Edepten, terbiyeden kaçanlar, erliğin yüzsuyunu da dökerler, erlerin yüzsuyunu da!
آن گروهی کز ادب بگریختند ** آب مردی و آب مردان ریختند
Bunlar, kendilerini kınayanları da savaştan döndürürler… Nihayet böyle rezil ve kahpe bir halde kala kaldılar.
عاذلانشان از وغا وا راندند ** تا چنین حیز و مخنث ماندند
Herzevekillerin herzelerini, manasız sözlerini saçma gururlarını az dinle, bu çeşit adamlarla savaş safına girme.4020
لاف و غره‌ی ژاژخا را کم شنو ** با چنینها در صف هیجا مرو
Allah, bunlar hakkında buyurdu ki “Onlar size uyunca sayınızı çoğaltmazlar, ancak hile ve fesadı çoğaltırlar", "Kaypak arkadaşlara uyma, çevir onların yaprağını!
زانک زاد و کم خبالا گفت حق ** کز رفاق سست برگردان ورق
Çünkü onlar sizinle yoldaş olurlarsa gaziler de saman gibi içsiz bir hale düşerler.
که گر ایشان با شما همره شوند ** غازیان بی‌مغز همچون که شوند
Size uymuş görünür, sizinle beraber safa girerler ama sonra kaçarlar, safı da bozar perişan ederler.
خویشتن را با شما هم‌صف کنند ** پس گریزند و دل صف بشکنند
Bu çeşit adamdansa… Münafıklardan pek kalabalık kişinin size uymadansa azlık asker daha iyi.
پس سپاهی اندکی بی این نفر ** به که با اهل نفاق آید حشر
Az, fakat adamakıllı olmuş güzel badem, acımış, kötü fakat çok bademden iyidir elbette.4025
هست بادام کم خوش بیخته ** به ز بسیاری به تلخ آمیخته
Suret bakımından acı da birdir, tatlı da… Fakat hakikatte bunlar birbirine zıttır, ikidir.
تلخ و شیرین در ژغاژغ یک شی‌اند ** نقص از آن افتاد که همدل نیند
Kâfir, o âlemin varlığından şüphe eder, dirileceğini ummaz. Bu yüzden gönlünde korku vardır.
گبر ترسان دل بود کو از گمان ** می‌زید در شک ز حال آن جهان
Yola düşüp gider ama bir konak bile bilmez. Gönlü kör olan adam, korka korka adım atar.
Yolcu, yol bilmezse nasıl gider? Tereddütlerle, gönlü kanlarla dolu olarak!
چون نداند ره مسافر چون رود ** با ترددها و دل پرخون رود
Birisi “Hay adam hay… Yol, burası değil ki!” dese korkusundan hemen oracıkta duruverir.4030
هرکه گویدهای این‌سو راه نیست ** او کند از بیم آنجا وقف و ایست
Fakat gönlüyle hakikati duyan, yolu bilen kişinin kulağına hiç öyle hay huylar girer mi?
ور بداند ره دل با هوش او ** کی رود هر های و هو در گوش او
Şu halde bu deve yüreklilerle yoldaş olma. Çünkü onlar, darlık ve korku zamanında kayboluverirler.
پس مشو همراه این اشتردلان ** زانک وقت ضیق و بیمند آفلان
Onlar, lâf da Bâbil sihrine maliktirler, her şeyi yapar, çatarlar ama iş dara geldi mi kaçar, seni yapayalnız bırakıverirler!
پس گریزند و ترا تنها هلند ** گرچه اندر لاف سحر بابلند
Kendine gel ve züppelerden savaş umma. Tavus kuşlarından av avlama hünerini bekleme!
تو ز رعنایان مجو هین کارزار ** تو ز طاوسان مجو صید و شکار
Tabiat tavus kuşuna benzer, sana vesveseler verir, saçma sapan söylenir durur; nihayet seni yerinden yurdundan eder.4035
طبع طاوسست و وسواست کند ** دم زند تا از مقامت بر کند
Şeytan’ın, Kureyş kabilesine “Ahmed’le savaşa girişin, ben de yardım eder, size yardım etmek üzere kabilemi getiririm” demesi, iki saf karşılaşınca da onları bırakıp kaçması
گفتن شیطان قریش را کی به جنگ احمد آیید کی من یاریها کنم وقبیله‌ی خود را بیاری خوانم و وقت ملاقات صفین گریختن
Şeytan gibi… o da asker içine girdi, yüzün biri oldu, “ Ben size yardımcıyım” dedi, onlara afsun okudu, onları aldattı.
همچو شیطان در سپه شد صد یکم ** خواند افسون که اننی جار لکم
Fakat Kureyş, onun sözüne uyup hazırlanarak iki ordu karşılaşınca,
چون قریش از گفت او حاضر شدند ** هر دو لشکر در ملاقان آمدند
Müminlerin saflarında melek askerlerini gördü…
دید شیطان از ملایک اسپهی ** سوی صف مومنان اندر رهی
Sizin görmediğiniz o gayp askerlerinin saf kurduklarını görünce canı, korkudan bir ateşgede kesildi.
آن جنودا لم تروها صف زده ** گشت جان او ز بیم آتشکده
Ayağını gerisin geriye çekmeye başladı. “Ben pek kalabalık bir ordu görüyorum.4040
پای خود وا پس کشیده می‌گرفت ** که همی‌بینم سپاهی من شگفت
Allah’tan korkarım ben, o bana yardım etmez. Çekilin gidin… Ben, sizin görmediğinizi görüyorum” dedi.
ای اخاف الله ما لی منه عون ** اذهبوا انی اری ما لاترون
Hâris dedi ki: “Ey Suraka, neden dün böyle söylemiyordun?”
گفت حارث ای سراقه شکل هین ** دی چرا تو می‌نگفتی اینچنین
Suraka şekline girmiş olan Şeytan “Şimdi savaşın başlamak üzere olduğunu görüyorum” dedi. Hâris, “Sen, ancak Arapların hor hakir bir topluluğunu görmektesin.
گفت این دم من همی‌بینم حرب ** گفت می‌بینی جعاشیش عرب
Bundan başka bir şey görmüyorsun ama ey aşağılık herif, o zaman lâf zamanıydı, şimdi savaş zamanı.
می‌نبینی غیر این لیک ای تو ننگ ** آن زمان لاف بود این وقت جنگ
Dün ben dayanır, ayak direrim, size yardımda bulunurum, bu suretle de üst gelirsiniz diyordun.4045
دی همی‌گفتی که پایندان شدم ** که بودتان فتح و نصرت دم‌بدم
A melûn, dün ordu kumandanı kesilmiştin, şimdi namertleştin, bayağılaştın, korkaklaştın.
دی زعیم الجیش بودی ای لعین ** وین زمان نامرد و ناچیز و مهین
Senin sözüne kandık da geldik… Bu belâ tuzağına düştük” dedi.
تا بخوردیم آن دم تو و آمدیم ** تو بتون رفتی و ما هیزم شدیم
Hâris, bu sözleri söyleyince o melûn bu azardan kızdı, hiddetlendi.
چونک حارث با سراقه گفت این ** از عتابش خشمگین شد آن لعین
Bu sözlerden gönlü dertlendi, kızgınlıkla elini, Hâris’in elinden çekti.
دست خود خشمین ز دست او کشید ** چون ز گفت اوش درد دل رسید
Göğsünü döverek kaçıp gitti; o biçarelerin kanını da bu hileyle döktü.4050
سینه‌اش را کوفت شیطان و گریخت ** خون آن بیچارگان زین مکر ریخت
O, bunca âlemi yıktı, harap etti de sonra “Ben sizden değilim” dedi.
چونک ویران کرد چندین عالم او ** پس بگفت این بری منکم
Meleklerin heybetini görünce Hâris’in göğsüne bir yumruk aşk edip yere yıktı, kaçıverdi!
کوفت اندر سینه‌اش انداختش ** پس گریزان شد چو هیبت تاختش
Nefisle Şeytan, ikisi de birdir… Surette kendisini iki gösterdi.
نفس و شیطان هر دو یک تن بوده‌اند ** در دو صورت خویش را بنموده‌اند
Melekle akıl da birdir, himmeti var da onun için iki suret oldu.
چون فرشته و عقل کایشان یک بدند ** بهر حکمتهاش دو صورت شدند
İçinde, aklı alan, cana da düşman, dine de düşman olan böyle bir düşmanın var.4055
دشمنی داری چنین در سر خویش ** مانع عقلست و خصم جان و کیش
Bir an kertenkele gibi saldırır… Derken hemencecik bir deliğe kaçıverir.
یکنفس حمله کند چون سوسمار ** پس بسوراخی گریزد در فرار
Gönlün de nice delikler var. Her delikten baş çıkarıp durmada!
در دل او سوراخها دارد کنون ** سر ز هر سوراخ می‌آرد برون
Şeytanın insanlardan gizlenmesine, bir deliğe girip saklanmasına “Hunus” derler.
نام پنهان گشتن دیو از نفوس ** واندر آن سوراخ رفتن شد خنوس
Onun gizlenmesi de kirpinin büzülüp gizlenmesine benzer. Kirpi büzülür de kafasını çıkarır, tekrar gizler ya… o da öyle işte.
که خنوسش چون خنوس قنفذست ** چون سر قنفذ ورا آمد شذست