English    Türkçe    فارسی   

2
1744-1793

  • El ayak. Bizim için övünç vesilesidir; fakat Allah’ın arılığına nispetle kusur.
  • دست و پا در حق ما استایش است ** در حق پاکی حق آلایش است‏

  • “ Doğmaz, doğurmaz” vasfı ona lâyıktır. Babayı da halk eden o, oğlu da. 1745
  • لم یلد لم یولد او را لایق است ** والد و مولود را او خالق است‏

  • Doğma, cisim olanın vasfıdır. Doğan, ırmağın bu yüzüne mensuptur.
  • هر چه جسم آمد ولادت وصف اوست ** هر چه مولود است او زین سوی جوست‏

  • Çünkü doğan, Kevnü Fesat âlemindendir, aşağılıktır, sonradan olmadır. Elbette onu bir meydana getiren lâzım.”
  • ز انکه از کون و فساد است و مهین ** حادث است و محدثی خواهد یقین‏

  • Çoban, “ Ya Musa ağzımı bağladın, pişmanlıktan canımı yaktın” dedi;
  • گفت ای موسی دهانم دوختی ** و ز پشیمانی تو جانم سوختی‏

  • Elbisesini yırtıp yana, yana bir ah çekti, başını alıp çöle doğru yola düştü.
  • جامه را بدرید و آهی کرد تفت ** سر نهاد اندر بیابانی و رفت‏

  • Ulu Allah’ın Musa’ya çoban yüzünden darılması
  • عتاب کردن حق تعالی با موسی علیه السلام از بهر آن شبان‏

  • Musa’ya Allah’tan şöyle vahiy geldi: “ Kulumuzu bizden ayırdın. 1750
  • وحی آمد سوی موسی از خدا ** بنده‏ی ما را ز ما کردی جدا

  • Sen ulaştırmaya mı geldin, yoksa ayırmaya mı?
  • تو برای وصل کردن آمدی ** نی برای فصل کردن آمدی‏

  • Kaadir oldukça ayrılığa ayak basma. Bence en hoşlanılmayan şey ayrılıktır.
  • تا توانی پا منه اندر فراق ** أبغض الأشیاء عندی الطلاق‏

  • Ben, herkese bir huy, herkese bir çeşit ıstılah verdim.
  • هر کسی را سیرتی بنهاده‏ام ** هر کسی را اصطلاحی داده‏ام‏

  • Ona metih olan söz, sana zemdir; ona göre baldır, sana göre zehir!
  • در حق او مدح و در حق تو ذم ** در حق او شهد و در حق تو سم‏

  • Bizse temizden de münezzehiz, pisten de. Ağırlıktan da arıyız, çeviklik ve titizlikten de! 1755
  • ما بری از پاک و ناپاکی همه ** از گران جانی و چالاکی همه‏

  • Kullara ibadet edin diye emrettimse bir kâr, bir fayda elde edeyim diye değil, kullara ihsanlarda bulunayım diye.
  • من نکردم امر تا سودی کنم ** بلکه تا بر بندگان جودی کنم‏

  • Hintlilere, Hintlilerin sözleri metihtir. Sintlilere, Sintlilerin.
  • هندوان را اصطلاح هند مدح ** سندیان را اصطلاح سند مدح‏

  • Onların beni tespih etmeleriyle münezzeh, mukaddes olmam. Bu tespih incilerini saymakla kendileri temizlenirler.
  • من نگردم پاک از تسبیحشان ** پاک هم ایشان شوند و در فشان‏

  • Biz; dile, söze bakmayız; gönle hale bakarız.
  • ما زبان را ننگریم و قال را ** ما روان را بنگریم و حال را

  • Kalp huşu sahibiyse kalbe bakarız, isterse sözünde kulluk ve aşağılık olmasın! 1760
  • ناظر قلبیم اگر خاشع بود ** گر چه گفت لفظ ناخاضع رود

  • Çünkü gönül cevherdir. Söz söylemekse araz. Bu yüzden araz, âriyettir, maksat cevherdir.
  • ز انکه دل جوهر بود گفتن عرض ** پس طفیل آمد عرض جوهر غرض‏

  • Manası gizli kapalı yahut başka olan bu çeşit lâflar, ne vakte kadar sürecek? Yanıp yakılmak isterim ben, yanıp yakılmak, ateşe düş!
  • چند ازین الفاظ و اضمار و مجاز ** سوز خواهم سوز با آن سوز ساز

  • Canda sevgiden bir ateş tutuşur. Düşünceyi, sözü, baştanbaşa yakıver!
  • آتشی از عشق در جان بر فروز ** سربه‏سر فکر و عبارت را بسوز

  • Musa, edep bilenler başka, canı, ruhu yanmış âşıklar başka.
  • موسیا آداب دانان دیگرند ** سوخته جان و روانان دیگرند

  • Âşıklara her nefeste bir yanış var. Yıkık köyden haraç, âşar alınmaz. 1765
  • عاشقان را هر نفس سوزیدنی ست ** بر ده ویران خراج و عشر نیست‏

  • Hatalı söz söylerse bile ona hatalı deme. Kanına bulanıp şehit olursa yıkamaya kalkışma.
  • گر خطا گوید و را خاطی مگو ** گر بود پر خون شهید او را مشو

  • Şehitlere kan, sudan yeğdir. Bu yanlış sözde yüzlerce doğrudan yeğ!
  • خون شهیدان را ز آب اولی‏تر است ** این خطا از صد ثواب اولی‏تر است‏

  • Kâbe’nin içinde kıbleden eser yoktur, dalgıcın ayağında dolak olmazsa ne gam!
  • در درون کعبه رسم قبله نیست ** چه غم ار غواص را پاچیله نیست‏

  • Yürü, sarhoşlardan kılavuzluk arama. Elbisesi paramparça olana yamadan bahsetme.
  • تو ز سر مستان قلاووزی مجو ** جامه چاکان را چه فرمایی رفو

  • Aşk şeriatı, bütün dinlerden ayrıdır. Âşıkların şeriatı da Allah’tır, mezhebi de. 1770
  • ملت عشق از همه دینها جداست ** عاشقان را ملت و مذهب خداست‏

  • Lâlin, lâl olduğunu ispat eden bir damgası olmasa da ne çıkar? Aşk, gam denizinde gamlanmaz ki!
  • لعل را گر مهر نبود باک نیست ** عشق در دریای غم غمناک نیست‏

  • Musa Aleyhisselem’a o çobanın mazur olduğuna dair vahiy gelmesi
  • وحی آمدن موسی را علیه السلام در عذر آن شبان‏

  • Ondan sonra Hak, Musa’nın sırrına dile gelmeyecek sırlar söyledi;
  • بعد از آن در سر موسی حق نهفت ** رازهایی کان نمی‏آید به گفت‏

  • Musa’nın gölüne sözler döktüler. Görmekle söylemeyi birbirine karıştırdılar.
  • بر دل موسی سخنها ریختند ** دیدن و گفتن به هم آمیختند

  • Nice defa kendisinden geçti, nice defa kendisine geldi. Kaç kere ezelden ebede uçtu!
  • چند بی‏خود گشت و چند آمد به خود ** چند پرید از ازل سوی ابد

  • Eğer bundan ötesini anlatmaya kalkışırsam ahmaklık etmiş olurum. Çünkü bunu açmak, bunu anlatmak, anlayışın ötesindedir. 1775
  • بعد از این گر شرح گویم ابلهی است ** ز انکه شرح این ورای آگهی است‏

  • Söylesen akıllar hayran olur. Yazsam birçok kalemler kırılır!
  • ور بگویم عقلها را بر کند ** ور نویسم بس قلمها بشکند

  • Musa Allahtan bu azarı duyunca çöle düşüp çobanın ardınca koştu.
  • چون که موسی این عتاب از حق شنید ** در بیابان در پی چوپان دوید

  • O hayran âşığın izini izledi, çöldeki otların tozunu silkti.
  • بر نشان پای آن سر گشته راند ** گرد از پرده‏ی بیابان بر فشاند

  • Âşık ve hayran adamların ayak izleri, başkalarının izlerinden ayrılır, hemen belli olur.
  • گام پای مردم شوریده خود ** هم ز گام دیگران پیدا بود

  • Âşık, Ruh gibi bir ayağını yukardan aşağıya atar; bir ayağını fil gibi eğri büğrü basar. 1780
  • یک قدم چون رخ ز بالا تا نشیب ** یک قدم چون پیل رفته بر وریب‏

  • Bazen bir dalga gibi bayrak diker, yücelir. Bazen balık gibi suyun içinde gider, görünmez.
  • گاه چون موجی بر افرازان علم ** گاه چون ماهی روانه بر شکم‏

  • Bazen de remilcinin remil dökmesi gibi ahvalini toprak üstüne yazar.
  • گاه بر خاکی نبشته حال خود ** همچو رمالی که رملی بر زند

  • Musa nihayet onu bulup gördü. Dedi ki: “Müjdemi ver! Allah’tan izin geldi.
  • عاقبت دریافت او را و بدید ** گفت مژده ده که دستوری رسید

  • Hiçbir sebep ve tertip yolu arama; daralan gönlün ne isterse onu söyle!
  • هیچ آدابی و ترتیبی مجو ** هر چه می‏خواهد دل تنگت بگو

  • Senin küfrün, din, dinin can nuru. Sen emniyete erişmişsin; bütün bir cihan da senin yüzünden amanda. 1785
  • کفر تو دین است و دینت نور جان ** ایمنی و ز تو جهانی در امان‏

  • Ey “Allah dilediğini yapar” sırrına erişip o sırla her şeyden affedilmiş olan kişi; pervasızca yürü, dilini aç!
  • ای معاف یفعل الله ما یشاء ** بی‏محابا رو زبان را بر گشا

  • Çoban “ Ey Musa, ben o halde, o sözden geçtim. Şimdi kendi gönlümün kanına bulandım.
  • گفت ای موسی از آن بگذشته‏ام ** من کنون در خون دل آغشته‏ام‏

  • Ben Sidret-ül Müntehâ’dan da aşmış, oradan bile yüz binlerce yıl öte gitmişim.
  • من ز سدره‏ی منتهی بگذشته‏ام ** صد هزاران ساله ز آن سو رفته‏ام‏

  • Sen bir kamçı vurdun, atım şahlanıp sıçradı, kâinatı aştı.
  • تازیانه بر زدی اسبم بگشت ** گنبدی کرد و ز گردون بر گذشت‏

  • Nâsutumuzun mahremi Lâhut’u olsun artık. Aferin eline koluna! 1790
  • محرم ناسوت ما لاهوت باد ** آفرین بر دست و بر بازوت باد

  • Şimdi benim halim, söze sığmaz. Zaten bu söylediğim de benim ahvalim değil.
  • حال من اکنون برون از گفتن است ** این چه می‏گویم نه احوال من است‏

  • Ayna da bir suret görürsün ya. Fakat o senin suretindir, aynanın değil.
  • نقش می‏بینی که در آیینه‏ای است ** نقش تست آن نقش آن آیینه نیست‏

  • Neyzen, ney üfler. Fakat bu nefes ve bu nefesten çıkan ses, neyin midir, neyzenin mi.. Bu ses, neyin harcı mı, neyzenin harcı mı?” dedi.
  • دم که مرد نایی اندر نای کرد ** در خور نای است نه در خورد مرد