Rumi's Masnavi - O hırs erliğin kemalidir, bu hırs rezalettir, soğuk ve kötü bir şeydir.

O hırs erliğin kemalidir, bu hırs rezalettir, soğuk ve kötü bir şeydir.

آن یکی حرص از کمال مردی است ** و آن دگر حرص افتضاح و سردی است

Ah burada pek gizli bir sır var. Öyle bir sır var ki onu anlamak için Musa bir Hızır’a koştu.

آه سری هست اینجا بس نهان ** که سوی خضری شود موسی روان

Sen de suya kanmamış bir susuz gibi, Allah için olsun, elde ettiğine kanaat etme, durma! 1960

همچو مستسقی کز آبش سیر نیست ** بر هر آنچ یافتی بالله مه‌ایست

Bu kapıda nihayetsiz makamlar var. Başköşeyi bırak, senin başköşen yoldur!

بی نهایت حضرتست این بارگاه ** صدر را بگذار صدر تست راه

Musa’nın, ulu bir peygamber olduğu, Allah’a pek yakın bir makamda bulunduğu halde Hızır’ı arayıp sır öğrenmeye girmesi

سر طلب کردن موسی خضر را علیهماالسلام با کمال نبوت و قربت

Ey kerem sahibi, bunu Musa’dan öğren. Kelîm bile iştiyakından bak, ne diyor:

از کلیم حق بیاموز ای کریم ** بین چه می‌گوید ز مشتاقی کلیم

Bunca makama sahip olduğum, yüce bir peygamber bulunduğum halde kendimi görmüyor, kendime varlık vermiyorum, Hızır’ı aramaktayım.

با چنین جاه و چنین پیغامبری ** طالب خضرم ز خودبینی بری

Ona, “Ey Musa, sen kavmini bıraktın, bir izi kutlu kişinin ardına düştün.

موسیا تو قوم خود را هشته‌ای ** در پی نیکوپیی سرگشته‌ای

Öyle bir ulusun ki korkudan da kurtulmuşsun, ricadan da; niceye dek dönüp dolaşacaksın, ne vakte kadar arayacaksın? 1965

کیقبادی رسته از خوف و رجا ** چند گردی چند جویی تا کجا

Aradığın sende… Bunu sen de bilirsin. Ey gök, ne vakte dek yerin etrafında dönüp duracaksın? dediler.

آن تو با تست و تو واقف برین ** آسمانا چند پیمایی زمین

Musa “Beni bu kadar kınamayın, güneşte ayın yolunu kesmeye savaşmayın.

گفت موسی این ملامت کم کنید ** آفتاب و ماه را کم ره زنید

Ben, zamanın padişahıyla sohbet etmek için ta Mecmaal Bahreyn’e kadar gideceğim.

می‌روم تا مجمع البحرین من ** تا شوم مصحوب سلطان زمن

Hakikate ulaşmak için Hızır’ı sebep edecek, ona ulaşıncaya kadar yürüyecek, nice zamanlar sefer edip duracağım.

اجعل الخضر لامری سببا ** ذاک او امضی و اسری حقبا

Yıllarca bu kanatlarımla o uğurda uçacağım. Yıllarda nedir ki? Binlerce yıllar koşacağım. 1970

سالها پرم بپر و بالها ** سالها چه بود هزاران سالها

Bu binlerce yıllar uçup gitmeme değmez mi yoksa? Ben sevgilinin aşkını ekmek aşkından daha âdi görmem!

می‌روم یعنی نمی‌ارزد بدان ** عشق جانان کم مدان از عشق نان

Bu sözün sonu gelmez. Sen yine Dedukî’nin hikâyesini söyle!

این سخن پایان ندارد ای عمو ** داستان آن دقوقی را بگو

Yine Dekukî hikâyesi

بازگشتن به قصه‌ی دقوقی

Allah Rahmet etsin, Dedukî dedi ki: Nice zamandır doğuda, batıda sefer edip dururum.

آن دقوقی رحمة الله علیه ** گفت سافرت مدی فی خافقیه

Yıllarca, aylarca bir ay yüzlünün aşkıyla gittim. Ne yoldan haberim vardı, ne belden! Allah kudretlerine hayran bir halde yürüdüm.

سال و مه رفتم سفر از عشق ماه ** بی‌خبر از راه حیران در اله

Birisi ona : “Dikenliklerde, taşlıklarda yalınayak mı gidiyorsun?” dedi. Dekukî dedi ki: “Ben hayretler içindeyim, kendimde değilim ki. 1975

پا برهنه می‌روی بر خار و سنگ ** گفت من حیرانم و بی خویش و دنگ

Sen bu ayakları yere basıyor sanma, öyle görme. Çünkü âşık şüphe yok ki gönül yurduna sefer eder.

تو مبین این پایها را بر زمین ** زانک بر دل می‌رود عاشق یقین

Gönül, sevgilinin sarhoşudur: yoldan, konaktan yolun kısalığından, uzunluğundan ne haberi var”

از ره و منزل ز کوتاه و دراز ** دل چه داند کوست مست دل‌نواز

Yolun uzunluğu, kısalığı, tenin vasıflarıdır. Ruhların gidişi başka çeşit bir gidiştir.

آن دراز و کوته اوصاف تنست ** رفتن ارواح دیگر رفتنست

Sen, meni iken akıl âlemine kadar sefer edip geldin. Bu seferinde ne adım attın, ne bir yerde konakladın, ne de bir yerden bir yere göçtün.

تو سفرکردی ز نطفه تا بعقل ** نه بگامی بود نه منزل نه نقل

Canın gezip yürümesi, keyfiyetten hariçtir, anlatılamaz. Cismimiz de gezmeyi candan öğrendi. 1980

سیر جان بی چون بود در دور و دیر ** جسم ما از جان بیاموزید سیر

Dekukî de cisim âleminde olan gezmeyi gayri bıraktı da manevi bir keyfiyete büründü, gizlice ve keyfiyetsiz olarak gitmekte.

سیر جسمانه رها کرد او کنون ** می‌رود بی‌چون نهان در شکل چون

Dekukî dedi ki: “Bir gün, sevgilinin nurlarını insanda görmeye iştiyakım arttı.

گفت روزی می‌شدم مشتاق‌وار ** تا ببینم در بشر انوار یار

Katrede bahri muhiti, zerrede güneşi görmek arzusuna düştüm.

تا ببینم قلزمی در قطره‌ای ** آفتابی درج اندر ذره‌ای

Gide gide bir deniz kıyısına vardım. Vakit gecikmişti, akşam olmuştu.

چون رسیدم سوی یک ساحل بگام ** بود بیگه گشته روز و وقت شام

Kıyıda yedi mum görünmesi

نمودن مثال هفت شمع سوی ساحل

Ansızın ta uzaktan o sahilde yedi mum gördüm, mumların bulunduğu yere doğru koşmaya başladım. 1985

هفت شمع از دور دیدم ناگهان ** اندر آن ساحل شتابیدم بدان

O yedi mumun her birinin nuru gökyüzüne kadar vurmuştu.

نور شعله‌ی هر یکی شمعی از آن ** بر شده خوش تا عنان آسمان

Hayretlere düştüm, hatta hayret bile hayran oldu. Hayret dalgası aklımın başından aştı!

خیره گشتم خیرگی هم خیره گشت ** موج حیرت عقل را از سر گذشت

“Bu mumlar, ne çeşit mum? Halk nasıl oluyor da bunları görmüyor;

این چگونه شمعها افروختست ** کین دو دیده‌ی خلق ازینها دوختست

Aydan daha aydın olan mumlar durup dururken başka bir mum arıyor?

خلق جویان چراغی گشته بود ** پیش آن شمعی که بر مه می‌فزود

Halkın gözünde ne şaşılacak bir bağ var ki bunları görmüyor. Allah doğru yolu dilediğine gösteriyor sahiden” diyordum. 1990

چشم‌بندی بد عجب بر دیده‌ها ** بندشان می‌کرد یهدی من یشا

O yedi mumun bir mum oluşu

شدن آن هفت شمع بر مثال یک شمع

Bir de baktım ki o yedi mum bir mum oldu. Nuru, gökyüzünü bile delip geçmekteydi.

باز می‌دیدم که می‌شد هفت یک ** می‌شکافد نور او جیب فلک

Sonra yine o tek mum, yedi mum oldu. Benim sarhoşluğum, hayretim arttı.

باز آن یک بار دیگر هفت شد ** مستی و حیرانی من زفت شد

O mumların birleşmesini dille anlatmaya imkân yok ki!

اتصالاتی میان شمعها ** که نیاید بر زبان و گفت ما

Gözün bir an içinde gördüğünü dil, yıllarca söylese anlatamaz.

آنک یک دیدن کند ادارک آن ** سالها نتوان نمودن از زبان

Kulak idrakin bir ân içinde gördüğü şeyleri, yıllarca dinlese bitmez. 1995

آنک یک دم بیندش ادراک هوش ** سالها نتوان شنودن آن بگوش

Mademki bunun sonu yok, hadi, var, yine o hamdinde âciz olduğum şeyi anlat!

چونک پایانی ندارد رو الیک ** زانک لا احصی ثناء ما علیک

O mumlar ulu Allah’tan ne çeşit nişanelerdir diye koşa koşa gidiyordum.

پیشتر رفتم دوان کان شمعها ** تا چه چیزست از نشان کبریا

Derken kendimden geçtim, acelemden yere yıkıldım, harap oldum.

می‌شدم بی خویش و مدهوش و خراب ** تا بیفتادم ز تعجیل و شتاب

Topraklara serildim, bir müddet akılsız, idraksiz bir halde kaldım.

ساعتی بی‌هوش و بی‌عقل اندرین ** اوفتادم بر سر خاک زمین

Sonra kendime gelip yine kalktım, yola düştüm. Fakat bir yere gidiyordum ki ne başım bendeydi ne ayağım! 2000

باز با هوش آمدم برخاستم ** در روش گویی نه سر نه پاستم

Mumların yedi adam şeklinde görünmesi

نمودن آن شمعها در نظر هفت مرد

Derken bu yedi mum, nurların ta lâcivert kubbeye kadar yükselen,

هفت شمع اندر نظر شد هفت مرد ** نورشان می‌شد به سقف لاژورد

Gündüzün nurlarını bile bir karaltı gibi gösteren, aydınlıklarıyla bütün nurları silip süpüren yedi adam şekline girdi.

پیش آن انوار نور روز درد ** از صلابت نورها را می‌سترد

Mumların yedi tane ağaç olması

باز شدن آن شمعها هفت درخت

Sonra o yedi adam, yedi tane ağaç oldu. İnsan yeşilliklerinden neşeleniyordu.

باز هر یک مرد شد شکل درخت ** چشمم از سبزی ایشان نیکبخت

Yapraklarının çokluğundan dalları görünmemekte, meyvelerinin bolluğundan yaprakları kaybolmaktaydı.

زانبهی برگ پیدا نیست شاخ ** برگ هم گم گشته از میوه‌ی فراخ

Dallar ta Sidre’ye kadar yükselmiş… hatta Sidre de ne oluyor? Halâ’yı bile aşmıştı. 2005

هر درختی شاخ بر سدره زده ** سدره چه بود از خلا بیرون شده

Kökleri, yerin dibine kadar girmiş, yayılmış, öküzle balığı bile geçmişti.

بیخ هر یک رفته در قعر زمین ** زیرتر از گاو و ماهی بد یقین

Kökleri, dallarından daha taze, daha lâtifti. Bunları seyredenin aklı, hayretlere düşüyor, altüst oluyordu.

بیخشان از شاخ خندان‌روی‌تر ** عقل از آن اشکالشان زیر و زبر