English    Türkçe    فارسی   

2
1778-1827

  • O hayran âşığın izini izledi, çöldeki otların tozunu silkti.
  • بر نشان پای آن سر گشته راند ** گرد از پرده‏ی بیابان بر فشاند

  • Âşık ve hayran adamların ayak izleri, başkalarının izlerinden ayrılır, hemen belli olur.
  • گام پای مردم شوریده خود ** هم ز گام دیگران پیدا بود

  • Âşık, Ruh gibi bir ayağını yukardan aşağıya atar; bir ayağını fil gibi eğri büğrü basar. 1780
  • یک قدم چون رخ ز بالا تا نشیب ** یک قدم چون پیل رفته بر وریب‏

  • Bazen bir dalga gibi bayrak diker, yücelir. Bazen balık gibi suyun içinde gider, görünmez.
  • گاه چون موجی بر افرازان علم ** گاه چون ماهی روانه بر شکم‏

  • Bazen de remilcinin remil dökmesi gibi ahvalini toprak üstüne yazar.
  • گاه بر خاکی نبشته حال خود ** همچو رمالی که رملی بر زند

  • Musa nihayet onu bulup gördü. Dedi ki: “Müjdemi ver! Allah’tan izin geldi.
  • عاقبت دریافت او را و بدید ** گفت مژده ده که دستوری رسید

  • Hiçbir sebep ve tertip yolu arama; daralan gönlün ne isterse onu söyle!
  • هیچ آدابی و ترتیبی مجو ** هر چه می‏خواهد دل تنگت بگو

  • Senin küfrün, din, dinin can nuru. Sen emniyete erişmişsin; bütün bir cihan da senin yüzünden amanda. 1785
  • کفر تو دین است و دینت نور جان ** ایمنی و ز تو جهانی در امان‏

  • Ey “Allah dilediğini yapar” sırrına erişip o sırla her şeyden affedilmiş olan kişi; pervasızca yürü, dilini aç!
  • ای معاف یفعل الله ما یشاء ** بی‏محابا رو زبان را بر گشا

  • Çoban “ Ey Musa, ben o halde, o sözden geçtim. Şimdi kendi gönlümün kanına bulandım.
  • گفت ای موسی از آن بگذشته‏ام ** من کنون در خون دل آغشته‏ام‏

  • Ben Sidret-ül Müntehâ’dan da aşmış, oradan bile yüz binlerce yıl öte gitmişim.
  • من ز سدره‏ی منتهی بگذشته‏ام ** صد هزاران ساله ز آن سو رفته‏ام‏

  • Sen bir kamçı vurdun, atım şahlanıp sıçradı, kâinatı aştı.
  • تازیانه بر زدی اسبم بگشت ** گنبدی کرد و ز گردون بر گذشت‏

  • Nâsutumuzun mahremi Lâhut’u olsun artık. Aferin eline koluna! 1790
  • محرم ناسوت ما لاهوت باد ** آفرین بر دست و بر بازوت باد

  • Şimdi benim halim, söze sığmaz. Zaten bu söylediğim de benim ahvalim değil.
  • حال من اکنون برون از گفتن است ** این چه می‏گویم نه احوال من است‏

  • Ayna da bir suret görürsün ya. Fakat o senin suretindir, aynanın değil.
  • نقش می‏بینی که در آیینه‏ای است ** نقش تست آن نقش آن آیینه نیست‏

  • Neyzen, ney üfler. Fakat bu nefes ve bu nefesten çıkan ses, neyin midir, neyzenin mi.. Bu ses, neyin harcı mı, neyzenin harcı mı?” dedi.
  • دم که مرد نایی اندر نای کرد ** در خور نای است نه در خورد مرد

  • Kendine gel, kendine! Allah’ı övsen de bu övüşünü, çobanın lâyık olmayan övüşü gibi bil, öyle tanı.
  • هان و هان گر حمد گویی گر سپاس ** همچو نافرجام آن چوپان شناس‏

  • Senin övüşün, çobanın övüşüne nispetle daha iyidir. Ama Allah’a nispetle onun da değeri yok, onun da sonu gelmez. 1795
  • حمد تو نسبت بدان گر بهتر است ** لیک آن نسبت به حق هم ابتر است‏

  • Ne vakte dek ben Allah’a hamlederim deyip duracaksın? Perde kaldırılınca oldu sanılan nice şeylerin olmamış bulunduğu meydana çıkar.
  • چند گویی چون غطا برداشتند ** کاین نبوده ست آن که می‏پنداشتند

  • Allah’ı anışımın makul olması Allah rahmetindendir. Âdeta istihaze olan kadının namaz kılması gibi bir ruhsattan ibarettir.
  • این قبول ذکر تو از رحمت است ** چون نماز مستحاضه رخصت است‏

  • Onun namazına nasıl kan bulaşmışsa senin Allah’ı anışına da benzetiş ve zannediş bulaşmış!
  • با نماز او بیالوده ست خون ** ذکر تو آلوده‏ی تشبیه و چون‏

  • Kan pistir ama bir parçacık su ile temizlenir. Fakat içte öyle pislikler vardır ki,
  • خون پلید است و به آبی می‏رود ** لیک باطن را نجاستها بود

  • Allah’ın lütuf suyundan gayrı bir şeyle arınmaz, ibadet eden kişinin gönlünden eksilmez. 1800
  • کان به غیر آب لطف کردگار ** کم نگردد از درون مرد کار

  • Keşke secdende kıbleden yüzünü çevirmiş olaydın da tek “ Sübhane rabbiyel A’lâ”nın manasına ereydin!
  • در سجودت کاش رو گردانی‏ای ** معنی سبحان ربی دانی‏ای‏

  • “Allah’ım secdem de varlığın gibi sana lâyık değil. Sen, kötülüğe iyilikle mukabele et” diyeydin.
  • کای سجودم چون وجودم ناسزا ** مر بدی را تو نکویی ده جزا

  • Bu yeryüzünde Hakk’ın hikmetinden eser vardır. Ondan dolayı pislikleri giderir, çiçekleri bitirir.
  • این زمین از حلم حق دارد اثر ** تا نجاست برد و گلها داد بر

  • Bizim pisliklerimizi örter, karşılığın da ondan koncalar biter.
  • تا بپوشد او پلیدیهای ما ** در عوض بر روید از وی غنچه‏ها

  • Kâfir vergide, cömertlikte topraktan daha aşağı, daha verimsiz olduğunu görüp, 1805
  • پس چو کافر دید کاو در داد و جود ** کمتر و بی‏مایه تر از خاک بود

  • Varlığından çiçek ve meyve bitmediğini, hatta bütün temizlikleri bozup pislemekten başka bir şey yapmadığını anlar da
  • از وجود او گل و میوه نرست ** جز فساد جمله پاکیها نجست‏

  • “ Ben aykırı anlamış, yanılmışım, yazık, keşke toprak olsaydım;
  • گفت واپس رفته‏ام من در ذهاب ** حسرتا یا لیتنی کنت تراب‏

  • Keşke topraktan sefer etmeseydim, keşke bir avuç toprak gibi ben de bir tane düşürüp yetiştirseydim..
  • کاش از خاکی سفر نگزیدمی ** همچو خاکی دانه‏ای می‏چیدمی‏

  • Topraktan sefere düştüm ama beni yol imtihan etti, bu yolculuktan ne armağan getirdim ki?” der.
  • چون سفر کردم مرا راه آزمود ** زین سفر کردن ره آوردم چه بود

  • Kâfir yolculuğundan bir fayda görmez, ondan dolayı da bütün meyli toprağadır. 1810
  • ز آن همه میلش سوی خاک است کاو ** در سفر سودی نبیند پیش رو

  • Adamın yüzünü geriye çevirmesi, hırstan tamahtandır. Yüzünü yola çevirmesi; doğruluktan niyazdan.
  • روی واپس کردنش آن حرص و آز ** روی در ره کردنش صدق و نیاز

  • Büyümeye meyli olan her ot, büyüyüp durur, yaşar günden güne gelişir!
  • هر گیا را کش بود میل علا ** در مزید است و حیات و در نما

  • Fakat başını yere eğdi mi de günden güne küçülür, kurur, noksan bulur, mahvolur!
  • چون که گردانید سر سوی زمین ** در کمی و خشکی و نقص و غبین‏

  • Ruhunun meyli, yüceliklere ise yücelir durursun, varacağın yer de orasıdır.
  • میل روحت چون سوی بالا بود ** در تزاید مرجعت آن جا بود

  • Aksine olarak başını yere eğdin mi battın gitti, Hak “ Ben batanları sevmem” demiştir. 1815
  • ور نگون ساری سرت سوی زمین ** آفلی حق لا یحب الآفلین‏

  • Musa Aleyhisselâm’ın Ulu Allah’tan zalimlerin galip gelmelerindeki sırrı sorması
  • پرسیدن موسی علیه السلام از حق تعالی سر غلبه‏ی ظالمان‏

  • Musa, “Ey kerem sahibi, ey her işi yapan, ey bir an zikri, uzun bir ömre bedel olan Allah!
  • گفت موسی ای کریم کارساز ** ای که یک دم ذکر تو عمر دراز

  • Bu balçık âleminde eğri büğrü bir iz gördüm. Gönül melekler gibi itiraz etti.
  • نقش کژمژ دیدم اندر آب و گل ** چون ملایک اعتراضی کرد دل‏

  • “Bir nakış yapıp ona fesat tohumunu ekmekteki maksat nedir?
  • که چه مقصود است نقشی ساختن ** و اندر او تخم فساد انداختن‏

  • Zulüm ve fesat ateşini alevlendirip mescidi de, secde edenleri de yakmakta ne hikmet var?
  • آتش ظلم و فساد افروختن ** مسجد و سجده کنان را سوختن‏

  • Bir yalvarış için kan ve irin kaynağını coşturmak neden?” dedim. 1820
  • مایه‏ی خونابه و زردآبه را ** جوش دادن از برای لابه را

  • Ben bunların aynı hikmet olduğunu biliyorum. Fakat maksadım, bu hikmetin büsbütün açığa çıkması ve benim açıkça görmem.
  • من یقین دانم که عین حکمت است ** لیک مقصودم عیان و رویت است‏

  • O yakîn bana “Sus” dediği halde görme hırsı “ hayır, coş!” demekte.
  • آن یقین می‏گویدم خاموش کن ** حرص رویت گویدم نه جوش کن‏

  • Sen, Meleklere sırrını gösterdin. Böyle bir lezzet, kahır ve minhete değer!
  • مر ملایک را نمودی سر خویش ** کاین چنین نوشی همی‏ارزد به نیش‏

  • Âdemin nurunu Meleklere açıkça arz ettin, müşküllerini halleyledin.
  • عرضه کردی نور آدم را عیان ** بر ملایک گشت مشکلها بیان‏

  • Ölümün sırrını hasredilmen söyler, yaprağın hikmetini meyveler anlatır! 1825
  • حشر تو گوید که سر مرگ چیست ** میوه‏ها گویند سر برگ چیست‏

  • Kanın, meninin sırrı da insanın duygusudur; her artmanın sonu da nihayet eksilme!
  • سر خون و نطفه حسن آدمی است ** سابق هر بیشیی آخر کمی است‏

  • Yazan kişi önce yazı yazacağı tahtayı yıkar, temizler; sonra ona harfleri yazar.
  • لوح را اول بشوید بی‏وقوف ** آن گهی بروی نویسد او حروف‏