English    Türkçe    فارسی   

4
1833-1882

  • Bu sözün sonu gelmez. O aslan er, gayb âleminin vahyinden neler söyledi? Sen onu anlat!
  • این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا چه گفت از وحی غیب آن شیرمرد

  • Rasul sallallahu aleyhi vesselem’in “Ben Yemen tarafından Rahman kokusunu almaktayım” demesi
  • قول رسول صلی الله علیه و سلم انی لاجد نفس الرحمن من قبل الیمن

  • Bayezıd dedi ki “Bu taraftan bir dostun kokusu gelmekte... Bu köyden bir padişah geliyor!
  • گفت زین سو بوی یاری می‌رسد ** کاندرین ده شهریاری می‌رسد

  • Bunca yıldan sonra bir padişah doğacak... Otağını göklere kuracak! 1835
  • بعد چندین سال می‌زاید شهی ** می‌زند بر آسمانها خرگهی

  • Yüzü Allah’ın gül bahçelerinin tesiriyle gül rengine dönecek... Makam ve rütbe bakımından benden üstün olacak!”
  • رویش از گلزار حق گلگون بود ** از من او اندر مقام افزون بود

  • Dediler ki: Adı ne? Bayezid, Ebül Hasan dedi... Onun şeklini, kaşının çenesinin ne şekilde olduğunu anlattı.
  • چیست نامش گفت نامش بوالحسن ** حلیه‌اش وا گفت ز ابرو و ذقن

  • Boyunu, rengini, şeklini, saçlarını, yüzünü bir bir anlattı.
  • قد او و رنگ او و شکل او ** یک به یک واگفت از گیسو و رو

  • İç huylarını, manevi sıfatlarını... Ruhunu, yolunu, yerini, varlığını hep söyledi.
  • حلیه‌های روح او را هم نمود ** از صفات و از طریقه و جا و بود

  • Ten şekli, ten gibi iğretidir... Ona pek gönül verme... o bir anda gelir geçer! 1840
  • حلیه‌ی تن هم‌چو تن عاریتیست ** دل بر آن کم نه که آن یک ساعتیست

  • Tabii ruhun şekli, hali de fanidir... O can şeklini, sıfatını iste ki gökyüzündedir!
  • حلیه‌ی روح طبیعی هم فناست ** حلیه‌ی آن جان طلب کان بر سماست

  • Onun bedeni, yeryüzünde mum gibidir... Nuru ise yedinci kat tavanın üstündedir!
  • جسم او هم‌چون چراغی بر زمین ** نور او بالای سقف هفتمین

  • Güneşin ışıkları odadadır ama güneş, dördüncü kat göktedir.
  • آن شعاع آفتاب اندر وثاق ** قرص او اندر چهارم چارطاق

  • Gülün suretini, lâtife yollu burnunun altında görürsün ama gül kokusu dimağın ta tavanına, sayvanına kadar her yeri tutmuştur.
  • نقش گل در زیربینی بهر لاغ ** بوی گل بر سقف و ایوان دماغ

  • Uyuyan adam, Aden’de bir azaba uğradığını görür ama aksi, bedeninde ter halinde görünür! 1845
  • مرد خفته در عدن دیده فرق ** عکس آن بر جسم افتاده عرق

  • Gömlek, Mısır’da bir harise rehin olmuştur ama Kenan ülkesi o gömleğin kokusuyla dolmuştur!
  • پیرهن در مصر رهن یک حریص ** پر شده کنعان ز بوی آن قمیص

  • Tarihçiler, bunu duyunca Bayezid’in tayin ettiği zamanı yazdılar... Âdeta şişe benzeyen kamış kalemlerini kebapla bezediler.
  • بر نبشتند آن زمان تاریخ را ** از کباب آراستند آن سیخ را

  • Tanı o zaman, o tarih gelip çatınca o padişah doğdu... Devlet satrancını oynadı!
  • چون رسید آن وقت و آن تاریخ راست ** زاده شد آن شاه و نرد ملک باخت

  • Bayezid’in ölümünden sonra yıllar geçti, Ebul Hasan dünyaya geldi.
  • از پس آن سالها آمد پدید ** بوالحسن بعد وفات بایزید

  • O padişah, Ebulhasan’ın ihsanına, kıskanmasına ait ne gibi huylar söylediyse aynen zuhur etti. 1850
  • جمله‌ی خوهای او ز امساک وجود ** آن‌چنان آمد که آن شه گفته بود

  • Çünkü onun önünde giden levhimahfuz’dur... Neden mahfuzdur o levh? Hatadan!
  • لوح محفوظ است او را پیشوا ** از چه محفوظست محفوظ از خطا

  • Bu, ne yıldız bilgisidir, ne remil, ne de rüya... Allah, doğrusunu daha iyi bilir ya, Allah vahyidir!
  • نه نجومست و نه رملست و نه خواب ** وحی حق والله اعلم بالصواب

  • Sofiler, bunu halktan gizlemek için gönül vahyi demişlerdir.
  • از پی روپوش عامه در بیان ** وحی دل گویند آن را صوفیان

  • Sen istersen onu gönül vahyi farz et... Gönül zaten onun nazargâhıdır... Gönül, ona agâh olunca nasıl hata eder?
  • وحی دل گیرش که منظرگاه اوست ** چون خطا باشد چو دل آگاه اوست

  • Ey mümin, sen, Allah nuruyla bakar, görürsün... Hatadan, yanılmadan eminsin! 1855
  • مومنا ینظر به نور الله شدی ** از خطا و سهو آمن آمدی

  • Sofinin canına, gönlüne gelen Allah yemeğinin eksilmesi
  • نقصان اجرای جان و دل صوفی از طعام الله

  • Sofi, yoksulluktan dertlenince yoksulluğu, ona dadı ve gıda kesilir.
  • صوفیی از فقر چون در غم شود ** عین فقرش دایه و مطعم شود

  • Çünkü cennet, hoşa gitmeyen şeylerden meydana gelmiştir... Merhamet, gönlü kırık âcizlerin nasibidir.
  • زانک جنت از مکاره رسته است ** رحم قسم عاجزی اشکسته است

  • Yücelikle başlar kıran kişiye ne Allah’ın merhameti nasip olur, ne halkın!
  • آنک سرها بشکند او از علو ** رحم حق و خلق ناید سوی او

  • Bu sözün sonu yoktur... Evet, o yiğit, yiyecek ve ekmek nafakasının azlığından perişan oldu!
  • این سخن آخر ندارد وان جوان ** از کمی اجرای نان شد ناتوان

  • Ne mutlu o sofiye ki rızkı azalır... Boncuğu inci olur, kendisi deniz kesilir! 1860
  • شاد آن صوفی که رزقش کم شود ** آن شبه‌ش در گردد و اویم شود

  • O hususi Allah nafakasını duyan, Allah’ın yakınlığına erer, gayb nafakasını elde eder.
  • زان جرای خاص هر که آگاه شد ** او سزای قرب و اجری‌گاه شد

  • Fakat ruh nafakası noksan olan kişinin canı o noksan yüzünden titremeye başlar.
  • زان جرای روح چون نقصان شود ** جانش از نقصان آن لرزان شود

  • Anlar ki bir hata etmiştir de bundan dolayı rıza yaseminliği perişan olmuştur.
  • پس بداند که خطایی رفته است ** که سمن‌زار رضا آشفته است

  • İşte o adam da ekinin az olması yüzünden harman sahibine mektup yazdı.
  • هم‌چنانک آن شخص از نقصان کشت ** رقعه سوی صاحب خرمن نبشت

  • Mektubunu o yüce ve adil padişaha götürdüler, okudu, fakat bir cevap vermedi. 1865
  • رقعه‌اش بردند پیش میر داد ** خواند او رقعه جوابی وا نداد

  • Dedi ki: onun derdi yalnız gıda, başka bir şey değil... Ahmağa verilecek en iyi cevap sükûttur.
  • گفت او را نیست الا درد لوت ** پس جواب احمق اولیتر سکوت

  • Ayrılık ve vuslat derdi onda hiç yok... fer’e bağlanmış, aslı hiç aramıyor.
  • نیستش درد فراق و وصل هیچ ** بند فرعست او نجوید اصل هیچ

  • O ahmağın biri... Varlığa kapılmış, ölmüş gitmiş fer’in derdiyle asla aldırış bile etmemekte.
  • احمقست و مرده‌ی ما و منی ** کز غم فرعش فراغ اصل نی

  • Göklerle yeri bir elma farz et... Allah’ın kudret ağacından bitmiş!
  • آسمانها و زمین یک سیب دان ** کز درخت قدرت حق شد عیان

  • Sen, bu elmanın içindeki bir kurda benzersin; ağaçtan da haberin yok, bahçıvandan da! 1870
  • تو چه کرمی در میان سیب در ** وز درخت و باغبانی بی‌خبر

  • Elmada bir kurt daha var; fakat onun canı dış âleminde bayrak sahibi!
  • آن یکی کرمی دگر در سیب هم ** لیک جانش از برون صاحب‌علم

  • Onun hareketi elmayı yarar... Elma onun hareketine karşı koyamaz!
  • جنبش او وا شکافد سیب را ** بر نتابد سیب آن آسیب را

  • Hareketi, perdeleri yırtar... Sureti kurt ama hakikatte o, bir ejderha!
  • بر دریده جنبش او پرده‌ها ** صورتش کرمست و معنی اژدها

  • Demirden çıkan ilk ateş, dışarıya yavaş, yavaş adım atar.
  • آتش که اول ز آهن می‌جهد ** او قدم بس سست بیرون می‌نهد

  • Dadısı pamuktur önce... Fakat sonunda şuleleri ta esire kadar çıkar, 1875
  • دایه‌اش پنبه‌ست اول لیک اخیر ** می‌رساند شعله‌ها او تا اثیر

  • İnsan, önce uykuya, yemeye muhtaçtır... Fakat nihayet meleklerden de üstün olur.
  • مرد اول بسته‌ی خواب و خورست ** آخر الامر از ملایک برترست

  • Pamuk ve kükürdün himayesinde şulesi ve nuru, süha yıldızına kadar çıkar!
  • در پناه پنبه و کبریتها ** شعله و نورش برآیدت بر سها

  • Karanlık âlemi aydınlatır... Demirden yapılma tomruğu bile iğneyle deler geçer!
  • عالم تاریک روشن می‌کند ** کنده‌ی آهن به سوزن می‌کند

  • Ateş de cismanidir ama ne ruhtandır, ne de ruhani âlemden!
  • گرچه آتش نیز هم جسمانی است ** نه ز روحست و نه از روحانی است

  • Cisme, o yücelikten bir nasip yoktur... Cisim, can denizinin önünde bir katra gibidir! 1880
  • جسم را نبود از آن عز بهره‌ای ** جسم پیش بحر جان چون قطره‌ای

  • Cisim, canla artar, gün günden fazlalaşır... Fakat can gitti mi cisme bak, ne hale gelir?
  • جسم از جان روزافزون می‌شود ** چون رود جان جسم بین چون می‌شود

  • Cisminin haddi, bir iki arşından fazla değildir... Fakat canın, ta göklere kadar çıkar, dolaşır!
  • حد جسمت یک دو گز خود بیش نیست ** جان تو تا آسمان جولان‌کنیست