vesileler ona erişememekte!
  • شمس باشد بر سببها مطلع ** هم از او حبل سببها منقطع‏

  • Yüz binlerce defa ümidimi kestim. Kimden mi? Şems’ten. Buna inanır mısınız?
  • صد هزاران بار ببریدم امید ** از که از شمس این شما باور کنید

  • Ben güneşten ümidimi keseyim, balık suya sabretsin! Bu sözüme inanma sakın!
  • تو مرا باور مکن کز آفتاب ** صبر دارم من و یا ماهی ز آب‏

  • Ümitsizliğe düşersem ümitsizliğimde güneşin işidir, onun tecellisidir ey Hasan!
  • ور شوم نومید نومیدی من ** عین صنع آفتاب است ای حسن‏

  • Sanat, nasıl olur da sanatkârdan ayrılır? Hiç var olan, varlıktan başka bir yerde otlar mı? 1115
  • عین صنع از نفس صانع چون برد ** هیچ هست از غیر هستی چون چرد

  • Bütün varlıklar bu bahçede yayılır. İster Burak olsun, ister Arap atları, ister eşek!
  • جمله هستیها از این روضه چرند ** گر براق و تازیان ور خود خرند

  • Fakat bu hareketlerin bu denizden olduğunu görmeyen, her an yeni bir mihraba yüz çevirir.
  • و انکه گردشها از آن دریا ندید ** هر دم آرد رو به صحرایی جدید

  • O, tatlı denizden acı su içe, içe nihayet o acı su, gözünü kör etmiştir.
  • او ز بحر عذب آب شور خورد ** تا که آب شور او را کور کرد

  • Deniz “ Ey kör, benden sağ elinle su iç de gözün açılsın” der.
  • بحر می‏گوید به دست راست خور ** ز آب من ای کور تا یابی بصر

  • Burada sağ el, hüsnü zandır. Çünkü iyinin, kötünün nereden geldiğini hüsnü zan bilir. 1120
  • هست دست راست اینجا ظن راست ** کاو بداند نیک و بد را کز کجاست‏

  • Ey mızrak, seni bir döndüren var. O yüzden bazen dümdüz dikilmekte, bazen iki kat olmuş gibi eğilmektesin.
  • نیزه گردانی است ای نیزه که تو ** راست می‏گردی گهی گاهی دو تو

  • Şemsettin’in aşkıyla tırnağımız yok ki. Yoksa bu körün güzünü açardık!
  • ما ز عشق شمس دین بی‏ناخنیم ** ور نه ما آن کور را بینا کنیم‏

  • Ey Hak ziyası Hüsâmettin; sen hasetçinin gözünün körlüğüne rağmen hemen yürü, onun illetini tedavi et!
  • هان ضیاء الحق حسام الدین تو زود ** داروش کن کوری چشم حسود

  • Senin ilâcın çabucak tesir eden ululuk tutyası, eseri mutlaka görülen karanlıklar dağıtıcı bir ilâçtır.
  • توتیای کبریای تیز فعل ** داروی ظلمت کش استیز فعل‏

  • O ilâç, bir körün gözüne konsa yüzyıllık zulmeti derhal giderir. 1125
  • آن که گر بر چشم اعمی بر زند ** ظلمت صد ساله را زو بر کند

  • Hasetçiden başka bütün körleri tedavi et! Fakat seni inkâr eden hasetçiyi tedavi etmek.
  • جمله کوران را دوا کن جز حسود ** کز حسودی بر تو می‏آرد جحود

  • Hatta sana haset eden ben bile olsam, bırak, can çekişip durayım, sakın can bağışlama.
  • مر حسودت را اگر چه آن منم ** جان مده تا همچنین جان می‏کنم‏

  • Güneşe haset eden, güneşin varlığından incinen kişi yok mu?
  • آن که او باشد حسود آفتاب ** و انکه می‏رنجد ز بود آفتاب‏

  • Ah, işte sana devası olmayan illet. O adam kördür, kör! İşte sana ebediyen kuyunun ta dibine düşmüş kalmış bir kişi!
  • اینت درد بی‏دوا کاو راست آه ** اینت افتاده ابد در قعر چاه‏

  • O ezeli güneşi yok etmek ister, fakat söyle, bu muradı nasıl olur da yerine gelir, imkân var mı? 1130
  • نفی خورشید ازل بایست او ** کی بر آید این مراد او بگو

  • Doğan’ın viranede baykuşlar içine düşmesi
  • .

  • Doğan diye, dönüp tekrar padişaha gelen doğana derler. Yolunu kaybeden kör doğandır.
  • باز آن باشد که باز آید به شاه ** باز کور است آن که شد گم کرده راه‏

  • Bir doğan, yolunu kaybetti, bir viraneye düştü, Baykuşların arasında kaldı.
  • راه را گم کرد و در ویران فتاد ** باز در ویران بر جغدان فتاد

  • O rıza nurundandı, baştanbaşa nurdu; fakat kaza ve kader çavuşu, gözünü kör etti;
  • او همه نور است از نور رضا ** لیک کورش کرد سرهنگ قضا

  • Gözüne toprak saçtı, onu yoldan sapıttı, viranede baykuşlar arasına uğrattı.
  • خاک در چشمش زد و از راه برد ** در میان جغد و ویرانش سپرد

  • Padişahtan ayrı düşmesi şöyle dursun, baykuşlar, başına vurmağa, güzelim kanatlarını yolmaya başladılar. 1135
  • بر سری جغدانش بر سر می‏زنند ** پر و بال نازنینش می‏کنند

  • Baykuşlar arasına “Kendinize gelin; doğan yerinizi, yurdunuzu almaya geldi” diye bir velveledir düştü.
  • ولوله افتاد در جغدان که ها ** باز آمد تا بگیرد جای ما

  • Mahalle köpekleri gibi hepsi de kızgın, korkunç bir halde garip doğanın başına üşüşüp hırkasını çekiştirmeye başladılar.
  • چون سگان کوی پر خشم و مهیب ** اندر افتادند در دلق غریب‏

  • Doğan, “Ben baykuşlara lâyık mıyım? Baykuşlara bunun gibi yüzlerce virane bağışladım.
  • باز گوید من چه در خوردم به جغد ** صد چنین ویران فدا کردم به جغد

  • Ben burada kalmak istemem, padişaha dönmek isterim.
  • من نخواهم بود اینجا می‏روم ** سوی شاهنشاه راجع می‏شوم‏

  • Tasalanıp kendinize kıymayın. Ben burada durmam vatanıma giderim. 1140
  • خویشتن مکشید ای جغدان که من ** نه مقیمم می‏روم سوی وطن‏

  • Bu harabe, sizin gözünüze hoş bir yer görünüyor, bana değil. Benim naz ettiğim yer, padişahın koludur” diyordu.
  • این خراب آباد در چشم شماست ** ور نه ما را ساعد شه باز جاست‏

  • Baykuş ise “ Doğan sizi evinizden, barkınızdan etmek için hileye sapıyor.
  • جغد گفتا باز حیلت می‏کند ** تا ز خان و مان شما را بر کند

  • Hile ile bizi yurdumuzdan ayırmak, yuvamızdan etmek niyetinde.
  • خانه‏های ما بگیرد او به مکر ** بر کند ما را به سالوسی ز وکر

  • Bu hileci tokluk gösteriyor ama Allah hakkı için bütün harislerden beterdir.
  • می‏نماید سیری این حیلت پرست ** و الله از جمله‏ی حریصان بدتر است‏

  • Hırsından balçığı pekmez gibi yer. Ayıya kuyruğunuzu kaptırmayın. 1145
  • او خورد از حرص طین را همچو دبس ** دنبه مسپارید ای یاران به خرس‏

  • Bizim gibi saf kişileri yoldan çıkarmak için padişahtan, padişahın elinden dem vurmakta.
  • لاف از شه می‏زند وز دست شاه ** تا برد او ما سلیمان را ز راه‏

  • Bir kuşcağız, hiç padişahla düşüp kalkar mı? Bir parçacık aklınız varsa dinlemeyin bu sözü,
  • خود چه جنس شاه باشد مرغکی ** مشنوش گر عقل داری اندکی‏

  • O, padişahın cinsinden mi, vezirin cinsinden mi? Hiç sarımsakla badem helvası yenir mi?
  • جنس شاه است او و یا جنس وزیر ** هیچ باشد لایق لوزینه سیر

  • Padişah, adamlarıyla beni arıyor demesi de hilesinden, fendinden.
  • آن چه می‏گوید ز مکر و فعل و فن ** هست سلطان با حشم جویای من‏

  • Bu, kabul edilmeyecek bir malihulya. Bu, olmayacak bir lâf, ahmak aldatmak için kurulmuş bir tuzak! 1150
  • اینت مالیخولیای ناپذیر ** اینت لاف خام و دام گول گیر

  • Kim buna inanırsa ahmaklığından inanır. Zayıf bir kuşcağızın padişahla ne münasebeti olabilir?
  • هر که این باور کند از ابلهی است ** مرغک لاغر چه در خورد شهی است‏

  • En aşağı bir baykuş, onun beynine vursa ona padişahtan yardımcı gelecek ha! Hani, nerede?” demekteydi.
  • کمترین جغد ار زند بر مغز او ** مر و را یاری‏گری از شاه کو

  • Doğan dedi ki: “ Benim bir tüyüm bile kopsa padişah, baykuş yuvasının kökünü kazır.
  • گفت باز ار یک پر من بشکند ** بیخ جغدستان شهنشه بر کند

  • Baykuş kim oluyor ki? Bir doğan bile beni incitir, gönlümü kırar, bana cefa ederse,
  • جغد چه بود خود اگر بازی مرا ** دل برنجاند کند با من جفا

  • Padişah; her yokuşta her inişte doğan başlarından harmanlar yapar, tepeler yüceltir. 1155
  • شه کند توده به هر شیب و فراز ** صد هزاران خرمن از سرهای باز