English    Türkçe    فارسی   

3
4174-4223

  • Ben Halil’im, sen de bıçağım önündeki oğlum… Başını koy, rüyada seni kestiğimi gördüm!
  • من خلیلم تو پسر پیش بچک ** سر بنه انی ارانی اذبحک

  • Gönlünü bozma, başını kahır önüne koy da İsmail gibi boğazını keseyim, 4175
  • سر به پیش قهر نه دل بر قرار ** تا ببرم حلقت اسمعیل‌وار

  • Başını kopartayım. Fakat bu baş, zahiri kesilmekten, koparılmaktan münezzeh olan baştır.
  • سر ببرم لیک این سر آن سریست ** کز بریده گشتن و مردن بریست

  • Ancak ezelî maksat, senin teslim olmandır. Ey Müslüman teslim olmayı araman, dinlemen gerek!
  • لیک مقصود ازل تسلیم تست ** ای مسلمان بایدت تسلیم جست

  • Ey nohut, belâlara düş, kayna, piş de ne varlığın kalsın, ne sen kal!
  • ای نخود می‌جوش اندر ابتلا ** تا نه هستی و نه خود ماند ترا

  • O bostanda güldüyse can ve göz bostanının gülü olduğundan güldün.
  • اندر آن بستان اگر خندیده‌ای ** تو گل بستان جان و دیده‌ای

  • Su ve toprak bahçesinden ayrıldıysan lokma oldun, dirilerin vücuduna girdin. 4180
  • گر جدا از باغ آب و گل شدی ** لقمه گشتی اندر احیا آمدی

  • Gıda ol, kuvvet ol, düşünce ol… Evvelce süttün, şimdi ormanlarda aslan kesil!
  • شو غذی و قوت و اندیشه‌ها ** شیر بودی شیر شو در بیشه‌ها

  • Vallahi sen, önce onun sıfatlarından ayrıldın da geldin. Tekrar çevikçe acele et, yine onun sıfatların ulaş!
  • از صفاتش رسته‌ای والله نخست ** در صفاتش باز رو چالاک و چست

  • Buluttan, güneşten, gökten geldin… Yine Allah sıfatları haline döndün mü göklere gidersin.
  • ز ابر و خورشید و ز گردون آمدی ** پس شدی اوصاف و گردون بر شدی

  • Yağmur ve ışık suretinde geldin, Allah’ın tertemiz sıfatları suretine bürünüp gidiyorsun.
  • آمدی در صورت باران و تاب ** می‌روی اندر صفات مستطاب

  • Güneşin, bulutun, yıldızın cüzüydün… Nefis, iş, söz ve düşünceler oldun. 4185
  • جزو شید و ابر و انجمها بدی ** نفس و فعل و قول و فکرتها شدی

  • Nebatın ölümü, hayvanın varlığı oldu; bu suretle de “Ey güvendiğim, inandığım kişiler, beni öldürün” sözü doğru çıktı.
  • هستی حیوان شد از مرگ نبات ** راست آمد اقتلونی یا ثقات

  • Mademki ölümden sonra bize böyle bir hayat var, “Şüphe yok ki ölümümde hayat vardır” sözü doğru.
  • چون چنین بردیست ما را بعد مات ** راست آمد ان فی قتلی حیات

  • İş, söz ve doğruluk, meleğin gıdasıdır. Melek, bunlarla göğe ağar.
  • فعل و قول و صدق شد قوت ملک ** تا بدین معراج شد سوی فلک

  • Nitekim o yemek de insana gıda olunca cemadat halinden yücelir, o canlı bir hale gelir.
  • آنچنان کان طعمه شد قوت بشر ** از جمادی بر شد و شد جانور

  • Bunu, adamakıllı, etraflıca anlattık… Başka bir yerde gelecek. 4190
  • این سخن را ترجمه‌ی پهناوری ** گفته آید در مقام دیگری

  • Kervan, daima göklerden gelmekte, alışverişte bulunup yine göklere gitmekte.
  • کاروان دایم ز گردون می‌رسد ** تا تجارت می‌کند وا می‌رود

  • Şu halde hırsız gibi acılıkla zorla değil de istekle tatlı tatlı, güzel güzel git!
  • پس برو شیرین و خوش با اختیار ** نه بتلخی و کراهت دزدوار

  • Seni acılıklardan yıkayıp arıtmak için acı söylüyorum.
  • زان حدیث تلخ می‌گویم ترا ** تا ز تلخیها فرو شویم ترا

  • Donmuş, soğuk çalmış üzümü donukluğu gitsin diye soğuk suya atarlar.
  • ز آب سرد انگور افسرده رهد ** سردی و افسردگی بیرون نهد

  • Seni de acılıklarla gönlün kanlara bulanırsa içindeki bütün acılıklar gider. 4195
  • تو ز تلخی چونکه دل پر خون شوی ** پس ز تلخیها همه بیرون روی

  • Hayır ve belânın sırrını bilen mümin sabreder
  • تمثیل صابر شدن مومن چون بر شر و خیر بلا واقف شود

  • Av köpeği olmayan köpeğin boynunda tasma yoktur. Ham ve kaynamamış şey, mutlaka lezzetsizdir.”
  • سگ شکاری نیست او را طوق نیست ** خام و ناجوشیده جز بی‌ذوق نیست

  • Nohut, bu sözleri duyunca “Mademki iş böyledir hanımcığım, güzel güzel kaynarım, sen de bana yardım et ama.
  • گفت نخود چون چنینست ای ستی ** خوش بجوشم یاریم ده راستی

  • Sen, bu kaynatmada beni yapıp yoğuran bir mimara benziyorsun. Vur bana kepçeyle… Ne de güzel vuruyorsun.
  • تو درین جوشش چو معمار منی ** کفچلیزم زن که بس خوش می‌زنی

  • Ben fil gibiyim, vur başıma, yarala beni… Vur, yarala da Hindistan’ı, Hindistan bahçelerini görmeyeyim.
  • همچو پیلم بر سرم زن زخم و داغ ** تا نبینم خواب هندستان و باغ

  • Bu suretle de kendimi kaynamaya, vereyim de onun kucağına ulaşayım, ona kavuşmaya bir yol bulayım! 4200
  • تا که خود را در دهم در جوش من ** تا رهی یابم در آن آغوش من

  • Çünkü insan, zenginlikte azgın olur. Rüyasında Hindistan’ı gören fil gibi azar, kudurur.
  • زانک انسان در غنا طاغی شود ** همچو پیل خواب‌بین یاغی شود

  • Fil, rüyada Hindistan’ı gördü mü filciyi dinlemez, azgın bir hale gelir.
  • پیل چون در خواب بیند هند را ** پیلبان را نشنود آرد دغا

  • Hanımın nohuda özürler getirmesi ve nohudu kaynatmasındaki hikmet
  • عذر گفتن کدبانو با نخود و حکمت در جوش داشتن کدبانو نخود را

  • Hanım, nohuda der ki: “Ben de bundan önce senin gibi yeryüzü cüz’ülerindenim.
  • آن ستی گوید ورا که پیش ازین ** من چو تو بودم ز اجزای زمین

  • Ateş gibi mücadeleyi içercesine tadınca makbul oldum.
  • چون بنوشیدم جهاد آذری ** پس پذیرا گشتم و اندر خوری

  • Bir müddet yeryüzünde kaynadım, bir müddet de ten tenceresinin içinde. 4205
  • مدتی جوشیده‌ام اندر زمن ** مدتی دیگر درون دیگ تن

  • Bu iki kaynayışla duygulara kuvvet oldum, ruh kesildim de sonra seni pişiriyorum.
  • زین دو جوشش قوت حسها شدم ** روح گشتم پس ترا استا شدم

  • Cematken, bu sıfattan koşar, geçersen bilgi olur, manevi sıfatlar haline gelirsin, derdim.
  • در جمادی گفتمی زان می‌دوی ** تا شوی علم و صفات معنوی

  • Ruh sahibi oldum ama bu sefer de diyorum ki: Bir kere daha coş, kayna da bu canlı suretten de geç!
  • چون شدم من روح پس بار دگر ** جوش دیگر کن ز حیوانی گذر

  • Allah’tan inayet iste… Bu ince bahislerde ayağın sürçmesin, mananın künhüne, işin ta sonuna eriş!
  • از خدا می‌خواه تا زین نکته‌ها ** در نلغزی و رسی در منتها

  • Çünkü çok kişiler Kur’an’ı anlayamadılar da yol azıttılar… Bazı kişilerse o ipe sarıldılar ama kuyunun dibine gittiler. 4210
  • زانک از قرآن بسی گمره شدند ** زان رسن قومی درون چه شدند

  • A inatçı, yücelere çıkmak sevdasında değilsen ipin ne suçu var?
  • مر رسن را نیست جرمی ای عنود ** چون ترا سودای سربالا نبود

  • Konuk öldüren mescide konuklayan adam hikâyesinin sonu ve o konuğun niyetindeki doğruluk
  • باقی قصه‌ی مهمان آن مسجد مهمان کش و ثبات و صدق او

  • O himmeti yüce garip dedi ki: “Ben, bu mescitte kalacak, bu mescitte uyuyacağım.
  • آن غریب شهر سربالا طلب ** گفت می‌خسپم درین مسجد بشب

  • Ey mescit, bana Kerbelâ olsan yine aldırış etmem. Sen beni muradıma eriştiren bir Kâbe olacaksın!
  • مسجدا گر کربلای من شوی ** کعبه‌ی حاجت‌روای من شوی

  • Ey seçilmiş ev, aman beni kurtar da Mansur gibi ipimle oynayayım.
  • هین مرا بگذار ای بگزیده دار ** تا رسن‌بازی کنم منصوروار

  • Size gelince: Öğüt vermede Cebrail bile olsanız Halil, ateş içinde medet istemez ki. 4215
  • گر شدیت اندر نصیحت جبرئیل ** می‌نخواهد غوث در آتش خلیل

  • Ey Cebrail, git… Ben tutuşmuş yanmaktayım; amber ve öd ağacı gibi yanmakta, bana daha hoş geliyor.
  • جبرئیلا رو که من افروخته ** بهترم چون عود و عنبر سوخته

  • Ey Cebrail, sen bana yardım ediyorsun, kardeş gibi beni görüp gözetiyorsun ama
  • جبرئیلا گر چه یاری می‌کنی ** چون برادر پاس داری می‌کنی

  • Ben ateşe atılmada pek çeviğim… Yanmakla azalacak, yanmakla çoğalacak, yaşayacak can değilim ki!
  • ای برادر من بر آذر چابکم ** من نه آن جانم که گردم بیش و کم

  • Ot yemekle artan, gelişen can hayvan canıdır… O can, ateşe mensuptur, odun gibi de telef olur gider.
  • جان حیوانی فزاید از علف ** آتشی بود و چو هیزم شد تلف

  • Odun olmasaydı meyve verir, ebediyen mamur bir halde kalır, her şeyi de mahmurlaştırırdı. 4220
  • گر نگشتی هیزم او مثمر بدی ** تا ابد معمور و هم عامر بدی

  • Bu ateş, bil ki yakıcı bir yelden ibarettir… Asıl ateşin ışığıdır, kendisi değil!
  • باد سوزانت این آتش بدان ** پرتو آتش بود نه عین آن

  • Asıl ateş, esîrdedir. Yeryüzündeki onun ışığı, onun gölgesidir.
  • عین آتش در اثیر آمد یقین ** پرتو و سایه‌ی ویست اندر زمین

  • Hulâsa ışık ve gölge, daima oynar durur, baki kalmaz… Yine koşa koşa madenine gider, aslına kavuşur.
  • لاجرم پرتو نپاید ز اضطراب ** سوی معدن باز می‌گردد شتاب