Fakat bu sözde, dertten, aşktan değildir. Âdeta uyuyan bir adamın bir aralık uyanıp sayıklayarak tekrar uykuya dalmasına benzer. 3070 این سخن نه هم ز درد و سوز گفت ** خوابناکی هرزه گفت و باز خفت
“Ayalimin rızkını kazanmaktan başka bir şey yapamıyorum. Ne çare? Dişimle, tırnağımla çalışıp çabalıyor, helâlinden kazanıyorum” dersin. هیچ چاره نیست از قوت عیال ** از بن دندان کنم کسب حلال
Ey sapıklara karışan, ne helâli? Senin kanından başka helâl göremiyorum. چه حلال ای گشته از اهل ضلال ** غیر خون تو نمیبینم حلال
Çare Allah’tandır. Lokmandan değil, çare dindendir puttan değil! از خدا چارهستش و از لوت نه ** چارهش است از دین و از طاغوت نه
Ey aşağılık dünyaya bile sabredemeyen, bu yeryüzünü güzel bir tarzda döşeyen Allah’ya nasıl sabredebiliyorsun? ای که صبرت نیست از دنیای دون ** صبر چون داری ز نعم الماهدون
Ey naz ve nimete bile sabredemeyen, kerim Allah’a nasıl sabredebiliyorsun? 3075 ای که صبرت نیست از ناز و نعیم ** صبر چون داری از الله کریم
Ey temize, pise bile sabırsız, Yaratanına nasıl sabredebiliyorsun? ای که صبرت نیست از پاک و پلید ** صبر چون داری از آن کاین آفرید
Nerede bir Halil ki mağaradan çıkıp ayı görünce “ Bu benim Rabbim” dedikten sonra battığını görünce kendisine gelip “ Nerede kâinatı yaratan Allah?” desin. کو خلیلی که برون آمد ز غار ** گفت هذا رب هان کو کردگار
Ben, bu iki meclis sahibini görmedikçe iki âlemi de görmek istemem. من نخواهم در دو عالم بنگریست ** تا نبینم این دو مجلس آن کیست
Allah sıfatlarını görmedikçe ekmek bile yesem boğazımda kalır. بیتماشای صفتهای خدا ** گر خورم نان در گلو ماند مرا
Onun yüzünü görmedikçe, onun gülünü, gül bahçesini temaşa etmedikçe lokma nasıl siner? 3080 چون گوارد لقمه بیدیدار او ** بیتماشای گل و گلزار او
Allah’ı ummadan bu suyu bir an bile kim içer? Ancak öküz ve eşek! جز بر امید خدا زین آب خور ** کی خورد یک لحظه الا گاو و خر
Hayvan gibi olanlar, hatta ondan da aşağı bir dereceye düşmüş bulunanlar, hileyle dolu olsa bile yine pis, murdar, kokmuş kişilerdir. آن که کالانعام بد بل هم اضل ** گر چه پر مکر است آن گنده بغل
Böyle kişinin hilesi de baş aşağı olmuştur, kendisi de. Zamanı geçip gitmiş, günü bir türlü gelmez olmuştur. مکر او سر زیر و او سر زیر شد ** روزگاری برد و روزش دیر شد
Düşüncesi körleşmiş, aklı bozulmuş ömrü hiçe gitmiştir. Elif gibi hiçbir şeyi yoktur! فکرگاهش کند شد عقلش خرف ** عمر شد چیزی ندارد چون الف
“ Ben de bu düşüncedeyim” dese bile bu da o nefsin hilesinden, masalındandır. 3085 آن چه میگوید در این اندیشهام ** آن هم از دستان آن نفس است هم
“Allah yargılayıcıdır, merhametlidir” demesi de aşağılık nefsin hilesinden başka bir şey değildir. و انچه میگوید غفور است و رحیم ** نیست آن جز حیلهی نفس لئیم
Ey elimde ekmeğim yok diye gamdan ölen, Allah yargılayıcı ve merhametliyse ya bu korku ne? ای ز غم مرده که دست از نان تهی است ** چون غفور است و رحیم این ترس چیست
İhtiyar bir adamın hastalıklardan doktora şikayeti, doktorun cevabı شکایت گفتن پیر مردی به طبیب از رنجوریها و جواب گفتن طبیب او را
İhtiyarın biri, bir doktora “ Dimağım yorgun, aklım yerinde değil” dedi. گفت پیری مر طبیبی را که من ** در زحیرم از دماغ خویشتن
Doktor dedi ki . “ O akıl zayıflığı ihtiyarlıktandır.” İhtiyar, “ Gözüm de kararıyor” dedi. Doktor “Koca ihtiyar, ihtiyarlıktan” dedi. گفت از پیری است آن ضعف دماغ ** گفت بر چشمم ز ظلمت هست داغ
Doktor, ”Koca ihtiyar, ihtiyarlıktan” dedi. Adam, “ Arkam dehşetli ağrıyor” deyince, 3090 گفت از پیری است ای شیخ قدیم ** گفت پشتم درد میآید عظیم
Doktor dedi ki: “A zayıf ihtiyar, ihtiyarlıktan!” Adam, “ Ne yiyorsam hazmedemiyorum” dedi. گفت از پیری است ای شیخ نزار ** گفت هر چه میخورم نبود گوار
Doktor “ Mide zayıflığı da ihtiyarlıktan” dedi. Adam, “ Nefes alırken sıkıntı çekiyorum, nefes darlığım var” dedi. گفت ضعف معده هم از پیری است ** گفت وقت دم مرا دم گیری است
Doktor dedi ki: “Evet, nefes darlığı da ihtiyarlıktan. İhtiyarlayınca insanda iki yüz türlü illet peyda olur.” گفت آری انقطاع دم بود ** چون رسد پیری دو صد علت شود
İhtiyar kızıp, “ Be ahmak, lâfın hep bu mu, sen doktorluktan yalnız bunu mu belledin? گفت ای احمق بر این بر دوختی ** از طبیبی تو همین آموختی
Be herif, Allah her derde bir derman verdi, bunu bilemiyor musun? 3095 ای مدمغ عقلت این دانش نداد ** که خدا هر رنج را درمان نهاد
Sen ahmak bir eşeksin, bilgin de kıt, aklın da. Ayağın kısa olduğundan yeryüzünde kalakalmışsın” dedi. تو خر احمق ز اندک مایگی ** بر زمین ماندی ز کوتهپایگی
Doktor cevap verdi: “Ey yaşı altmış, işi bitmiş adam, bu kızgınlık, bu hiddet de ihtiyarlıktan!” پس طبیبش گفت ای عمر تو شصت ** این غضب وین خشم هم از پیری است
Vücudun bütün cüzileri, zayıflar, yıpranır, sabır da azalır. چون همه اوصاف و اجزا شد نحیف ** خویشتنداری و صبرت شد ضعیف
İki çift söze bile tahammül edemez, haykırır. Bir yudum suyu bile hazmedemez, kusuverir! بر نتابد دو سخن زو هی کند ** تاب یک جرعه ندارد قی کند
Ancak Allah sarhoşu olan ihtiyar müstesna. O tertemiz bir yaşayışa sahiptir. 3100 جز مگر پیری که از حق است مست ** در درون او حیات طیبه است
Zahiren ihtiyardır ama hakikatte çocuk. Zaten o veli ve nebi nedir ki? از برون پیر است و در باطن صبی ** خود چه چیز است آن ولی و آن نبی
Eğer iyinin, kötünün yanında zahir olmasalar bu aşağılık kişilerin onlara şu hasedi neden? گر نه پیدایند پیش نیک و بد ** چیست با ایشان خسان را این حسد
Onlar yakîn ilmini bilmiyorlarsa onlara karşı bu buğuz, bu hilekârlık, bu kin ne? ور نمیدانندشان علم الیقین ** چیست این بغض و حیل سازی و کین
Onlara düşman olanlar ölümden sonra dirilmeyi ve kıyamet gününü bilselerdi kendilerini keskin kılıcın üstüne nasıl atarlardı. ور نمیدانند بعث و رستخیز ** چون زنندی خویش بر شمشیر تیز
O pir sana gülümser, fakat sen onu öyle görme; onun için yüzlerce kıyamet var. 3105 بر تو میخندد مبین او را چنان ** صد قیامت در درون استش نهان
Cennet, cehennem... Hepsi onun cüzileri. Ne düşünürsen, O, o düşünceden de üstün. دوزخ و جنت همه اجزای اوست ** هر چه اندیشی تو او بالای اوست
Ne düşünüyorsan yokluk kabul eder, fakat düşünceye sığmayan yok mu? İşte Allah odur. هر چه اندیشی پذیرای فناست ** آن که در اندیشه ناید آن خداست
İçinde kim olduğunu biliyorsa, evin kapısındaki küstahlık neden? بر در این خانه گستاخی ز چیست ** گر همیدانند کاندر خانه کیست
Ahmaklar Mescidi ulular da, gönül ehlinin gönlünü yıkmaya çalışır. ابلهان تعظیم مسجد میکنند ** در جفای اهل دل جد میکنند
Hâlbuki o mecazidir be eşekler, bu hakikat. Uluların gönülden başka Mescidi yoktur. 3110 آن مجاز است این حقیقت ای خران ** نیست مسجد جز درون سروران
Herkesin secdegâhı olan velilerin gönül mescitlerinde Allah vardır. مسجدی کان اندرون اولیاست ** سجدهگاه جمله است آن جا خداست
Allah erinin gönlü derde düşmedikçe Allah, hiçbir milleti rüsvay etmemiştir. تا دل مرد خدا نامد به درد ** هیچ قومی را خدا رسوا نکرد
Peygamberlerle savaşa girişenler, onları cisim görüp kendileri gibi insan sanmışlardır. قصد جنگ انبیا میداشتند ** جسم دیدند آدمی پنداشتند
Sende o ilk gelenlerin ahlâkı var. Nasıl oluyor da sen de onlar gibi helâk olmaktan korkmuyorsun? در تو هست اخلاق آن پیشینیان ** چون نمیترسی که تو باشی همان
Onlardaki nişanelerin hepsi sende de var. Mademki onlardansın, nerde kurtulacaksın? 3115 آن نشانیها همه چون در تو هست ** چون تو زیشانی کجا خواهی برست
Cuha ile babasının cenazesi önünde feryat eden çocuk قصهی جوحی و آن کودک که پیش جنازهی پدر خویش نوحه میکرد
Çocuğun biri, babasının tabutu önünde ağlamakta, başına vurmaktaydı. کودکی در پیش تابوت پدر ** زار مینالید و بر میکوفت سر
“Baba, seni nereye götürüyorlar? Nihayet seni toprağın altına yatıracaklar. کای پدر آخر کجایت میبرند ** تا ترا در زیر خاکی بسپرند
Öyle bir dar, öyle bir elemli eve götürüyorlar ki orada ne halı var, ne hasır. میبرندت خانهی تنگ و زحیر ** نی در او قالی و نه در وی حصیر
Ne geceleyin bir ışık var, ne gündüzün bir dilim ekmek, ne yemek kokusu var, ne yiyecekten eser.. نی چراغی در شب و نه روز نان ** نی در او بوی طعام و نه نشان