English    Türkçe    فارسی   

2
1540-1589

  • Allah’tan uzak düşen her kötü kişinin kâfirliği, Firavunluğu, umumiyetle akıl noksanından ileri gelmiştir. 1540
  • کفر و فرعونی هر گبر بعید ** جمله از نقصان عقل آمد پدید

  • Beden noksanı için Kuran’ da “ Köre teklif yok” diye bir genişlik var.
  • بهر نقصان بدن آمد فرج ** در نبی که ما علی الاعمی حرج‏

  • Şimşek çabucak sönüp gider, pek vefasızdır. Sen aydın ve parlak olmayan geçici şeyi baki olandan ayırt edemiyorsun.
  • برق آفل باشد و بس بی‏وفا ** آفل از باقی ندانی بی‏صفا

  • Şimşek güler o kişiye. Kime biliyor musun? Onun nuruna gönül bağlayana.
  • برق خندد بر که می‏خندد بگو ** بر کسی که دل نهد بر نور او

  • Felek nurlarının sonu yoktur. O nurlar, şarkta ve garpta bulunmayan Allah nuruna benzer mi hiç?
  • نورهای چرخ ببریده پی است ** آن چو لا شرقی و لا غربی کی است‏

  • Şimşek, bil ki göz nurunu alır, baki nur da, bil ki gözlere yardımcıdır. 1545
  • برق را چون یخطف الأبصار دان ** نور باقی را همه انصار دان‏

  • Denizköpüğü üstüne at sürmekle şimşek ziyasıyla mektup okumak,
  • بر کف دریا فرس را راندن ** نامه‏ای در نور برقی خواندن‏

  • Hırs yüzünden akıbeti görmemek, kendi gönlüne, kendi aklına gülmektir.
  • از حریصی عاقبت نادیدن است ** بر دل و بر عقل خود خندیدن است‏

  • Aklın hassası, işin sonunu görmektir. Akıbeti görmeyen akıl, nefistir.
  • عاقبت بین است عقل از خاصیت ** نفس باشد کاو نبیند عاقبت‏

  • Nefse mağlûp olan akıl, nefis haline gelmiştir. Müşteri, Zuhal tesiri altında kalırsa Zuhalleşir.
  • عقل کاو مغلوب نفس او نفس شد ** مشتری مات زحل شد نحس شد

  • Sen bu yomsuzluk içinde gözünü döndür de sana bu nuhuseti verene bak! 1550
  • هم درین نحسی بگردان این نظر ** در کسی که کرد نحست درنگر

  • Bu cezirle meddi gören kişi, yomsuzluktan kurtulur, saadete erer.
  • آن نظر که بنگرد این جر و مد ** او ز نحسی سوی سعدی نقب زد

  • Allah, bir halden bir hale döndürme esnasında her şeyi zıddıyla meydana çıkararak seni halden hale döndürür durur.
  • ز آن همی‏گرداندت حالی به حال ** ضد به ضد پیدا کنان در انتقال‏

  • Bu suretle de Eshabı Şimalden olmaktan korkar durur, erler gibi de Eshabı Yemin’in lezzetini umarsın.
  • تا که خوفت زاید از ذات الشمال ** لذت ذات الیمین یرجی الرجال‏

  • Bir yandan korkuya, bir yandan ümide düştün mü iki kanadın olur. Bir kanatlı kuş kat’iyen uçamaz, âcizdir.
  • تا دو پر باشی که مرغ یک پره ** عاجز آید از پریدن ای سره‏

  • Ya beni bırak, hiç söylemeyeyim yahut da izin ver tamamıyla söyleyeyim. 1555
  • یا رها کن تا نیایم در کلام ** یا بده دستور تا گویم تمام‏

  • Yoksa ne bunu istiyor, ne onu istiyorsan yine ferman senin. Kim ne bilir ki maksadın ne, muradın nerede?
  • ور نه این خواهی نه آن فرمان تراست ** کس چه داند مر ترا مقصد کجاست‏

  • Can, İbrahim canı olmalı ki nuruyla ateş içinde cennetler, köşkler görsün.
  • جان ابراهیم باید تا به نور ** بیند اندر نار فردوس و قصور

  • Derece, derece aya, güneşe kadar yücelsin; halka gibi kapıya kalmasın.
  • پایه پایه بر رود بر ماه و خور ** تا نماند همچو حلقه بند در

  • Halil gibi yedinci kat gökten de geçsin. Çünkü ben batanları, geçenleri sevmem.
  • چون خلیل از آسمان هفتمین ** بگذرد که لا أحب الآفلین‏

  • Bu ten âlemi, şehvetten kurtulan kişiden başkasını yanılta gelmiştir, yanılta gider. 1560
  • این جهان تن غلط انداز شد ** جز مر آن را کاو ز شهوت باز شد

  • Padişah adamlarının o has köleye haset edişlerine dair olan hikâyenin sonu
  • تتمه‏ی حسد آن حشم بر آن غلام خاص‏

  • Padişah beylerinin hikâyesi, o ebedî sultan kölelerinin has köleye hasetleri,
  • قصه‏ی شاه و امیران و حسد ** بر غلام خاص و سلطان خرد

  • Söz, sözü aça, aça hayli geri kaldı. Yine o hikâyeye başlamak, onu tamamlamak gerek.
  • دور ماند از جر جرار کلام ** باز باید گشت و کرد آن را تمام‏

  • İkbâl sahibi ve bahtlı melek bahçıvan, nasıl olur da ağacı ağaçtan fark etmez?
  • باغبان ملک با اقبال و بخت ** چون درختی را نداند از درخت‏

  • Acı ve kötü ağaçla, bire yedi yüz meyve veren meyveli ağacı.
  • آن درختی را که تلخ و رد بود ** و آن درختی که یکش هفصد بود

  • Nasıl olur da bir görür, ikisini de yetiştirmek için zahmet çeker, hele gözü her şeyin sonunu görüp dururken buna imkân mı var? 1565
  • کی برابر دارد اندر تربیت ** چون ببیندشان به چشم عاقبت‏

  • O iki ağaç, filvaki şimdi görünüşte bir görünüyor ama ağaçlardan maksat ne? Meyve vermek değil mi?
  • کان درختان را نهایت چیست بر ** گر چه یکسانند این دم در نظر

  • Allah nuruyla gören, sondan önden agâh olan şeyh;
  • شیخ کاو ینظر بنور الله شد ** از نهایت وز نخست آگاه شد

  • Âhiri gören gözü Allah uğrunda yummuş, menzile ulaşma hususunda sonu gören gözü açmıştır.
  • چشم آخر بین ببست از بهر حق ** چشم آخر بین گشاد اندر سبق‏

  • O hasetçiler, kötü ağaçtır. Yarattıkları acı, bahtları kötüdür.
  • آن حسودان بد درختان بوده‏اند ** تلخ گوهر شور بختان بوده‏اند

  • Hasetten coşarlar, ağızları köpürür durur, gizlice hileler kurarlar. 1570
  • از حسد جوشان و کف می‏ریختند ** در نهانی مکر می‏انگیختند

  • Bu suretle has kölenin boynunu vurmak, dünyadan kazımak dilerler.
  • تا غلام خاص را گردن زنند ** بیخ او را از زمانه بر کنند

  • Canı, padişahın canı olan kişi, nasıl fâni olur? Birisinin gönlünü Allah korursa o adam nasıl yok olur?
  • چون شود فانی چو جانش شاه بود ** بیخ او در عصمت الله بود

  • Padişah o sıralara vâkıftı, fakat Ebubekr-i Rebabi gibi ses çıkarmıyordu.
  • شاه از آن اسرار واقف آمده ** همچو بو بکر ربابی تن زده‏

  • Yaratılışları kötü, ahlâkları fena kişilerin gönüllerini görüyor, o testicilerle gizlice alay ediyordu.
  • در تماشای دل بد گوهران ** می‏زدی خنبک بر آن کوزه‏گران‏

  • Hileciler, hile düzüp koşuyorlar, padişahı çömleğe sokmak istiyorlardı. 1575
  • مکر می‏سازند قومی حیله‏مند ** تا که شه را در فقاعی در کنند

  • O kadar büyük bir padişah, a eşekler, nasıl bir çömleğe sığar?
  • پادشاهی بس عظیمی بی‏کران ** در فقاعی کی بگنجد ای خران‏

  • Padişah için bir tuzak ördüler ama nihayet bu hileyi de ondan öğrendiler.
  • از برای شاه دامی دوختند ** آخر این تدبیر از او آموختند

  • Ne kötü talebedir o talebe ki hocasıyla baş koşar, onunla kendisini bir görür.
  • نحس شاگردی که با استاد خویش ** همسری آغازد و آید به پیش‏

  • Hem de hangi hocayla? Huzurunda gizli, aşikâr bir olan cihan hocasıyla.
  • با کدام استاد استاد جهان ** پیش او یکسان و هویدا و نهان‏

  • Onun gözü, Allah nuruyla bakmakta, bilgisizlik perdelerini yırtıp yakmaktadır. 1580
  • چشم او ینظر بنور الله شده ** پرده‏های جهل را خارق بده‏

  • O talebe, eski kilim gibi paramparça, delik deşik olmuş gönülleri bir perde yapıp o hâkimin önüne gerer.
  • از دل سوراخ چون کهنه گلیم ** پرده‏ای بندد به پیش آن حکیم‏

  • Hâlbuki o perde bile yüzlerce ağzıyla ona gülüp durur. Her ağzı hocaya bir delik olmuştur. ( deliklerden talebenin gönlünü seyreder durur.)
  • پرده می‏خندد بر او با صد دهان ** هر دهانی گشته اشکافی بر آن‏

  • Hoca, talebeye der ki; “ Ey köpekten de aşağı olan, bana hiç mi vefan yok?
  • گوید آن استاد مر شاگرد را ** ای کم از سگ نیستت با من وفا

  • Haydi, beni kuvvetli, müşküller halledici bir hoca farz etme, tut ki senin gibi bir talebeyim, senin gibi gönül gözüm kör.
  • خود مرا استا مگیر آهن گسل ** همچو خود شاگرد گیر و کوردل‏

  • Fakat canına, gönlüne yardımım da mı dokunmadı? Sana ben olmadıkça bir feyiz bile akmıyor. 1585
  • نه از منت یاری است در جان و روان ** بی‏منت آبی نمی‏گردد روان‏

  • Şu halde görüyorsun ya, gönlüm, senin bahtının tezgâhı. Be doğru düzen olmayan, bu tezgahı niye kırarsın?
  • پس دل من کارگاه بخت تست ** چه شکنی این کارگاه ای نادرست‏

  • Çakmağı gizlice çakıyorum dersen kalpten, kalbe pencere yok mu ki?
  • گویی‏اش پنهان زنم آتش زنه ** نه به قلب از قلب باشد روزنه‏

  • Gönül, nihayet senin fikrini de pencereden görür, andığın şeye şahadet eder.
  • آخر از روزن ببیند فکر تو ** دل گواهی می‏دهد زین ذکر تو

  • Tut ki kereminden yüzüne vurmuyor, yüzünü yerlere sürtmüyor, ne söylersen gülüp “ Evet, evet” diyor.
  • گیر در رویت نمالد از کرم ** هر چه گویی خندد و گوید نعم‏