English    Türkçe    فارسی   

2
1382-1431

  • Zincirinin halkalarından her halkanın başka, başka fenleri var. Her halka, başka bir delilik vermede.
  • حلقه‏های سلسله‏ی تو ذو فنون ** هر یکی حلقه دهد دیگر جنون‏

  • Her halkanın eseri, başka, başka fenler. Onun için her an başka deliliklerim var.
  • داد هر حلقه فنونی دیگر است ** پس مرا هر دم جنونی دیگر است‏

  • Darbı meseldir, delilikler; fen, fen, çeşit çeşittir. Hele böyle ulu bir beyin zincirine bağlanmış kişide olursa!
  • پس فنون باشد جنون این شد مثل ** خاصه در زنجیر این میر اجل‏

  • Bağımı, öyle bir divanelik kopardı ki bütün divaneler bana nasihat verirler! 1385
  • آن چنان دیوانگی بگسست بند ** که همه دیوانگان پندم دهند

  • Zünnun’un hatırını sormak üzere dostlarının tımarhaneye gelmeleri
  • آمدن دوستان به بیمارستان جهت پرسش ذو النون مصری

  • Bu çeşit delilik, Zünnun’u, Mısri’nin de başına geldi. Onda yeni, yeni coşkunluklar, cezbeler meydana gelmekteydi.
  • این چنین ذو النون مصری را فتاد ** کاندر او شور و جنونی نو بزاد

  • Coşkunluğu âdeta göğün üstüne erişecek bir dereceyi buluyor, ciğerler acısı bir hale geliyordu.
  • شور چندان شد که تا فوق فلک ** می‏رسید از وی جگرها را نمک‏

  • Kendine gel ey çorak toprak, kendi coşkunluğunu bu işe sahip olan temiz kişilerin coşkunluğu ile bir tutma!
  • هین منه تو شور خود ای شوره خاک ** پهلوی شور خداوندان پاک‏

  • Halk onun deliliğine tahammül edemez bir hale geldi. Ateşi, âdeta halkın sakalını tutuşturmaktaydı.
  • خلق را تاب جنون او نبود ** آتش او ریشهاشان می‏ربود

  • Avamın sakalına ateş düşünce onu körlüklerinden, inatlarından tutup bağladılar. 1390
  • چون که در ریش عوام آتش فتاد ** بند کردندش به زندانی نهاد

  • Halk, bu yolda umumiyetle dara düşse de yine yuları geri çekmeye imkân yoktur.
  • نیست امکان واکشیدن این لگام ** گر چه زین ره تنگ می‏آیند عام‏

  • Bu padişahların hepsi, halktan can korkusuna düştüler. Çünkü bu güruh kördür, padişahların da nişanı yok!
  • دیده این شاهان ز عامه خوف جان ** کاین گره کورند و شاهان بی‏نشان‏

  • Hüküm külhaniler eline geçince nihayet Zünnun zindana düştü.
  • چون که حکم اندر کف رندان بود ** لاجرم ذو النون در زندان بود

  • Bir tek ulu padişah, tek başına atına binmiş, gitmekte. Ardına düşen, ona uyan yok. Böyle bir eşi bulunmaz inci, çocukların eline düşmüş. Kadrini bilen anlayan yok.
  • یک سواره می‏رود شاه عظیم ** در کف طفلان چنین در یتیم‏

  • İnci de nedir ki? Bir katrada gizlenmiş bir deniz.. bir zerreye sığmış güneş! 1395
  • در چه دریا نهان در قطره‏ای ** آفتابی مخفی اندر ذره‏ای‏

  • Öyle bir güneş ki kendisini zerre gösterdi de yavaş, yavaş yüzünü açtı.
  • آفتابی خویش را ذره نمود ** و اندک اندک روی خود را بر گشود

  • Bütün zerreler, onda yok oldu. Âlem, onun yüzünden sarhoş oldu, onun yüzünden kendisine geldi.
  • جمله‏ی ذرات در وی محو شد ** عالم از وی مست گشت و صحو شد

  • Fakat kalem, bir gaddarın elinde oldu mu şüphe yok, Mansur, dâra çekilir.
  • چون قلم در دست غداری بود ** بی‏گمان منصور بر داری بود

  • Bu hüküm, bu hükümet, kötü kişilerin elinde oldukça elbette peygamberleri öldürmek lâzım.
  • چون سفیهان راست این کار و کیا ** لازم آمد یقتلون الأنبیاء

  • Yol azıtmış kavim, aptallıklarından peygamberlere “ Biz, sizi şom bilmekteyiz. Bize sizin yüzünüzden kötülük geliyor” dedi. 1400
  • انبیا را گفته قومی راه گم ** از سفه إنا تطیرنا بکم‏

  • Hıristiyanların cehaletine bak ki asılan bir Allahtan medet ummaktadır.
  • جهل ترسا بین امان انگیخته ** ز آن خداوندی که گشت آویخته‏

  • Çünkü onlarca İsa’yı Yahudiler asmıştır. Peki, iş böyleyse ona kim imdat etsin?
  • چون به قول اوست مصلوب جهود ** پس مر او را امن کی تاند نمود

  • O padişahın yüreği, onların yüzünden kan olunca “ Sen, onların içinde oldukça Allah onlara azap göndermez” hükmü nasıl olur da sürüp gider?
  • چون دل آن شاه ز ایشان خون بود ** عصمت و أنت فیهم چون بود

  • Hain kalpazandan, halis altınla kuyumcu, daha fazla korkar.
  • زر خالص را و زرگر را خطر ** باشد از قلاب خاین بیشتر

  • Yusuflar, çirkin kişilerin hasedinden korkup gizlenirler. Güzeller, düşman korkusundan ateş içinde yaşarlar. 1405
  • یوسفان از رشک زشتان مخفیند ** کز عدو خوبان در آتش می‏زیند

  • Yusuflar, kardeşlerinin hilesi yüzünden kuyuya düşmüşlerdir. Çünkü o kardeşler, hasetlerinden Yusuf’u kurtlara verip dururlar.
  • یوسفان از مکر اخوان در چه‏اند ** کز حسد یوسف به گرگان می‏دهند

  • Hasetten Mısır Yusuf’unun başına neler geldi? Bu haset, pusuya yatmış büyük bir kurttur.
  • از حسد بر یوسف مصری چه رفت ** این حسد اندر کمین گرگی است زفت‏

  • Hulâsa halîm Yakup, Yusuf’a bir şey yapmasın diye bu kurttan daima korkar.
  • لاجرم زین گرگ یعقوب حلیم ** داشت بر یوسف همیشه خوف و بیم‏

  • Zahiri kurt, Yusuf’un etrafında dönüp dolaşmadı. Fakat bu haset, işlediği işle kurtları da geçti!
  • گرگ ظاهر گرد یوسف خود نگشت ** این حسد در فعل از گرگان گذشت‏

  • Bu haset kurdu, Yusuf’u yaraladı da “ Biz onu elbiselerimizin başında bırakmış, gitmiştik, kurt kapmış” diye tatlı sözlerle özür serdetti. 1410
  • رحم کرد این گرگ و ز عذر لبق ** آمده که إنا ذهبنا نستبق‏

  • Bu hile, yüz binlerce kurtta bile yok Hele dur, bak, bu kurt sonunda nasıl rüsvay olur!
  • صد هزاران گرگ را این مکر نیست ** عاقبت رسوا شود این گرگ بیست‏

  • Ondan dolayı herkesin yaptığı kötülüğün zararını göreceği gün hasetçiler, muhakkak kurt şeklinde haşredileceklerdir.
  • ز انکه حشر حاسدان روز گزند ** بی‏گمان بر صورت گرگان کنند

  • Hırsla dolu aşağılık ve haram yiyici kişi, o sayı günü domuz şeklinde,
  • حشر پر حرص خس مردار خوار ** صورت خوکی بود روز شمار

  • Zina edenler, avret yerleri kokarak, şarap içenler, ağızları kokarak dirilirler.
  • زانیان را گند اندام نهان ** خمر خواران را بود گند دهان‏

  • Gönüllerin duyduğu o gizli koku, mahşerde açığa çıkar, duyulur. 1415
  • گند مخفی کان به دلها می‏رسید ** گشت اندر حشر محسوس و پدید

  • İnsanın varlığı bir ormana benzer. O deme agâhsan çekin bu varlıktan çekin!
  • بیشه‏ای آمد وجود آدمی ** بر حذر شو زین وجود ار ز آن دمی‏

  • Vücudumuzda binlerce kurt, binlerce domuz. Temiz, pis, güzel, çirkin binlerce sıfat var.
  • در وجود ما هزاران گرگ و خوک ** صالح و ناصالح و خوب و خشوک‏

  • Herhangi huy galipse hüküm, onundur. Maden de altın bakırdan fazlaysa o maden altın sayılır.
  • حکم آن خور است کان غالبتر است ** چون که زر بیش از مس آید آن زر است‏

  • Vücudunda hangi huy galipse o huyun suretine göre haşredilmen gerekir.
  • سیرتی کان بر وجودت غالب است ** هم بر آن تصویر حشرت واجب است‏

  • İnsan da bir an olur, kurtluk zuhur eder, bir an olur, ay gibi Yusuf yüzlü bir güzel haline gelir. 1420
  • ساعتی گرگی در آید در بشر ** ساعتی یوسف رخی همچون قمر

  • İyiliklerle kinler gizli bir yolda gönüllerden gönüllere gidip durmaktadır.
  • می‏رود از سینه‏ها در سینه‏ها ** از ره پنهان صلاح و کینه‏ها

  • Hatta insandan, öküzle eşek bile bilgi sahibi olur, akıllanır, hüner elde eder.
  • بلکه خود از آدمی در گاو و خر ** می‏رود دانایی و علم و هنر

  • Serkeş at, rahvan bir hale gelir, alışır. Ayı oynar, keçi de selâm verir.
  • اسب سکسک می‏شود رهوار و رام ** خرس بازی می‏کند بر هم سلام‏

  • Köpeğe insanın huyu geçer, nihayet çoban olur, av, avlar yahut sürüyü korur.
  • رفت اندر سگ ز آدمیان هوس ** تا شبان شد یا شکاری یا حرس‏

  • Eshabı Kehf’in köpeğine onlardan öyle bir huy sirayet etti ki sonunda Allah’ı aramaya koyuldu. 1425
  • در سگ اصحاب خوبی ز ان وفود ** رفت تا جویای الله گشته بود

  • Kalpte her an bir çeşit şey baş gösterir. İnsan bazen şeytanlaşır, bazen melekleşir. Bazen tuzak kesilir, bazen yırtıcı hayvan!
  • هر زمان در سینه نوعی سر کند ** گاه دیو و گه ملک گه دام و دد

  • Aslanların bildiği o acayip ormandan, gönüller tuzağına gizli bir yolu bulunan o meşelikten,
  • ز آن عجب بیشه که شیر آگه است ** تا به دام سینه‏ها پنهان ره است‏

  • İçten içe hırsızlık et, can mercanını çal! Ey köpekten aşağı, ariflerin gönüllerinden o mercanı elde et.
  • دزدیی کن از درون مرجان جان ** ای کم از سگ از درون عارفان‏

  • Mademki hırsızlık ediyorsun, bari lâtif inciyi çal! Mademki hamallık ediyorsun, bari yüce bir yük yüklen!
  • چون که دزدی باری آن در لطیف ** چون که حامل می‏شوی باری شریف‏

  • Müritlerin, Zünnun’un deli olmayıp mahsustan öyle göründüğünü anlamaları
  • فهم کردن مریدان که ذو النون دیوانه نشده است قاصد کرده است‏

  • Dostlar Zünnun’un bu işinde düşünceye daldılar, zindana gittiler, bu hal hususunda konuşup fikirlerini söylemeye başladılar: 1430
  • دوستان در قصه‏ی ذو النون شدند ** سوی زندان و در آن رایی زدند

  • Dediler ki: “Bunu herhalde kasten yapıyor. Bunda bir hikmet var. O bu dinle bir kıbledir, bir delildir.
  • کاین مگر قاصد کند یا حکمتی است ** او در این دین قبله‏ای و آیتی است‏