English    Türkçe    فارسی   

2
1326-1375

  • O nakış, efkârının her halkası, öbürüne geçmiş, bu suretle birbirine zincirlenmiş olan o Zerger’in fikrini anlatır.
  • حاکی اندیشه‏ی آن زرگر است ** سلسله‏ی هر حلقه اندر دیگر است‏

  • Gönül dağlarındaki bu ses kimin? Bu dağ, gâh sesle dopdolu, gâh bomboş ve sessiz.
  • این صدا در کوه دلها بانگ کی ست ** گه پرست از بانگ این که گه تهی است‏

  • Ev sahibi, nerde olursa olsun hâkim ve üstatdır, yaptığı iş yerli yerindedir. Bu gönül dağı, onun sesinden hâli kalmasın!
  • هر کجا هست او حکیم است اوستاد ** بانگ او زین کوه دل خالی مباد

  • Dağ vardır, sesi iki misli aksettirir… Dağ vardır, yüz misli.
  • هست که کاوا مثنا می‏کند ** هست که کآواز صد تا می‏کند

  • Dağ; o sesten, o sözden yüz binlerce halis ve sâf kaynaklar sızdırır. 1330
  • می‏زهاند کوه از آن آواز و قال ** صد هزاران چشمه‏ی آب زلال‏

  • Fakat dağdan o lütuf kesildi mi sular, kaynaklarında kan kesilir.
  • چون ز کوه آن لطف بیرون می‏شود ** آبها در چشمه‏ها خون می‏شود

  • O kadehi kutlu padişahlar padişahı yüzünden Tûr dağı lâl haline geldi.
  • ز آن شهنشاه همایون نعل بود ** که سراسر طور سینا لعل بود

  • Dağın cüzileri canlandı, akıllandı. Ey halk biz bir taştan da aşağı mıyız ki?
  • جان پذیرفت و خرد اجزای کوه ** ما کم از سنگیم آخر ای گروه‏

  • Ne candan bir çeşme coşmakta, ne beden yeşiller giymiş ruhanilere katılmakta…
  • نه ز جان یک چشمه جوشان می‏شود ** نه بدن از سبز پوشان می‏شود

  • Onda ne bir iştiyak sahibinin sesi var, ne sâkinin bir yudum şarabının neşesi! 1335
  • نه صدای بانگ مشتاقی در او ** نه صفای جرعه‏ی ساقی در او

  • Nerde hamiyet ki böyle bir dağı; keserle, çapayla, neyle olursa kökünden yıksın.
  • کو حمیت تا ز تیشه و ز کلند ** این چنین که را بکلی بر کنند

  • Belki cüzilerine bir ay parıltısı vurur, belki ay ışığı, ona yol bulur!
  • بو که بر اجزای او تابد مهی ** بو که در وی تاب مه یابد رهی‏

  • Kıyamette dağlar yerlerinden sökülecek… Senin bir davranman da ne vakit böyle bir keremde bulunacak?
  • چون قیامت کوهها را بر کند ** پس قیامت این کرم کی می‏کند

  • Bu kıyamet, o kıyametten nasıl olur da aşağı sayılır? O kıyamet yaradır, bu, merheme benzer.
  • این قیامت ز آن قیامت کی کم است ** آن قیامت زخم و این چون مرهم است‏

  • Bu merhemi gören yaradan kurtulmuştur. Bu güzelliği gören kötü kişi bile ihsan sahibidir. 1340
  • هر که دید این مرهم از زخم ایمن است ** هر بدی کاین حسن دید او محسن است‏

  • Ne mutlu o çirkine ki güzele eş, arkadaş oldu; vah eşi kış olan gül yüzlüye!
  • ای خنک زشتی که خویش شد حریف ** و ای گل رویی که جفتش شد خریف‏

  • Ölmüş eşek cana eş olunca dirilir, canın ta kendisi olur.
  • نان مرده چون حریف جان شود ** زنده گردد نان و عین آن شود

  • Kara odun ateşe eş olur, karalığa gider, baştanbaşa nur kesilir.
  • هیزم تیره حریف نار شد ** تیرگی رفت و همه انوار شد

  • Ölmüş eşek tuzluya düşünce eşekliği, murdarlığı bir tarafta kalır.
  • در نمک‏لان چون خر مرده فتاد ** آن خری و مردگی یک سو نهاد

  • Allah gününün rengi Allah boyasıdır. Onda her şey bir renge boyanır. 1345
  • صبغة الله هست خم رنگ هو ** پیسها یک رنگ گردد اندر او

  • Birisi küpe düşse de sen, ona kalk desen neşesinden “ Beni kınama. Küp benim” der.
  • چون در آن خم افتد و گوییش قم ** از طرب گوید منم خم لا تلم‏

  • O “ Ben küpüm” demek “ Ben, Hakkım” demektir. Demir demirdir ama ateş rengine girmiş, o renge boyanmıştır.
  • آن منم خم خود انا الحق گفتن است ** رنگ آتش دارد الا آهن است‏

  • Demirin rengi, ateşin renginde mahvolmuştur. Sükût eder gibi görünmekle beraber ateş olduğundan da dem vurmaktadır.
  • رنگ آهن محو رنگ آتش است ** ز آتشی می‏لافد و خامش‏وش است‏

  • Madendeki altın gibi kızarınca sözü; ağızsız, dudaksız “ Ben ateşim” sözüdür.
  • چون به سرخی گشت همچون زر کان ** پس انا النار است لافش بی‏زبان‏

  • Ateşin rengiyle, ateşin tabiatıyla ululanmıştır da der ki: “ Ben ateşim, ben ateş! 1350
  • شد ز رنگ و طبع آتش محتشم ** گوید او من آتشم من آتشم‏

  • Sen şüpheye düşsen de ben ateşim, istersen bir tecrübe et, elini sür.
  • آتشم من گر ترا شک است و ظن ** آزمون کن دست را بر من بزن‏

  • Ben ateşim, eğer şüphe ediyorsan bir an olsun yüzünü bana koy! ”
  • آتشم من بر تو گر شد مشتبه ** روی خود بر روی من یک دم بنه‏

  • Âdemoğlu, Allah’tan nurlanırsa seçilir de meleklerin mescudu olur.
  • آدمی چون نور گیرد از خدا ** هست مسجود ملایک ز اجتبا

  • Canı melek gibi azgınlıktan ve şüpheden kurtulan kişi de âlemde secde eder.
  • نیز مسجود کسی کاو چون ملک ** رسته باشد جانش از طغیان و شک‏

  • Ateş nedir, demir nedir? Dudağını yum. Bu benzetişte bulunanla alay etme. 1355
  • آتش چه آهن چه لب ببند ** ریش تشبیه مشبه را مخند

  • Ayağını denize pek basma, denizden çok bahsetme… Dudağını ısırarak susup kıyısında dur!
  • پای در دریا منه کم گوی از آن ** بر لب دریا خمش کن لب گزان‏

  • Benim gibi yüzlercesi bile denize tahammül edemezler. Fakat yine de denizde boğulmaktan korkmuyor, ona dalmadan duramıyorum.
  • گر چه صد چون من ندارد تاب بحر ** لیک می‏نشکیبم از غرقاب بحر

  • Canım da denize feda olsun, aklım da. Canın da kan diyetini bu deniz vermekte, aklın da.
  • جان و عقل من فدای بحر باد ** خونبهای عقل و جان این بحر داد

  • Ayağım oldukça denizde yürürüm, ayağım kalmazsa yine su kuşları gibi denize dalarım.
  • تا که پایم می‏رود رانم در او ** چون نماند پا چو بطانم در او

  • Huzur da bulunan bîedep kişi huzurda bulunmayan kişiden daha hoştur. Halka da eğridir ama nihayet kapıda değil mi? 1360
  • بی‏ادب حاضر ز غایب خوشتر است ** حلقه گر چه کژ بود نه بر در است‏

  • Ey teni bulaşmış, pisleşmiş kişi, havuz kenarında dön dolaş. İnsan, havuzun dışındayken nasıl temizlenir?
  • ای تن آلوده به گرد حوض گرد ** پاک کی گردد برون حوض مرد

  • Havuzdan uzak düşen kişi nasıl temiz olur? O adam bâtın temizliğinden bile uzak düşmüştür.
  • پاک کاو از حوض مهجور اوفتاد ** او ز پاکی خویش هم دور اوفتاد

  • Bu havuzun temizliğinin haddi yoktur. Cisimlerin temizliği ise pek az bir miktarda olabilir.
  • پاکی این حوض بی‏پایان بود ** پاکی اجسام کم میزان بود

  • Çünkü gönül havuzdur ama gizli. Bu havuzun, denize gizli bir yolu var.
  • ز انکه دل حوض است لیکن در کمین ** سوی دریا راه پنهان دارد این‏

  • Senin muayyen miktardaki temizliğin yardım ister. Yoksa sayılı şey harcandıkça azalır. 1365
  • پاکی محدود تو خواهد مدد ** ور نه اندر خرج کم گردد عدد

  • Su, pis adama “ Bana koş” der. Pis adamsa “ Sudan utanıyorum” der.
  • آب گفت آلوده را در من شتاب ** گفت آلوده که دارم شرم از آب‏

  • Su der ki: “ Bu utanma, bensiz nasıl zail olur, bu pislik, bensiz nasıl temizlenir?”
  • گفت آب این شرم بی‏من کی رود ** بی‏من این آلوده زایل کی شود

  • Bulaşık ve pis adam; sudan utanır, gizlenirse bu utanma, “Hayâ, imana mânidir” sözünün tahakkukuna sebep olur.
  • ز آب هر آلوده کاو پنهان شود ** الحیاء یمنع الإیمان بود

  • Gönül, ten havuzunda çamura bulandı ama ten, gönül havuzunda arındı.
  • دل ز پایه‏ی حوض تن گلناک شد ** تن ز آب حوض دلها پاک شد

  • Oğul, gönül havuzunun çevresinde olan, ten havuzundan sakın! 1370
  • گرد پایه‏ی حوض دل گرد ای پسر ** هان ز پایه‏ی حوض تن می‏کن حذر

  • Ten deniziyle gönül denizi birbirine bitişiktir, fakat aralarında bir berzah var, birbirlerine karışmazlar.
  • بحر تن بر بحر دل بر هم زنان ** در میانشان برزخ لا یبغیان‏

  • İster doğru ol, ister eğri. O gönül havuzuna doğru gel, geri kalma.
  • گر تو باشی راست ور باشی تو کژ ** پیشتر می‏غژ بدو واپس مغژ

  • Padişahların huzurunda can tehlikesi var ama himmetleri yüce kişiler can korkusu yüzünden padişahtan çekinmezler.
  • پیش شاهان گر خطر باشد به جان ** لیک نشکیبد از او با همتان‏

  • Padişah, şekerden daha tatlı olunca canın tatlılığına gitmesi de daha hoş, daha doğru.
  • شاه چون شیرین‏تر از شکر بود ** جان به شیرینی رود خوشتر بود

  • Ey beni kınayan, sen sağ esen ol. Ey selâmet arayan, sen beni bırak! 1375
  • ای ملامت گر سلامت مر ترا ** ای سلامت جو تویی واهی العری‏