English    Türkçe    فارسی   

2
2093-2142

  • Ben öküz değilim ki, beni buzağı satın alsın. Ben, diken değilim ki beni deve yesin!
  • من نه گاوم تا که گوساله‏م خرد ** من نه خارم کاشتری از من چرد

  • O, bana cevrettim sanır, hâlbuki hakikatte âdeta aynamı siler, cilâlar.”
  • او گمان دارد که با من جور کرد ** بلکه از آیینه‏ی من روفت گرد

  • Bir delinin Calinus’a yaltaklanması, Calinus’un bundan korkması
  • تملق کردن دیوانه جالینوس را و ترسیدن جالینوس‏

  • Calinus, eshabına “Bana filân ilâcı verin” dedi. 2095
  • گفت جالینوس با اصحاب خود ** مر مرا تا آن فلان دارو دهد

  • İçlerinden birisi dedi ki: “Ey her fenni bilen üstat, bu ilâcı delilik için verirler.
  • پس بدو گفت آن یکی ای ذو فنون ** این دوا خواهند از بهر جنون‏

  • Delilikse, senin aklından uzak. Bu sözü bir daha söyleme!” Calinus, Bana bir deli baktı.
  • دور از عقل تو این دیگر مگو ** گفت در من کرد یک دیوانه رو

  • Bir müddet güzelce yüzümü seyretti. Bana göz kırptı; sonra yenimi yakamı yırttı.
  • ساعتی در روی من خوش بنگرید ** چشمکم زد آستین من درید

  • Eğer benim, onunla bir münasebetim olmasaydı o çirkin suratlı nasıl olur da bana yüz çevirirdi?
  • گر نه جنسیت بدی در من از او ** کی رخ آوردی به من آن زشت رو

  • Eğer bende kendisiyle bir cinsiyet, bir münasebet görmeseydi nasıl olur da bana gelip çatardı? Nasıl olur da kendi cinsinden olmayana musallat olurdu? 2100
  • گر ندیدی جنس خود کی آمدی ** کی به غیر جنس خود را بر زدی‏

  • İki kişi birbiriyle uzlaştı, birbirine sataştı mı, hiç şüphe yok, aralarında bir kadr-i müşterek vardır.
  • چون دو کس بر هم زند بی‏هیچ شک ** در میانشان هست قدر مشترک‏

  • Kuş ancak kendi cinsinden olan kuşlarla uçar. Kendi cinsinden olmayanla sohbet âdeta mezara girmedir” diye cevap verdi.
  • کی پرد مرغی مگر با جنس خود ** صحبت ناجنس گور است و لحد

  • Bir kuşun kendi cinsinden olmayan bir kuşla uçup yayılmasındaki sebep
  • سبب پریدن و چریدن مرغی با مرغی که جنس او نبود

  • Bir hakîm dedi ki: “Yazıda bir kargayla bir leyleğin beraberce koşup uçmakta olduğunu gördüm.
  • آن حکیمی گفت دیدم هم تکی ** در بیابان زاغ را با لکلکی‏

  • Hayret ettim, bakalım aralarındaki kadr-i müştereke ait emare bulabilir miyim, diye hallerini araştırmaya koyuldum.
  • در عجب ماندم بجستم حالشان ** تا چه قدر مشترک یابم نشان‏

  • Hayretle yanlarına yaklaşınca gördüm ki ikisi de topal!” 2105
  • چون شدم نزدیک، من حیران و دنگ ** خود بدیدم هر دوان بودند لنگ‏

  • Hele Arşa mensup bir doğanla ferşin malı olan bir yarasa nasıl olur da beraber bulunur?
  • خاصه شهبازی که او عرشی بود ** با یکی جغدی که او فرشی بود

  • Biri İlliyîn’in güneşi, öbürü Siccîn’in yarasası.
  • آن یکی خورشید علیین بود ** وین دگر خفاش کز سجین بود

  • Biri her ayıptan arınmış tertemiz bir nur, öbürü her kapının dilencisi bir kör.
  • آن یکی نوری ز هر عیبی بری ** وین یکی کوری گدای هر دری‏

  • Biri Pervin burcuna ziya veren bir ay, öbürü fışkıda debelenen bir kurt.
  • آن یکی ماهی که بر پروین زند ** وین یکی کرمی که در سرگین زید

  • Biri Yusuf yüzlü, İsa nefesli, öbürü bir kurt yahut çıngıraklı bir eşek. 2110
  • آن یکی یوسف رخی عیسی نفس ** وین یکی گرگی و یا خر با جرس‏

  • Biri Lâmekân âleminde uçmakta, öbürü köpekler gibi samanlıkta kalakalmış!
  • آن یکی پران شده در لا مکان ** وین یکی در کاهدان همچون سگان‏

  • Gül, hâl diliyle bokböceğine şu sözleri söyleyip durmaktadır: “Ey koltuğu kokmuş,
  • با زبان معنوی گل با جعل ** این همی‏گوید که ای گنده بغل‏

  • Gül bahçesinden kaçıyorsun ama bu nefretin gülistanın kemaline delâlet eder.
  • گر گریزانی ز گلشن بی‏گمان ** هست آن نفرت کمال گلستان‏

  • Benim gayretim, senin başına dikilmiş bir yasakçıdır. Ey bayağı mahlûk, buradan uzak ol.” Gül bokböceğine şöyle bağırmaktadır:
  • غیرت من بر سر تو دور باش ** می‏زند کای خس از اینجا دور باش‏

  • “Ey aşağılık mahlûk, sen benimle ihtilât edersen benim madenimdesin diye bir şüphe hasıl olabilir. 2115
  • ور بیامیزی تو با من ای دنی ** این گمان آید که از کان منی‏

  • Bülbüllere çayır, çimen yaraşır. Bokböceğine vatan da pisliktir.
  • بلبلان را جای می‏زیبد چمن ** مر جعل را در چمین خوشتر وطن‏

  • Tanrı, beni pislikten murdarlıktan arıttı. Başıma bir murdarı dikmesi lâyık mıdır?
  • حق مرا چون از پلیدی پاک داشت ** چون سزد بر من پلیدی را گماشت‏

  • Benim de bir damarım onlardandı, fakat Tanrı o damarı kesip attı. Artık o kötü damar bana nasıl hükmedebilir?
  • یک رگم ز ایشان بد و آن را برید ** در من آن بد رگ کجا خواهد رسید

  • Âdem’in bir nişanı ezelde şuydu: Melekler, ona secdeye lâyık olduğu için baş indirdiler, secde ettiler.
  • یک نشان آدم آن بود از ازل ** که ملایک سر نهندش از محل‏

  • Başka bir nişanı da İblis’in “Şah ve ulu benim” diye baş indirmemesiydi. 2120
  • یک نشان دیگر آن که آن بلیس ** ننهدش سر که منم شاه و رئیس‏

  • Fakat İblis de Âdem’e secde etmiş olsaydı Âdem, Âdem olmazdı, başka birisi olurdu.
  • پس اگر ابلیس هم ساجد شدی ** او نبودی آدم او غیری بدی‏

  • Her meleğin ona secde etmesi, Âdem’in Âdemliğine delil olduğu gibi o düşmanın, İblis’in inadı da bir delildir.
  • هم سجود هر ملک میزان اوست ** هم جحود آن عدو برهان اوست‏

  • Meleğin ikrarı, ona bir şahit olduğu gibi o köpeğin inkârı da bir şahittir”
  • هم گواه اوست اقرار ملک ** هم گواه اوست کفران سگک‏

  • O aldanmış kişinin, ayının vefasına güvenmesi
  • تتمه اعتماد آن مغرور بر تملق خرس‏

  • Adam uyudu, ayı sinek kovalamaktaydı. Sinek, kovulunca kalktı, fakat inadına gene kalktığı yere gelip kondu.
  • شخص خفت و خرس می‏راندش مگس ** وز ستیز آمد مگس زو باز پس‏

  • Ayı, o gencin yüzünden kaç kere sineği kovdu. Fakat sinek gene derhal kalktığı yere gelip konmaktaydı. 2125
  • چند بارش راند از روی جوان ** آن مگس زو باز می‏آمد دوان‏

  • Ayı, sineğe kızıp, gitti dağdan kocaman bir taş yakalayıp getirdi.
  • خشمگین شد با مگس خرس و برفت ** بر گرفت از کوه سنگی سخت زفت‏

  • Sineğin gene uyuyan adamın suratına konmuş olduğunu görünce,
  • سنگ آورد و مگس را دید باز ** بر رخ خفته گرفته جای ساز

  • O koca değirmen taşını alıp, sineği ezmek için adamın suratına fırlattı.
  • بر گرفت آن آسیا سنگ و بزد ** بر مگس تا آن مگس واپس خزد

  • Taş, uyuyan adamın suratını paramparça etti. Bu mesele de bütün âleme yayıldı;
  • سنگ روی خفته را خشخاش کرد ** این مثل بر جمله عالم فاش کرد

  • Aptalın sevgisi şüphesiz ayının sevgidir. Kini sevgidir, sevgisi kin. 2130
  • مهر ابله مهر خرس آمد یقین ** کین او مهر است و مهر اوست کین‏

  • Ahdi gevşek, zayıf ve bozuk.. sözü büyük, vefası artık.
  • عهد او سست است و ویران و ضعیف ** گفت او زفت و وفای او نحیف‏

  • Ant içse bile inanma. Eğri sözlü adam andını da bozar.
  • گر خورد سوگند هم باور مکن ** بشکند سوگند، مرد کژ سخن‏

  • Mademki yeminsiz sözü yalan. Hilesine yeminine de inanma.
  • چون که بی‏سوگند گفتش بد دروغ ** تو میفت از مکر و سوگندش به دوغ‏

  • Onun nefsi beydir, aklı esir.. farz et ki yüz binlerce defa Mushaf’a yemin etmiş olsun!
  • نفس او میر است و عقل او اسیر ** صد هزاران مصحفش خود خورده‏گیر

  • Mademki yeminsiz ahdi bozuyor, yemin etse onu da bozar. 2135
  • چون که بی‏سوگند پیمان بشکند ** گر خورد سوگند هم آن بشکند

  • Çünkü nefsi, ağır yeminle bağlanan nefis, bundan daha ziyade daralır, perişan olur.
  • ز آن که نفس آشفته‏تر گردد از آن ** که کنی بندش به سوگند گران‏

  • Bu, bir esirin hâkimi bağlanmasına benzer. Hâkim o bağı koparır, o bağdan kurtulur.
  • چون اسیری بند بر حاکم نهد ** حاکم آن را بر درد بیرون جهد

  • Kızgınlıkla o bağı, kölesinin kafasına fırlatıp atar. Nefis de o yemini, kendisine esir olan adamın suratına vurur.
  • بر سرش کوبد ز خشم آن بند را ** می‏زند بر روی او سوگند را

  • Sen onun “Ahitlerinize vefa edin” hükmünden el yıka. “ Yeminlerinizi koruyun, ahitlerinizde durun” hükmünü ona söyleme.
  • تو ز اوفوا بالعقودش دست شو ** احفظوا أیمانکم با او مگو

  • Kiminle ahdettiğini bilen tenini iplik haline kor, o ahdin etrafında dolanır, o ahdi örer durur. 2140
  • و آن که حق را ساخت در پیمان سند ** تن کند چون تار و گرد او تند

  • Mustafa Aleyhisselâm’ın bir hasta sahabenin hatırını sormaya gitmesi, hasta halini, hatırını sormasının faydası
  • رفتن مصطفی علیه السلام به عیادت صحابی و بیان فایده عیادت‏

  • Sahabeden biri hastalandı, o hastalık yüzünden zayıfladı, iplik gibi inceldi.
  • از صحابه خواجه‏ای بیمار شد ** و اندر آن بیماریش چون تار شد

  • Mustafa halini, hatırını sormaya geldi. Çünkü Peygamber’in huyu tamamıyla lütuf ve keremden ibaretti.
  • مصطفی آمد عیادت سوی او ** چون همه لطف و کرم بد خوی او