Rumi's Masnavi - Bundan önce halkı davet etse bile bu daveti taklittir. Yolu, varılacak makamı görerek yahut Allah’tan vahiy ve ilhamla, Allah kuvvetiyle değil!”

Bundan önce halkı davet etse bile bu daveti taklittir. Yolu, varılacak makamı görerek yahut Allah’tan vahiy ve ilhamla, Allah kuvvetiyle değil!”

ور کند دعوت به تقلیدی بود ** نه از عیان و وحی تاییدی بود

Kadın, “Peki mademki herkese acıyorsun, bu sürünün çobanı gibi sürünün etrafında dönüp dolaşıyorsun demektir.

گفت پس چون رحم داری بر همه ** همچو چوپانی به گرد این رمه

Ecel cellâdı, oğullarını vurup öldürdüğü halde nasıl oluyor da kendi oğluna ağlamıyorsun? 1815

چون نداری نوحه بر فرزند خویش ** چونک فصاد اجلشان زد بنیش

Gözyaşları, merhamete delildir, yürek yanmadıkça göz yaşaramaz, neden gözlerinde yaş yok, niçin ağlamıyorsun ya?” dedi.

چون گواه رحم اشک دیده‌هاست ** دیده‌ی تو بی نم و گریه چراست

Şeyh kadına yüz çevirip dedi ki. “Kocakarı, kış mevsimi, temmuz ayına benzemez.

رو به زن کرد و بگفتش ای عجوز ** خود نباشد فصل دی همچون تموز

İsterse hepsi ölsün, isterse diri kalsın… Gönül gözünden kaybolmuyorlar ki!

جمله گر مردند ایشان گر حی‌اند ** غایب و پنهان ز چشم دل کی‌اند

Onları gözümün önünde görüp dururken neden senin gibi yüzümü yırtayım?

من چو بینمشان معین پیش خویش ** از چه رو رو را کنم همچون تو ریش

Zamanın devranından çıktılar… Çıktılar ama onlar yine benimle beraber, etrafımda oynayıp duruyorlar! 1820

گرچه بیرون‌اند از دور زمان ** با من‌اند و گرد من بازی‌کنان

Ağlayış ya elemden olur, ya ayrılıktan. Hâlbuki ben aziz sevgililerimle vuslattayım, koşuşup duruyorum.

گریه از هجران بود یا از فراق ** با عزیزانم وصالست و عناق

Halk onları rüyada görür, bense uyanıkken onları apaşikâr görüyorum.

خلق اندر خواب می‌بینندشان ** من به بیداری همی‌بینم عیان

Bu cihandan kendimi gizledim mi, duygu yaprağını varlık ağacından silktim mi onlarla beraberim.

زین جهان خود را دمی پنهان کنم ** برگ حس را از درخت افشان کنم

Kadınım, duygu akla esirdir, fakat bil ki akılda ruhun esiridir.

حس اسیر عقل باشد ای فلان ** عقل اسیر روح باشد هم بدان

Can, aklın bağlı olan ellerini çözdü mü haline imkân bulunmayan işleri de yapar, düzer. 1825

دست بسته‌ی عقل را جان باز کرد ** کارهای بسته را هم ساز کرد

Duygularla düşünceler, duru suyun yüzünü çer çöp gibi kaplamıştır.

حسها و اندیشه بر آب صفا ** همچو خس بگرفته روی آب را

Aklın eli, onları bir tarafa atar, su meydana çıkar.

دست عقل آن خس به یکسو می‌برد ** آب پیدا می‌شود پیش خرد

Çerçöp habbeler gibi suyun yüzünü örter. Fakat bunlar bir tarafa sürüldü mü su görünür.

خس بس انبه بود بر جو چون حباب ** خس چو یکسو رفت پیدا گشت آب

Allah, aklın elini açmadıkça hava, suyumuzun yüzünü çerçöple, süprüntüyle doldurur.

چونک دست عقل نگشاید خدا ** خس فزاید از هوا بر آب ما

Suyu daima örter; hava buna güler; akılsa ağlar durur. 1830

آب را هر دم کند پوشیده او ** آن هوا خندان و گریان عقل تو

Allah korkusu, havanın ellerini bağlarsa Hakk aklın ellerini çözer.

چونک تقوی بست دو دست هوا ** حق گشاید هر دو دست عقل را

Hizmetkârın âkil olursa sana galip olan duygularda mahkûmun olur.

پس حواس چیره محکوم تو شد ** چون خرد سالار و مخدوم تو شد

Gayba mensup sırlar, can âleminden zuhur etsin diye duyguları zahirî olmayan bir uykuya daldırır da,

حس را بی‌خواب خواب اندر کند ** تا که غیبیها ز جان سر بر زند

İnsan uyanıkken rüyalar da görür, insana gök kapıları da açılır.

هم به بیداری ببینی خوابها ** هم ز گردون بر گشاید بابها

Kör Şeyhin Kur’an’ı yüzünden okuması ve Kur’an okurken gözlerinin görmesi

قصه‌ی خواندن شیخ ضریر مصحف را در رو و بینا شدن وقت قرائت

Yoksul şeyhin biri, bir vakitler kör bir pirin evinde bir mushaf gördü. 1835

دید در ایام آن شیخ فقیر ** مصحفی در خانه‌ی پیری ضریر

Temmuz ayı idi, ona mihman olmuştu: O iki zâhit, birkaç gün bir araya gelmişlerdi.

پیش او مهمان شد او وقت تموز ** هر دو زاهد جمع گشته چند روز

Kendi kendisine “Burada mushafın ne işi var? Bu adam kör” dedi.

گفت اینجا ای عجب مصحف چراست ** چونک نابیناست این درویش راست

Bu düşünceye düştü, huzuru kaçtı; “Burada bu körden başka kimse de yok, bu ne iş?

اندرین اندیشه تشویشش فزود ** که جز او را نیست اینجا باش و بود

Burada yalnız o var, bir de buraya mushaf koymuş. Ben ne bunağım, ne sersem…

اوست تنها مصحفی آویخته ** من نیم گستاخ یا آمیخته

Onun için hiçbir şey sormayayım, sabredeyim de sabırla muradıma erişeyim” dedi. 1840

تا بپرسم نه خمش صبری کنم ** تا به صبری بر مرادی بر زنم

Sabretti, bir müddet gönlü sıkıldı, fakat nihayet meseleyi anladı. Çünkü sabır, genişliğin anahtarıdır.

صبر کرد و بود چندی در حرج ** کشف شد کالصبر مفتاح الفرج

Lokman’ın Davud aleyhisselâm’ı demir halkalar yaparken görüp merak etmesi, sabredersem elbette anlarım diye sormayıp sabretmesi

صبرکردن لقمان چون دید کی داود حلقه‌ها می‌ساخت از سال کردن با این نیت کی صبر از سال موجب فرج باشد

Lokman, tertemiz Davud’un yanına gitmiş, onun demir halkalar yapmakta olduğunu görmüştü.

رفت لقمان سوی داود صفا ** دید کو می‌کرد ز آهن حلقه‌ها

O yüce padişah demir halkalar yapıyor, halkaları birbirine takıyordu.

جمله را با همدگر در می‌فکند ** ز آهن پولاد آن شاه بلند

Lokman silah yapma sanatını pek görmemişti, şaşırıp kaldı, vesveseleri arttı.

صنعت زراد او کم دیده بود ** درعجب می‌ماند وسواسش فزود

Bu nedir acaba, şunu bir sorsam, bu kat kat halkalarla ne yapıyorsun desem, dedi. 1845

کین چه شاید بود وا پرسم ازو ** که چه می‌سازی ز حلقه تو بتو

Sonra yine kendi kendisine dedi ki: “ Dur hele sabır daha iyi. Sabır, adamı maksadına çabucak ulaştırır.

باز با خود گفت صبر اولیترست ** صبر تا مقصود زوتر رهبرست

Sormazsam iş daha çabuk anlaşılır. Sabırlı kuş, bütün kuşlardan daha iyi uçar.

چون نپرسی زودتر کشفت شود ** مرغ صبر از جمله پران‌تر بود

Fakat sorarsam maksadı daha geç anlarım, kolaycacık anlayacağım şey, bu sorgumla güçleşir.

ور بپرسی دیرتر حاصل شود ** سهل از بی صبریت مشکل شود

Lokman, orada bir müddet sabredip durdu. Bu müddet içinde Davud da zırhı yapıp tamamladı.

چونک لقمان تن بزد هم در زمان ** شد تمام از صنعت داود آن

Kerem ve sabır sahibi Lokman’ın önünde bedenine geçirip giyindi. 1850

پس زره سازید و در پوشید او ** پیش لقمان کریم صبرخو

“Civanım, bu, savaşta yaralanmamak için güzel bir elbisedir” dedi.

گفت این نیکو لباسست ای فتی ** درمصاف و جنگ دفع زخم را

Lokman dedi ki. “Sabır da güzel bir iş. Her dertte ona sığınmak gerek, her gamı o giderir.”

گفت لقمان صبر هم نیکو دمیست ** که پناه و دافع هر جا غمیست

A kişi “Vel asri” suresinin sonunu dikkatlice oku da bak. Allah o surede sabrı hakla beraber andı, sabrı hakka eş etti.

صبر را با حق قرین کرد ای فلان ** آخر والعصر را آگه بخوان

Allah, yüz binlerce kimya yarattı ama insan, sabır gibi bir kimya görmedi.

صد هزاران کیمیا حق آفرید ** کیمیایی همچو صبر آدم ندید

Körün Mushaf okuması hikâyesinin sonu

بقیه‌ی حکایت نابینا و مصحف

Konuk da sabretti. Ansızın müşkül halloldu, anlamak istediğini anladı. 1855

مرد مهمان صبرکرد و ناگهان ** کشف گشتش حال مشکل در زمان

Gece yarısı Kur’an sesini duydu. Uykusundan sıçradı, şu acayip şeyi gördü:

نیم‌شب آواز قرآن را شنید ** جست از خواب آن عجایب را بدید

Kör, mushaftan Kur’an okumaktaydı. Hem de doğru olarak okuyordu. Sabırsızlandı, bu hali sordu, dedi ki:

که ز مصحف کور می‌خواندی درست ** گشت بی‌صبر و ازو آن حال جست

“Gözün kör olduğu halde şaştım doğrusu, bu satırları nasıl okuyabiliyorsun sen?

گفت آیا ای عجب با چشم کور ** چون همی‌خوانی همی‌بینی سطور

Okuduğun satıra bakmakta, elini okuduğun harflerin üstünde gezdirmektesin.

آنچ می‌خوانی بر آن افتاده‌ای ** دست را بر حرف آن بنهاده‌ای

Parmağını satırlar üstünde gezdirişinden anlaşılıyor, mutlaka harfleri görüyorsun.” 1860

اصبعت در سیر پیدا می‌کند ** که نظر بر حرف داری مستند

Kör dedi ki. “Ey ten bilgisizliğinden kurtulan, bunu Allah yapamaz mı ki? Neye şaşırıyorsun?

گفت ای گشته ز جهل تن جدا ** این عجب می‌داری از صنع خدا

Ben Allah’a, ey yardımcım olan Allah, ey yardım dilenen Rabbim, adam canına nasıl düşkünse ben de Kur’an okumaya öyle düşkünüm.

من ز حق در خواستم کای مستعان ** بر قرائت من حریصم همچو جان