- Bir öküze eşeklikten secde ettin, aklın Sâmirînin sihrine av oldu. 2050
- پیش گاوی سجده کردی از خری ** گشت عقلت صید سحر سامری
- Ululuk sahibi Allah’ın nurundan göz yumdun. İşte sana adamakıllı bilgisizlik, işte sana sapıklığın ta kendisi!
- چشم دزدیدی ز نور ذو الجلال ** اینت جهل وافر و عین ضلال
- Yuf olsun sendeki akla, irfana. Senin gibi bilgisizlik madenini öldürmek gerek.
- شه بر آن عقل و گزینش که تراست ** چون تو کان جهل را کشتن سزاست
- Altından yapılan öküz ses verdi de ne dedi ki, ahmaklar ona bu derece rağbet ettiler?
- گاو زرین بانگ کرد آخر چه گفت ** کاحمقان را این همه رغبت شگفت
- Ben size daha ziyade şaşılacak pek çok şeyler gösterdim. Fakat aşağılık kişiler, nasıl olur da hakkı kabul ederler?
- ز آن عجبتر دیدهاید از من بسی ** لیک حق را کی پذیرد هر خسی
- Bâtılları ne cezbedebilir? Ancak bâtıl! Tembellere ne hoş gelir tembellik! 2055
- باطلان را چه رباید باطلی ** عاطلان را چه خوش آید عاطلی
- Çünkü her cins, kendi cinsini çeker. Öküz nasıl olur da erkek aslana yüz tutar?
- ز انکه هر جنسی رباید جنس خود ** گاو سوی شیر نر کی رو نهد
- Kurt neden Yusuf’a âşık olacak? Ancak hile ile onu sever görünür, sonra da onu parçalayıp yer.
- گرگ بر یوسف کجا عشق آورد ** جز مگر از مکر تا او را خورد
- Fakat kurt, kurtluktan kurtulursa Yusuf’a mahrem olur. Eshab-ı Kehf’in köpeğin gibi âdemoğullarından sayılır.
- چون ز گرگی وارهد محرم شود ** چون سگ کهف از بنی آدم شود
- Ebubekir, Muhammet’ den bir koku alınca “Bu yüz yalancı yüzü değil” dedi.
- چون ابو بکر از محمد برد بو ** گفت هذا لیس وجه کاذب
- Fakat Ebu cehil, dert sahiplerinden olmadığı için yüzlerce Şakkı Kamer gördü de yine inanmadı. 2060
- چون نبد بو جهل از اصحاب درد ** دید صد شق قمر باور نکرد
- Leğeni damdan düşen, şöhreti âleme yayılan dertliden Hakk’ı gizledik, fakat gizlenmedi gitti.
- دردمندی کش ز بام افتاد طشت ** زو نهان کردیم حق پنهان نگشت
- Cahil olan ve Allah derdinden uzak bulunan kişiye de hakikat sırlarını nice defalar gösterdiler de o görmedi.
- و انکه او جاهل بد از دردش بعید ** چند بنمودند و او آن را ندید
- Gönül aynası saf olmalı ki orada çirkin suratı güzel surattan ayırt edebilsin”
- آینهی دل صاف باید تا در او ** واشناسی صورت زشت از نکو
- Nasihatçinin, ayıya kapılan kimseyi, birçok nasihat verdikten sonra terk etmesi
- ترک گفتن آن مرد ناصح بعد از مبالغهی پند مغرور خرس را
- O Müslüman, kızarak ve içinden “Lâ havle” diyerek ahmağı bırakıp gitti.
- آن مسلمان ترک ابله کرد و تفت ** زیر لب لاحولگویان باز رفت
- “Benim ona ciddiyetle nasihat vermemden, üstüne düşmemden, gönlündeki hayaller attı, büsbütün vehimlendi. 2065
- گفت چون از جد و پندم وز جدال ** در دل او بیش میزاید خیال
- Demek ki nasihat yolu kapandı” dedi. “Fa’rıd anhum” emrine bağlandı.
- پس ره پند و نصیحت بسته شد ** امر أعرض عنهم پیوسته شد
- Verdiğin ilâç derdi arttırırsa sen de sözü isteyene söylet. Abese suresini okusana.
- چون دوایت میفزاید درد پس ** قصه با طالب بگو بر خوان عبس
- Allah “Kör, Hakk’ı diliyorsa onun yoksulluğu yüzünden gönlünü kırmak yaraşmaz.
- چون که اعمی طالب حق آمده ست ** بهر فقر او را نشاید سینه خست
- Sen, halk, ulularından öğrensin diye uluları irşat etmek istiyorsun ama
- تو حریصی بر رشاد مهتران ** تا بیاموزند عام از سروران
- Ey Ahmet, büyüklerin bir kısmı seni dinlemeye koyulunca hoşlandın, belki, 2070
- احمدا دیدی که قومی از ملوک ** مستمع گشتند گشتی خوش که بوک
- Bu ulular, dine güzelce yardımcı olurlar, bunlar Arab’a Habeş’e reistir.
- این رئیسان یار دین گردند خوش ** بر عرب اینها سرند و بر حبش
- Bunların yüzünden İslam dininin şöhreti Basra’yı Tebük’ü aşar. Çünkü halk, padişahlarının dinindendir.
- بگذرد این صیت از بصره و تبوک ** ز انکه الناس علی دین الملوک
- Diye düşündün, bu yüzden de hidayet isteyen körden yüz çevirdin, onun sohbetinden sıkıldın.
- زین سبب تو از ضریر مهتدی ** رو بگردانیدی و تنگ آمدی
- “Bunlar her vakit ele geçmez. Sen dostlarımızdansın, vaktin de geniş.
- که در این فرصت کم افتد این مناخ ** تو ز یارانی و وقت تو فراخ
- Bu dar vakitte işime mâni olma. Bunu sana darılarak, kızarak söylemiyorum, nasihat yollu söylüyorum” dedin. 2075
- مزدحم میگردیم در وقت تنگ ** این نصیحت میکنم نه از خشم و جنگ
- Fakat Ey Ahmet, Allah indinde bu bir tek kör, yüzlerce Kayserden, yüzlerce vezirden yeğdir.
- احمدا نزد خدا این یک ضریر ** بهتر از صد قیصر است و صد وزیر
- İnsanlar madenlerdir, sözünü hatırına getir. Öyle maden olur ki yüz binlerce madenden daha değerlidir.
- یاد الناس معادن هین بیار ** معدنی باشد فزون از صد هزار
- Gizli kalmış lâl ve akik madeni, yüz binlerce bakır madeninden değerlidir.
- معدن لعل و عقیق مکتنس ** بهتر است از صد هزاران کان مس
- Ey Ahmet, burada malın faydası yok. Aşkla, dertle, dumanla dolu gönül lâzım.
- احمدا اینجا ندارد مال سود ** سینه باید پر ز عشق و درد و دود
- Gönlü aydın kör gelince kapıyı kapama. Ona nasihat ver, nasihat onun hakkıdır. 2080
- اعمی روشن دل آمد در مبند ** پند او را ده که حق اوست پند
- İki üç ahmak seni inkâr etse neden acılaşırsın, sen zaten şeker madenisin.
- گر دو سه ابله ترا منکر شدند ** تلخ کی گردی چو هستی کان قند
- İki üç ahmak seni itham etse bile Hak, sana tanıklık eder” dedi.
- گر دو سه ابله ترا تهمت نهند ** حق برای تو گواهی میدهد
- (Muhammed dedi ki:) “Âlemin ikrarından fariğim. Birisine Allah tanık olursa gayrı ona ne gam!
- گفت از اقرار عالم فارغم ** آن که حق باشد گواه او را چه غم
- Yarasa, güneşi göremez. Görüyorum dese bile gördüğü güneş değildir.
- گر خفاشی را ز خورشیدی خوری است ** آن دلیل آمد که آن خورشید نیست
- Yarasaların nefretinden de anlaşılıyor ki ben ulu Allah’ın parlak bir güneşiyim. 2085
- نفرت خفاشکان باشد دلیل ** که منم خورشید تابان جلیل
- Bir gül suyuna bokböcekleri rağbet etseler bu, onun gül olmadığına delâlet eder.
- گر گلابی را جعل راغب شود ** آن دلیل ناگلابی میکند
- Kalp akça mihenk istese, mihengin mihenk oluşunda şüphe hâsıl olur.
- گر شود قلبی خریدار محک ** در محکیاش در آید نقص و شک
- Bil ki hırsız geceyi ister, gündüzü değil. Ben gece değilim, cihanda parıldayan gündüzüm.
- دزد شب خواهد نه روز این را بدان ** شب نیام روزم که تابم در جهان
- Bey ayırıcıyım. Benden bir saman çöpü bile geçmesin diye kalbur gibi her şeyi eler, ayırt ederim.
- فارقم فاروقم و غلبیروار ** تا که کاه از من نمییابد گذار
- Bunların nakışlardan, suretlerden ibaret olduğunu, onlarınsa can bulunduğunu göstermek üzere unu, kepekten ayırırım. 2090
- آرد را پیدا کنم من از سبوس ** تا نمایم کاین نقوش است آن نفوس
- Ben, dünyada Allah terazisiyim. Hafif olan her şeyi ağırdan tefrik eder, gösteririm.
- من چو میزان خدایم در جهان ** وانمایم هر سبک را از گران
- Öküz, elbette bir buzağıyı Allah tanır. Eşek müşteri olup bir şey alsa, elbette ham kavun alır.
- گاو را داند خدا گوسالهای ** خر خریداری و در خور کالهای
- Ben öküz değilim ki, beni buzağı satın alsın. Ben, diken değilim ki beni deve yesin!
- من نه گاوم تا که گوسالهم خرد ** من نه خارم کاشتری از من چرد
- O, bana cevrettim sanır, hâlbuki hakikatte âdeta aynamı siler, cilâlar.”
- او گمان دارد که با من جور کرد ** بلکه از آیینهی من روفت گرد
- Bir delinin Calinus’a yaltaklanması, Calinus’un bundan korkması
- تملق کردن دیوانه جالینوس را و ترسیدن جالینوس
- Calinus, eshabına “Bana filân ilâcı verin” dedi. 2095
- گفت جالینوس با اصحاب خود ** مر مرا تا آن فلان دارو دهد
- İçlerinden birisi dedi ki: “Ey her fenni bilen üstat, bu ilâcı delilik için verirler.
- پس بدو گفت آن یکی ای ذو فنون ** این دوا خواهند از بهر جنون
- Delilikse, senin aklından uzak. Bu sözü bir daha söyleme!” Calinus, Bana bir deli baktı.
- دور از عقل تو این دیگر مگو ** گفت در من کرد یک دیوانه رو
- Bir müddet güzelce yüzümü seyretti. Bana göz kırptı; sonra yenimi yakamı yırttı.
- ساعتی در روی من خوش بنگرید ** چشمکم زد آستین من درید
- Eğer benim, onunla bir münasebetim olmasaydı o çirkin suratlı nasıl olur da bana yüz çevirirdi?
- گر نه جنسیت بدی در من از او ** کی رخ آوردی به من آن زشت رو