English    Türkçe    فارسی   

2
1353-1402

  • Âdemoğlu, Allah’tan nurlanırsa seçilir de meleklerin mescudu olur.
  • آدمی چون نور گیرد از خدا ** هست مسجود ملایک ز اجتبا

  • Canı melek gibi azgınlıktan ve şüpheden kurtulan kişi de âlemde secde eder.
  • نیز مسجود کسی کاو چون ملک ** رسته باشد جانش از طغیان و شک‏

  • Ateş nedir, demir nedir? Dudağını yum. Bu benzetişte bulunanla alay etme. 1355
  • آتش چه آهن چه لب ببند ** ریش تشبیه مشبه را مخند

  • Ayağını denize pek basma, denizden çok bahsetme… Dudağını ısırarak susup kıyısında dur!
  • پای در دریا منه کم گوی از آن ** بر لب دریا خمش کن لب گزان‏

  • Benim gibi yüzlercesi bile denize tahammül edemezler. Fakat yine de denizde boğulmaktan korkmuyor, ona dalmadan duramıyorum.
  • گر چه صد چون من ندارد تاب بحر ** لیک می‏نشکیبم از غرقاب بحر

  • Canım da denize feda olsun, aklım da. Canın da kan diyetini bu deniz vermekte, aklın da.
  • جان و عقل من فدای بحر باد ** خونبهای عقل و جان این بحر داد

  • Ayağım oldukça denizde yürürüm, ayağım kalmazsa yine su kuşları gibi denize dalarım.
  • تا که پایم می‏رود رانم در او ** چون نماند پا چو بطانم در او

  • Huzur da bulunan bîedep kişi huzurda bulunmayan kişiden daha hoştur. Halka da eğridir ama nihayet kapıda değil mi? 1360
  • بی‏ادب حاضر ز غایب خوشتر است ** حلقه گر چه کژ بود نه بر در است‏

  • Ey teni bulaşmış, pisleşmiş kişi, havuz kenarında dön dolaş. İnsan, havuzun dışındayken nasıl temizlenir?
  • ای تن آلوده به گرد حوض گرد ** پاک کی گردد برون حوض مرد

  • Havuzdan uzak düşen kişi nasıl temiz olur? O adam bâtın temizliğinden bile uzak düşmüştür.
  • پاک کاو از حوض مهجور اوفتاد ** او ز پاکی خویش هم دور اوفتاد

  • Bu havuzun temizliğinin haddi yoktur. Cisimlerin temizliği ise pek az bir miktarda olabilir.
  • پاکی این حوض بی‏پایان بود ** پاکی اجسام کم میزان بود

  • Çünkü gönül havuzdur ama gizli. Bu havuzun, denize gizli bir yolu var.
  • ز انکه دل حوض است لیکن در کمین ** سوی دریا راه پنهان دارد این‏

  • Senin muayyen miktardaki temizliğin yardım ister. Yoksa sayılı şey harcandıkça azalır. 1365
  • پاکی محدود تو خواهد مدد ** ور نه اندر خرج کم گردد عدد

  • Su, pis adama “ Bana koş” der. Pis adamsa “ Sudan utanıyorum” der.
  • آب گفت آلوده را در من شتاب ** گفت آلوده که دارم شرم از آب‏

  • Su der ki: “ Bu utanma, bensiz nasıl zail olur, bu pislik, bensiz nasıl temizlenir?”
  • گفت آب این شرم بی‏من کی رود ** بی‏من این آلوده زایل کی شود

  • Bulaşık ve pis adam; sudan utanır, gizlenirse bu utanma, “Hayâ, imana mânidir” sözünün tahakkukuna sebep olur.
  • ز آب هر آلوده کاو پنهان شود ** الحیاء یمنع الإیمان بود

  • Gönül, ten havuzunda çamura bulandı ama ten, gönül havuzunda arındı.
  • دل ز پایه‏ی حوض تن گلناک شد ** تن ز آب حوض دلها پاک شد

  • Oğul, gönül havuzunun çevresinde olan, ten havuzundan sakın! 1370
  • گرد پایه‏ی حوض دل گرد ای پسر ** هان ز پایه‏ی حوض تن می‏کن حذر

  • Ten deniziyle gönül denizi birbirine bitişiktir, fakat aralarında bir berzah var, birbirlerine karışmazlar.
  • بحر تن بر بحر دل بر هم زنان ** در میانشان برزخ لا یبغیان‏

  • İster doğru ol, ister eğri. O gönül havuzuna doğru gel, geri kalma.
  • گر تو باشی راست ور باشی تو کژ ** پیشتر می‏غژ بدو واپس مغژ

  • Padişahların huzurunda can tehlikesi var ama himmetleri yüce kişiler can korkusu yüzünden padişahtan çekinmezler.
  • پیش شاهان گر خطر باشد به جان ** لیک نشکیبد از او با همتان‏

  • Padişah, şekerden daha tatlı olunca canın tatlılığına gitmesi de daha hoş, daha doğru.
  • شاه چون شیرین‏تر از شکر بود ** جان به شیرینی رود خوشتر بود

  • Ey beni kınayan, sen sağ esen ol. Ey selâmet arayan, sen beni bırak! 1375
  • ای ملامت گر سلامت مر ترا ** ای سلامت جو تویی واهی العری‏

  • Benim canım ocaktır, ateşten hoşlanır, ocağa ateş yurdu olmak yeter.
  • جان من کوره ست با آتش خوش است ** کوره را این بس که خانه‏ی آتش است‏

  • Bana ocak gibi aşka yanmak düştü. Bundan kör olansa zaten ocak değildir.
  • همچو کوره عشق را سوزیدنی است ** هر که او زین کور باشد کوره نیست‏

  • Azıksızlık azığı sana azık olursa baki olan canı buldun, ölümden kurtuldun demektir.
  • برگ بی‏برگی ترا چون برگ شد ** جان باقی یافتی و مرگ شد

  • Gamdan neşe artmaya başladı mı can bahçen güllerle, süsenlerle dolar.
  • چون ترا غم شادی افزودن گرفت ** روضه‏ی جانت گل و سوسن گرفت‏

  • Başkasının korktuğu şeyler, sana emniyet verir. Su kuşu, denizden kuvvet bulur, ev kuşuysa perişan olur. 1380
  • آن چه خوف دیگران آن امن تست ** بط قوی از بحر و مرغ خانه سست‏

  • Ey tabip, ben; yine divane oldum. Sevgili, ben yine kara sevdalara uğradım.
  • باز دیوانه شدم من ای طبیب ** باز سودایی شدم من ای حبیب‏

  • Zincirinin halkalarından her halkanın başka, başka fenleri var. Her halka, başka bir delilik vermede.
  • حلقه‏های سلسله‏ی تو ذو فنون ** هر یکی حلقه دهد دیگر جنون‏

  • Her halkanın eseri, başka, başka fenler. Onun için her an başka deliliklerim var.
  • داد هر حلقه فنونی دیگر است ** پس مرا هر دم جنونی دیگر است‏

  • Darbı meseldir, delilikler; fen, fen, çeşit çeşittir. Hele böyle ulu bir beyin zincirine bağlanmış kişide olursa!
  • پس فنون باشد جنون این شد مثل ** خاصه در زنجیر این میر اجل‏

  • Bağımı, öyle bir divanelik kopardı ki bütün divaneler bana nasihat verirler! 1385
  • آن چنان دیوانگی بگسست بند ** که همه دیوانگان پندم دهند

  • Zünnun’un hatırını sormak üzere dostlarının tımarhaneye gelmeleri
  • آمدن دوستان به بیمارستان جهت پرسش ذو النون مصری

  • Bu çeşit delilik, Zünnun’u, Mısri’nin de başına geldi. Onda yeni, yeni coşkunluklar, cezbeler meydana gelmekteydi.
  • این چنین ذو النون مصری را فتاد ** کاندر او شور و جنونی نو بزاد

  • Coşkunluğu âdeta göğün üstüne erişecek bir dereceyi buluyor, ciğerler acısı bir hale geliyordu.
  • شور چندان شد که تا فوق فلک ** می‏رسید از وی جگرها را نمک‏

  • Kendine gel ey çorak toprak, kendi coşkunluğunu bu işe sahip olan temiz kişilerin coşkunluğu ile bir tutma!
  • هین منه تو شور خود ای شوره خاک ** پهلوی شور خداوندان پاک‏

  • Halk onun deliliğine tahammül edemez bir hale geldi. Ateşi, âdeta halkın sakalını tutuşturmaktaydı.
  • خلق را تاب جنون او نبود ** آتش او ریشهاشان می‏ربود

  • Avamın sakalına ateş düşünce onu körlüklerinden, inatlarından tutup bağladılar. 1390
  • چون که در ریش عوام آتش فتاد ** بند کردندش به زندانی نهاد

  • Halk, bu yolda umumiyetle dara düşse de yine yuları geri çekmeye imkân yoktur.
  • نیست امکان واکشیدن این لگام ** گر چه زین ره تنگ می‏آیند عام‏

  • Bu padişahların hepsi, halktan can korkusuna düştüler. Çünkü bu güruh kördür, padişahların da nişanı yok!
  • دیده این شاهان ز عامه خوف جان ** کاین گره کورند و شاهان بی‏نشان‏

  • Hüküm külhaniler eline geçince nihayet Zünnun zindana düştü.
  • چون که حکم اندر کف رندان بود ** لاجرم ذو النون در زندان بود

  • Bir tek ulu padişah, tek başına atına binmiş, gitmekte. Ardına düşen, ona uyan yok. Böyle bir eşi bulunmaz inci, çocukların eline düşmüş. Kadrini bilen anlayan yok.
  • یک سواره می‏رود شاه عظیم ** در کف طفلان چنین در یتیم‏

  • İnci de nedir ki? Bir katrada gizlenmiş bir deniz.. bir zerreye sığmış güneş! 1395
  • در چه دریا نهان در قطره‏ای ** آفتابی مخفی اندر ذره‏ای‏

  • Öyle bir güneş ki kendisini zerre gösterdi de yavaş, yavaş yüzünü açtı.
  • آفتابی خویش را ذره نمود ** و اندک اندک روی خود را بر گشود

  • Bütün zerreler, onda yok oldu. Âlem, onun yüzünden sarhoş oldu, onun yüzünden kendisine geldi.
  • جمله‏ی ذرات در وی محو شد ** عالم از وی مست گشت و صحو شد

  • Fakat kalem, bir gaddarın elinde oldu mu şüphe yok, Mansur, dâra çekilir.
  • چون قلم در دست غداری بود ** بی‏گمان منصور بر داری بود

  • Bu hüküm, bu hükümet, kötü kişilerin elinde oldukça elbette peygamberleri öldürmek lâzım.
  • چون سفیهان راست این کار و کیا ** لازم آمد یقتلون الأنبیاء

  • Yol azıtmış kavim, aptallıklarından peygamberlere “ Biz, sizi şom bilmekteyiz. Bize sizin yüzünüzden kötülük geliyor” dedi. 1400
  • انبیا را گفته قومی راه گم ** از سفه إنا تطیرنا بکم‏

  • Hıristiyanların cehaletine bak ki asılan bir Allahtan medet ummaktadır.
  • جهل ترسا بین امان انگیخته ** ز آن خداوندی که گشت آویخته‏

  • Çünkü onlarca İsa’yı Yahudiler asmıştır. Peki, iş böyleyse ona kim imdat etsin?
  • چون به قول اوست مصلوب جهود ** پس مر او را امن کی تاند نمود