Nerde ağlıyorlarsa orda otur, çünkü sen, ağlamaya daha lâyıksın! هر کجا نوحه کنند آن جا نشین ** ز آنکه تو اولیتری اندر حنین
EKSIK ز آن که ایشان در فراق فانیاند ** غافل از لعل بقای کانیاند
Çünkü gönülde taklit nakşı var; yürü bendini gözyaşıyla yık! ز آن که بر دل نقش تقلید است بند ** رو به آب چشم بندش را برند
Taklit, her iyiliğin afetidir. Sağlam bir dağ bile hakikatte samandan ibarettir. ز آن که تقلید آفت هر نیکویی است ** که بود تقلید اگر کوه قوی است
Köre; kuvvetli ve tez kızar olsa bile bir et parçasıdır, gözü yok! 485 گر ضریری لمترست و تیز خشم ** گوشت پارهش دان چو او را نیست چشم
Kıldan ince söz söylese bile gönlünün, o sözden haberi olmaz. گر سخن گوید ز مو باریکتر ** آن سرش را ز آن سخن نبود خبر
Kendi sözüyle sarhoş olur ama onunla şarap arasında ne kadar yol var! مستیی دارد ز گفت خود و لیک ** از بر وی تا به می راهی است نیک
Irmağa benzer, su içemez ki. Su, arktan su içecekler için akıp gider. همچو جوی است او نه او آبی خورد ** آب از او بر آب خواران بگذرد
Onun içindir ki su, arkta durmaz; su susamış değildir ki, su içemez ki! آب در جو ز آن نمیگیرد قرار ** ز آن که آن جو نیست تشنه و آب خوار
Taklide düşen ney gibi feryat eder ama ancak o feryadı dinlemek isteyen için. 490 همچو نایی نالهی زاری کند ** لیک بیگار خریداری کند
Mukallit, söz söylerken ağlasa bile habîsin maksadı, ancak tamahtır. نوحهگر باشد مقلد در حدیث ** جز طمع نبود مراد آن خبیث
Ağlar da yanık sözler söyler. Fakat kendisinde yanan yürek nerde, yırtılan etek nerde? نوحهگر گوید حدیث سوزناک ** لیک کو سوز دل و دامان چاک
Muhakkikle mukallit arasında çok fark vardır. Bu Davut gibidir, öbürü ses gibi! از محقق تا مقلد فرقهاست ** کاین چو داود است و آن دیگر صداست
Bunun sözleri yanıklıktan doğar, öbürüyse söylenmiş köhne sözleri belleyip nakleder. منبع گفتار این سوزی بود ** و آن مقلد کهنه آموزی بود
Kendine gel, kendine! O hüzünlü sözlere kapılma. Öküzün üstünde yük var, kağnı da feryat edip ağlıyor! 495 هین مشو غره بدان گفت حزین ** بار بر گاو است و بر گردون حنین
Ama mukallit da sevaptan mahrum değildir. Hesaba gelince ağlayıcıya da para verirler. هم مقلد نیست محروم از ثواب ** نوحهگر را مزد باشد در حساب
Kâfir de Allah der, mümin de. Fakat ikisinin arasında adamakıllı fark var. کافر و مومن خدا گویند لیک ** در میان هر دو فرقی هست نیک
O yoksul, ekmek için Allah der, haramdan çekinense candan, gönülden. آن گدا گوید خدا از بهر نان ** متقی گوید خدا از عین جان
Eğer yoksul, söylediği sözü bilseydi, gözünde ne az kalırdı ne çok! گر بدانستی گدا از گفت خویش ** پیش چشم او نه کم ماندی نه پیش
Ekmek isteyen yıllardır Allah der, fakat saman için Mushaf taşıyan eşeğe benzer. 500 سالها گوید خدا آن نان خواه ** همچو خر مصحف کشد از بهر کاه
Dudağındaki gönlünden doğsa, gönlünü aydınlatsaydı bedeni zerre zerre olurdu. گر بدل در تافتی گفت لبش ** ذره ذره گشته بودی قالبش
Şeytan’ın adı büyü yapmaya yara, sen de Allah adıyla mangır elde edersin! نام دیوی ره برد در ساحری ** تو به نام حق پشیزی میبری
Köylünün karanlıkta öküz sanıp aslanı okşaması خاریدن روستایی در تاریکی شیر را به گمان آن که گاو اوست
Köylünün biri, öküzünü ahıra bağlamıştı. Aslan gelip öküzü yedi, yerine geçip oturdu. روستایی گاو در آخر ببست ** شیر گاوش خورد و بر جایش نشست
Köylü geceleyin ahıra gidip köşeye, bucağa el atarak öküzü aramaya koyuldu. روستایی شد در آخر سوی گاو ** گاو را میجست شب آن کنج کاو
Elini aslana sürmekte, sırtını yağrısını yukarı aşağı okşamaktaydı. 505 دست میمالید بر اعضای شیر ** پشت و پهلو گاه بالا گاه زیر
Aslan “ Aydınlık olaydı ödü patlar, yüreği kan kesilirdi. گفت شیر ار روشنی افزون شدی ** زهرهاش بدریدی و دل خون شدی
Fakat şimdi pervasızca beni okşuyor, kaşıyor. Çünkü gece vakti beni öküz sanıyor demekteydi. این چنین گستاخ ز آن میخاردم ** کاو درین شب گاو میپنداردم
Hak da “Ey mağrur kör, Tur dağı benim adımdan paramparça olmadı mı? حق همیگوید که ای مغرور کور ** نه ز نامم پاره پاره گشت طور
Eğer biz kitabımızı dağa indirseydik dağ parçalanır, yerinden kopar, başka bir yere göçerdi. که لو انزلنا کتابا للجبل ** لانصدع ثم انقطع ثم ارتحل
Eğer Uhud Dağı, beni anlasaydı o dağdan ırmak, ırmak kan akardı.” deyip duruyor, 510 از من ار کوه احد واقف بدی ** پاره گشتی و دلش پر خون شدی
Sen bu adı babandan, anandan işittin de onun için bu ada gafilce yapıştın. از پدر وز مادر این بشنیدهای ** لاجرم غافل در این پیچیدهای
Bu sırrı taklitsiz anlasan Allah lütfuyla nişansız bir hale gelir, hâtife benzersin. گر تو بیتقلید از این واقف شوی ** بینشان از لطف چون هاتف شوی
Tehdit için söyleyeceğimiz şu hikâyeyi duy da taklidin zararını bil! بشنو این قصه پی تهدید را ** تا بدانی آفت تقلید را
Sofilerin, sema için konuğun eşeğini satmaları فروختن صوفیان بهیمهی مسافر را جهت سماع
Bir sofi yoldan gelip bir tekkeye misafir oldu. Eşeğini götürüp ahıra çekti. صوفیی در خانقاه از ره رسید ** مرکب خود برد و در آخر کشید
Eliyle sucağızını, yemceğizini verdi. Bundan önce söylediğimiz hikâyedeki gibi yapmadı. 515 آب کش داد و علف از دست خویش ** نه چنان صوفی که ما گفتیم پیش
İhtiyatlı davrandı, fakat kaza gelince ihtiyatın ne faydası olur? احتیاطش کرد از سهو و خباط ** چون قضا آید چه سود است احتیاط
Sofiler, yok, yoksul kişilerdi. Yoksulluk, az kala helâk edici bir küfür ola yazdı. صوفیان در جوع بودند و فقیر ** کاد فقر أن یعی کفرا یبیر
Ey zengin, sen toksun, sakın o dertli yoksulun aykırı hareketine gülme! ای توانگر که تو سیری هین مخند ** بر کجی آن فقیر دردمند
O sofiler, acizlikten umumiyetle birleşip merkebi satmaya karar verdiler. از سر تقصیر آن صوفی رمه ** خر فروشی در گرفتند آن همه
Zarurette murdar da mubahtır. Nice kötü şeyler vardır ki zarurette iyi ve doğru olur. 520 کز ضرورت هست مرداری مباح ** بس فسادی کز ضرورت شد صلاح
Hemencecik o eşekceğizi sattılar, yiyecek aldılar. Mumlar yaktılar. هم در آن دم آن خرک بفروختند ** لوت آوردند و شمع افروختند
Tekkeye, bu gece yemek var, sema var diye bir velveledir düştü. ولوله افتاد اندر خانقه ** کامشبان لوت و سماع است و شره
“Bu sabır niceye dek, bu üç günlük oruç ne vakte kadar, bu zembil taşıyıp dilenme ne zamana sürüp gidecek? چند از این صبر و از این سه روزه چند ** چند از این زنبیل و این دریوزه چند
Biz de halktanız, bizim de canımız var. Bu gece devlete erdik, konuk geldi” dediler. ما هم از خلقیم و جان داریم ما ** دولت امشب میهمان داریم ما
Hakikatte can olmayanı can sandıkları için batıl tohum ektiler. 525 تخم باطل را از آن میکاشتند ** کان که آن جان نیست جان پنداشتند
O konuk da uzak yoldan gelmiş, yorulmuştu. O iltifatı, و آن مسافر نیز از راه دراز ** خسته بود و دید آن اقبال و ناز
Sofilerin kendisini birer, birer ağırladığını, güzel bir surette izzet ve ikram tavlasını oynamakta bulunduklarını, صوفیانش یک به یک بنواختند ** نرد خدمتهای خوش میباختند
Kendisine olan meyil ve muhabbetlerini görünce “ Bu gece eğlenmeyeyim de ne vakit eğleneyim?” dedi. گفت چون میدید میلانشان به وی ** گر طرب امشب نخواهم کرد کی
Yemek yediler sema’ya başladılar. Tekke, tavanına kadar toza, dumana boğuldu. لوت خوردند و سماع آغاز کرد ** خانقه تا سقف شد پر دود و گرد
Bir taraftan mutfaktan çıkan duman, bir taraftan o ayak vurmadan çıkan toz, bir taraftan sofilerin iştiyak ve vecitle canlarıyla oynamaları ortalığı birbirine katmıştı. 530 دود مطبخ گرد آن پا کوفتن ** ز اشتیاق و وجد جان آشوفتن