Ey iyi huylu kişi, gulyabani sesi nasıldır? “Mal isterim, mevki isterim, şeref, isterim!” işte böyle. چون بود آن بانگ غول آخر بگو ** مال خواهم جاه خواهم و آبرو
İçimden bu sesleri menet de sırlar keşfedilsin. از درون خویش این آوازها ** منع کن تا کشف گردد رازها
Allah’ı an da gulyabanilerin seslerini mahvet. Nergis gibi olan gözünü bu gergese karşı kapa. ذکر حق کن بانگ غولان را بسوز ** چشم نرگس را از این کرکس بدوز
Subhu sadıkı, subhu kâzipten, şarabın rengini kadehin renginden ayırt et ki. 755 صبح کاذب را ز صادق واشناس ** رنگ می را باز دان از رنگ کاس
Bu sabır ve sebatla şu yedi renkli zahiri gözden başka bir göz elde edersin. تا بود کز دیدهگان هفت رنگ ** دیدهای پیدا کند صبر و درنگ
O gözle bu renklerden başka renkler, taşlar yerine mücevherler görürsün. رنگها بینی بجز این رنگها ** گوهران بینی به جای سنگها
Hatta gevher nedir ki? Sen, kendin bir deniz olur, göklerde seyreden bir güneş kesilirsin. گوهر چه بلکه دریایی شوی ** آفتاب چرخ پیمایی شوی
İş sahibi, iş yurdunda gizlidir. Yürü, onu ancak iş yurdunda apaçık görürsün. کار کن در کارگه باشد نهان ** تو برو در کارگه بینش عیان
Mademki iş, sahibine bir hicap olmuştur? Şu halde onu işinden başka bir yerde göremezsin. 760 کار چون بر کار کن پرده تنید ** خارج آن کار نتوانیش دید
Mademki iş yurdu; iş sahibinin mekânıdır, dışarıda kalan gafildir. کارگه چون جای باش عامل است ** آن که بیرون است از وی غافل است
O halde iş yurduna, yani yokluğa gel ki sanatı da sanatkârı da bir arada göresin. پس در آ در کارگه یعنی عدم ** تا ببینی صنع و صانع را بهم
Mademki iş yurdu; apaçık görüş yeridir, tabii iş yurdundan dışarısı da hicap mahallidir. کارگه چون جای روشن دیدهگی است ** پس برون کارگه پوشیدگی است
İnatçı Firavun, varlığa yüz tuttu çünkü onun yerini görmüyordu. رو به هستی داشت فرعون عنود ** لاجرم از کارگاهش کور بود
Hulâsa kaderi değiştirmek istiyor, kazayı savuşturmak arzusunda bulunuyordu. 765 لاجرم میخواست تبدیل قدر ** تا قضا را باز گرداند ز در
Kaza da o hileciye bıyık altından kıs, kıs gülmekteydi. خود قضا بر سبلت آن حیلهمند ** زیر لب میکرد هر دم ریشخند
O, Allah’ın hükmünü, Allah’ın takdirini bozmak için yüz binlerce çocuk öldürttü. صد هزاران طفل کشت او بیگناه ** تا بگردد حکم و تقدیر اله
Bu suretle Musa Peygamber’in zuhuruna mâni olmak istiyordu, boyuna binlerce zulüm aldı, binlerce kana girdi. تا که موسای نبی ناید برون ** کرد در گردن هزاران ظلم و خون
O kadar kan döktü ama Musa, yine doğdu ve onu kahretmek için hazırlandı, آن همه خون کرد و موسی زاده شد ** و ز برای قهر او آماده شد
Eğer zevali olmayan Allah’ın sanat yurdunu görseydi eli, ayağı kurur, hile yapamazdı. 770 گر بدیدی کارگاه لا یزال ** دست و پایش خشک گشتی ز احتیال
Musa, onun evinde rahatça yaşadığı halde o, dışarıda beyhude yere çocukları öldürüp durmaktaydı. اندرون خانهاش موسی معاف ** و ز برون میکشت طفلان را گزاف
Tenini besleyip yetiştiren; nefsine hizmet eden, sonra da başkalarının kendisine haset ettiğini, düşmanlıkta bulunduğunu sanan kişi gibi. همچو صاحب نفس کاو تن پرورد ** بر دگر کس ظن حقدی میبرد
Bu, benim düşmanım, şu bana haset ediyor, der durur, hâlbuki kendisine haset eden, kendisine düşman olan o tendir, kendi nefsidir. کاین عدو و آن حسود و دشمن است ** خود حسود و دشمن او آن تن است
O, adam Firavuna benzer, bedeni de Musa’ya. Böyle olduğu halde dışarıda “ Nerede düşman?” diye koşmaktadır. Nefsi ten evinde nazla, naimle beslenmektedir. او چو موسی و تنش فرعون او ** او به بیرون میدود که کو عدو
Nefsi ten evinde nazla, naimle beslenmektedir, kendisi başkalarına kin güdüp elini ısırmakta. 775 نفسش اندر خانهی تن نازنین ** بر دگر کس دست میخاید به کین
Halkın, bir töhmet yüzünden anasını öldüren kişiyi kınaması ملامت کردن مردم شخصی را که مادرش را کشت به تهمت
Birisi, kızgınlıkla anasına hançerleyerek, döverek öldürdü. آن یکی از خشم مادر را بکشت ** هم به زخم خنجر و هم زخم مشت
Biri ona “ Huyunun kötülüğü yüzünden ana hakkını gözetmedin. آن یکی گفتش که از بد گوهری ** یاد ناوردی تو حق مادری
Çirkin herif, ananı neden öldürdün! Niye söylemiyorsun, o sana ne yaptı ki?” dedi. هی تو مادر را چرا کشتی بگو ** او چه کرد آخر بگو ای زشت خو
Adam “ Çok ayıp bir iş işledi, bende onu öldürdüm. Ayıbını toprak örtsün” diye cevap verdi. گفت کاری کرد کان عار وی است ** کشتمش کان خاک ستار وی است
Kınayan “Be adam, ananı öldüreceğine o kişiyi öldürseydin” deyince dedi ki: “Her gün başka birisini mi öldüreyim? 780 گفت آن کس را بکش ای محتشم ** گفت پس هر روز مردی را کشم
Onu öldürdüm, halkın kanına girmekten kurtuldum; halkın boğazını keseceğime onu boğazladım, bu daha iyi!” کشتم او را رستم از خونهای خلق ** نای او برم به است از نای خلق
O kötü huylu ana, fesadı her tarafta zahir olan nefsindir. نفس تست آن مادر بد خاصیت ** که فساد اوست در هر ناحیت
Her an onun için bir azize kastedip duruyorsun; kendine gel, onu öldür! هین بکش او را که بهر آن دنی ** هر دمی قصد عزیزی میکنی
Onun yüzünden bu güzel dünya sana dar geliyor. Onun yüzünden Allah ile de savaşıyorsun, halkla da. از وی این دنیای خوش بر تست تنگ ** از پی او با حق و با خلق جنگ
Nefsini öldürürsen özür serdetmeden kurtulursun, ülkede hiçbir düşmanın olmaz. 785 نفس کشتی باز رستی ز اعتذار ** کس ترا دشمن نماند در دیار
Bir kimse peygamberlerle velileri düşünüp sözümüzden şüpheye düşer. گر شکال آرد کسی بر گفت ما ** از برای انبیا و اولیا
“Peygamberlerin nefisleri helâk olmamış mıydı? Onların neden düşmanları vardı, onlara niye haset ediyorlardı?” derse, کانبیا را نه که نفس کشته بود ** پس چراشان دشمنان بود و حسود
Ey doğru söz arayan, kulağını aç! Bu şüpheye, bu tereddüde vereceğimiz cevap şu: گوش کن تو ای طلبکار صواب ** بشنو این اشکال و شبهت را جواب
O münkirler, kendilerinin düşmanlarıydı; onlar kendilerini yaralıyorlardı. دشمن خود بودهاند آن منکران ** زخم بر خود میزدند ایشان چنان
Düşman, ona derler ki cana kastetsin. Kendi kendisine can çekişene düşman demezler. 790 دشمن آن باشد که قصد جان کند ** دشمن آن نبود که خود جان میکند
Yarasacağız, güneşin düşmanı değildir, hicaba girmiş, kendi kendisine düşman olmuştur. نیست خفاشک عدوی آفتاب ** او عدوی خویش آمد در حجاب
Güneşin ziyası onu öldürür; fakat güneş, yarasanın zahmetini hiç çeker mi, yarasa güneşe bir kötülükte bulunabilir mi? تابش خورشید او را میکشد ** رنج او خورشید هرگز کی کشد
Düşman, ona derler ki ondan bir azap, bir eziyet gelsin; kabiliyeti olan taşın güneş tesiriyle lâl olmasına mümanaat etsin! دشمن آن باشد کز او آید عذاب ** مانع آید لعل را از آفتاب
Halbuki kâfirlerin hepsi de peygamberlerin cevherlerindeki ziyadan kendilerini men ederler.! مانع خویشند جملهی کافران ** از شعاع جوهر پیغمبران
Halk, nasıl olur da o tek kişinin gözüne perde olur? Bilâkis kendi gözlerini kör eder, kendi gözlerini kötü bir hale sokarlar. 795 کی حجاب چشم آن فردند خلق ** چشم خود را کور و کژ کردند خلق
Efendisiyle inada girişip kinlenerek kendisini öldüren Arap köle gibi! چون غلام هندویی کاو کین کشد ** از ستیزهی خواجه خود را میکشد
Köle, sahibine ziyan vermek için kendisini damdan baş aşağı yere atar, helâk olup gider! سر نگون میافتد از بام سرا ** تا زیانی کرده باشد خواجه را
Hasta, doktora düşman olmuş; çocuk, kendisini terbiye edene düşmanlık beslemiş;( zarar kime?)! گر شود بیمار دشمن با طبیب ** ور کند کودک عداوت با ادیب
Hakikatte hasta da, çocuk da kendi yolunu vurmakta, kendi akıl ve canının yolunu kesmektedir. در حقیقت ره زن جان خودند ** راه عقل و جان خود را خود زدند
Bez yıkayan, güneşe kızar; balık, denize hiddet ederse, 800 گازری گر خشم گیرد ز آفتاب ** ماهیی گر خشم میگیرد ز آب
Bir bak, ziyanı kime? Sonunda bu kızgınlık yüzünden kimin bahtı kararır? تو یکی بنگر که را دارد زیان ** عاقبت که بود سیاه اختر از آن