English    Türkçe    فارسی   

2
471-520

  • Eşek o ırmağın kadrini bilse ayağını sokacağı yerde başını kaldırırdı.
  • گر بداند قیمت آن جوی خر ** او بجای پا نهد در جوی سر

  • Hayat veren bir suya sahip öyle bir peygamber bulur da,
  • او بیابد آن چنان پیغمبری ** میر آبی زندگانی پروری‏

  • “Ey Âbıhayat sahibi, bizi, ol, emriyle dirilt.” Deyip nasıl ölmez?” dedi.
  • چون نمیرد پیش او کز امر کن ** ای امیر آب ما را زنده کن‏

  • Sen de kendine gel, köpek nefsini diriltmeyi isteme. Çünkü o nice zamandır senin düşmanındır.
  • هین سگ نفس ترا زنده مخواه ** کاو عدوی جان تست از دیرگاه‏

  • Bu köpeği can avından alıkoyan kemiğin başına toprak! 475
  • خاک بر سر استخوانی را که آن ** مانع این سگ بود از صید جان‏

  • Köpek değilsen neden kemiğe âşıksın, sülük gibi neden kanı seviyorsun?
  • سگ نه‏ای بر استخوان چون عاشقی ** دیوچه‏وار از چه بر خون عاشقی‏

  • O ne biçim gözdür ki görmez, sınamalarda ancak rüsvay olur!
  • آن چه چشم است آن که بیناییش نیست ** ز امتحانها جز که رسواییش نیست‏

  • Zanlarda bazen hata olur; fakat bu ne biçim zandır ki yoldan kör olarak gelmektedir!
  • سهو باشد ظنها را گاه گاه ** این چه ظن است این که کور آمد ز راه‏

  • Ey başkalarına ağlayan göz, gel, bir müddetçik otur da kendine ağla!
  • دیده آ بر دیگران نوحه‏گری ** مدتی بنشین و بر خود می‏گری‏

  • Dal, ağlayan buluttan yeşerir, tazeleşir. Çünkü mum, ağlamakla daha aydın bir hale gelir. 480
  • ز ابر گریان شاخ سبز و تر شود ** ز آنکه شمع از گریه روشن‏تر شود

  • Nerde ağlıyorlarsa orda otur, çünkü sen, ağlamaya daha lâyıksın!
  • هر کجا نوحه کنند آن جا نشین ** ز آنکه تو اولیتری اندر حنین‏

  • EKSIK
  • ز آن که ایشان در فراق فانی‏اند ** غافل از لعل بقای کانی‏اند

  • Çünkü gönülde taklit nakşı var; yürü bendini gözyaşıyla yık!
  • ز آن که بر دل نقش تقلید است بند ** رو به آب چشم بندش را برند

  • Taklit, her iyiliğin afetidir. Sağlam bir dağ bile hakikatte samandan ibarettir.
  • ز آن که تقلید آفت هر نیکویی است ** که بود تقلید اگر کوه قوی است‏

  • Köre; kuvvetli ve tez kızar olsa bile bir et parçasıdır, gözü yok! 485
  • گر ضریری لمترست و تیز خشم ** گوشت پاره‏ش دان چو او را نیست چشم‏

  • Kıldan ince söz söylese bile gönlünün, o sözden haberi olmaz.
  • گر سخن گوید ز مو باریکتر ** آن سرش را ز آن سخن نبود خبر

  • Kendi sözüyle sarhoş olur ama onunla şarap arasında ne kadar yol var!
  • مستیی دارد ز گفت خود و لیک ** از بر وی تا به می راهی است نیک‏

  • Irmağa benzer, su içemez ki. Su, arktan su içecekler için akıp gider.
  • همچو جوی است او نه او آبی خورد ** آب از او بر آب خواران بگذرد

  • Onun içindir ki su, arkta durmaz; su susamış değildir ki, su içemez ki!
  • آب در جو ز آن نمی‏گیرد قرار ** ز آن که آن جو نیست تشنه و آب خوار

  • Taklide düşen ney gibi feryat eder ama ancak o feryadı dinlemek isteyen için. 490
  • همچو نایی ناله‏ی زاری کند ** لیک بیگار خریداری کند

  • Mukallit, söz söylerken ağlasa bile habîsin maksadı, ancak tamahtır.
  • نوحه‏گر باشد مقلد در حدیث ** جز طمع نبود مراد آن خبیث‏

  • Ağlar da yanık sözler söyler. Fakat kendisinde yanan yürek nerde, yırtılan etek nerde?
  • نوحه‏گر گوید حدیث سوزناک ** لیک کو سوز دل و دامان چاک‏

  • Muhakkikle mukallit arasında çok fark vardır. Bu Davut gibidir, öbürü ses gibi!
  • از محقق تا مقلد فرق‏هاست ** کاین چو داود است و آن دیگر صداست‏

  • Bunun sözleri yanıklıktan doğar, öbürüyse söylenmiş köhne sözleri belleyip nakleder.
  • منبع گفتار این سوزی بود ** و آن مقلد کهنه آموزی بود

  • Kendine gel, kendine! O hüzünlü sözlere kapılma. Öküzün üstünde yük var, kağnı da feryat edip ağlıyor! 495
  • هین مشو غره بدان گفت حزین ** بار بر گاو است و بر گردون حنین‏

  • Ama mukallit da sevaptan mahrum değildir. Hesaba gelince ağlayıcıya da para verirler.
  • هم مقلد نیست محروم از ثواب ** نوحه‏گر را مزد باشد در حساب‏

  • Kâfir de Allah der, mümin de. Fakat ikisinin arasında adamakıllı fark var.
  • کافر و مومن خدا گویند لیک ** در میان هر دو فرقی هست نیک‏

  • O yoksul, ekmek için Allah der, haramdan çekinense candan, gönülden.
  • آن گدا گوید خدا از بهر نان ** متقی گوید خدا از عین جان‏

  • Eğer yoksul, söylediği sözü bilseydi, gözünde ne az kalırdı ne çok!
  • گر بدانستی گدا از گفت خویش ** پیش چشم او نه کم ماندی نه پیش‏

  • Ekmek isteyen yıllardır Allah der, fakat saman için Mushaf taşıyan eşeğe benzer. 500
  • سالها گوید خدا آن نان خواه ** همچو خر مصحف کشد از بهر کاه‏

  • Dudağındaki gönlünden doğsa, gönlünü aydınlatsaydı bedeni zerre zerre olurdu.
  • گر بدل در تافتی گفت لبش ** ذره ذره گشته بودی قالبش‏

  • Şeytan’ın adı büyü yapmaya yara, sen de Allah adıyla mangır elde edersin!
  • نام دیوی ره برد در ساحری ** تو به نام حق پشیزی می‏بری‏

  • Köylünün karanlıkta öküz sanıp aslanı okşaması
  • خاریدن روستایی در تاریکی شیر را به گمان آن که گاو اوست

  • Köylünün biri, öküzünü ahıra bağlamıştı. Aslan gelip öküzü yedi, yerine geçip oturdu.
  • روستایی گاو در آخر ببست ** شیر گاوش خورد و بر جایش نشست‏

  • Köylü geceleyin ahıra gidip köşeye, bucağa el atarak öküzü aramaya koyuldu.
  • روستایی شد در آخر سوی گاو ** گاو را می‏جست شب آن کنج کاو

  • Elini aslana sürmekte, sırtını yağrısını yukarı aşağı okşamaktaydı. 505
  • دست می‏مالید بر اعضای شیر ** پشت و پهلو گاه بالا گاه زیر

  • Aslan “ Aydınlık olaydı ödü patlar, yüreği kan kesilirdi.
  • گفت شیر ار روشنی افزون شدی ** زهره‏اش بدریدی و دل خون شدی‏

  • Fakat şimdi pervasızca beni okşuyor, kaşıyor. Çünkü gece vakti beni öküz sanıyor demekteydi.
  • این چنین گستاخ ز آن می‏خاردم ** کاو درین شب گاو می‏پنداردم‏

  • Hak da “Ey mağrur kör, Tur dağı benim adımdan paramparça olmadı mı?
  • حق همی‏گوید که ای مغرور کور ** نه ز نامم پاره پاره گشت طور

  • Eğer biz kitabımızı dağa indirseydik dağ parçalanır, yerinden kopar, başka bir yere göçerdi.
  • که لو انزلنا کتابا للجبل ** لانصدع ثم انقطع ثم ارتحل‏

  • Eğer Uhud Dağı, beni anlasaydı o dağdan ırmak, ırmak kan akardı.” deyip duruyor, 510
  • از من ار کوه احد واقف بدی ** پاره گشتی و دلش پر خون شدی‏

  • Sen bu adı babandan, anandan işittin de onun için bu ada gafilce yapıştın.
  • از پدر وز مادر این بشنیده‏ای ** لاجرم غافل در این پیچیده‏ای‏

  • Bu sırrı taklitsiz anlasan Allah lütfuyla nişansız bir hale gelir, hâtife benzersin.
  • گر تو بی‏تقلید از این واقف شوی ** بی‏نشان از لطف چون هاتف شوی‏

  • Tehdit için söyleyeceğimiz şu hikâyeyi duy da taklidin zararını bil!
  • بشنو این قصه پی تهدید را ** تا بدانی آفت تقلید را

  • Sofilerin, sema için konuğun eşeğini satmaları
  • فروختن صوفیان بهیمه‏ی مسافر را جهت سماع

  • Bir sofi yoldan gelip bir tekkeye misafir oldu. Eşeğini götürüp ahıra çekti.
  • صوفیی در خانقاه از ره رسید ** مرکب خود برد و در آخر کشید

  • Eliyle sucağızını, yemceğizini verdi. Bundan önce söylediğimiz hikâyedeki gibi yapmadı. 515
  • آب کش داد و علف از دست خویش ** نه چنان صوفی که ما گفتیم پیش‏

  • İhtiyatlı davrandı, fakat kaza gelince ihtiyatın ne faydası olur?
  • احتیاطش کرد از سهو و خباط ** چون قضا آید چه سود است احتیاط

  • Sofiler, yok, yoksul kişilerdi. Yoksulluk, az kala helâk edici bir küfür ola yazdı.
  • صوفیان در جوع بودند و فقیر ** کاد فقر أن یعی کفرا یبیر

  • Ey zengin, sen toksun, sakın o dertli yoksulun aykırı hareketine gülme!
  • ای توانگر که تو سیری هین مخند ** بر کجی آن فقیر دردمند

  • O sofiler, acizlikten umumiyetle birleşip merkebi satmaya karar verdiler.
  • از سر تقصیر آن صوفی رمه ** خر فروشی در گرفتند آن همه‏

  • Zarurette murdar da mubahtır. Nice kötü şeyler vardır ki zarurette iyi ve doğru olur. 520
  • کز ضرورت هست مرداری مباح ** بس فسادی کز ضرورت شد صلاح‏