English    Türkçe    فارسی   

4
1870-1919

  • Sen, bu elmanın içindeki bir kurda benzersin; ağaçtan da haberin yok, bahçıvandan da! 1870
  • تو چه کرمی در میان سیب در ** وز درخت و باغبانی بی‌خبر

  • Elmada bir kurt daha var; fakat onun canı dış âleminde bayrak sahibi!
  • آن یکی کرمی دگر در سیب هم ** لیک جانش از برون صاحب‌علم

  • Onun hareketi elmayı yarar... Elma onun hareketine karşı koyamaz!
  • جنبش او وا شکافد سیب را ** بر نتابد سیب آن آسیب را

  • Hareketi, perdeleri yırtar... Sureti kurt ama hakikatte o, bir ejderha!
  • بر دریده جنبش او پرده‌ها ** صورتش کرمست و معنی اژدها

  • Demirden çıkan ilk ateş, dışarıya yavaş, yavaş adım atar.
  • آتش که اول ز آهن می‌جهد ** او قدم بس سست بیرون می‌نهد

  • Dadısı pamuktur önce... Fakat sonunda şuleleri ta esire kadar çıkar, 1875
  • دایه‌اش پنبه‌ست اول لیک اخیر ** می‌رساند شعله‌ها او تا اثیر

  • İnsan, önce uykuya, yemeye muhtaçtır... Fakat nihayet meleklerden de üstün olur.
  • مرد اول بسته‌ی خواب و خورست ** آخر الامر از ملایک برترست

  • Pamuk ve kükürdün himayesinde şulesi ve nuru, süha yıldızına kadar çıkar!
  • در پناه پنبه و کبریتها ** شعله و نورش برآیدت بر سها

  • Karanlık âlemi aydınlatır... Demirden yapılma tomruğu bile iğneyle deler geçer!
  • عالم تاریک روشن می‌کند ** کنده‌ی آهن به سوزن می‌کند

  • Ateş de cismanidir ama ne ruhtandır, ne de ruhani âlemden!
  • گرچه آتش نیز هم جسمانی است ** نه ز روحست و نه از روحانی است

  • Cisme, o yücelikten bir nasip yoktur... Cisim, can denizinin önünde bir katra gibidir! 1880
  • جسم را نبود از آن عز بهره‌ای ** جسم پیش بحر جان چون قطره‌ای

  • Cisim, canla artar, gün günden fazlalaşır... Fakat can gitti mi cisme bak, ne hale gelir?
  • جسم از جان روزافزون می‌شود ** چون رود جان جسم بین چون می‌شود

  • Cisminin haddi, bir iki arşından fazla değildir... Fakat canın, ta göklere kadar çıkar, dolaşır!
  • حد جسمت یک دو گز خود بیش نیست ** جان تو تا آسمان جولان‌کنیست

  • En iyi kişi, ruha ta Bağdat’a Semerkand’a kadar olan mesafe tasavvurda yarım adımdır ancak!
  • تا به بغداد و سمرقند ای همام ** روح را اندر تصور نیم گام

  • Gözünüz iki dirhemlik taş ağırlığında bir yağ parçasıdır ama ruhunun nuru göklere dek her tarafı kaplar.
  • دو درم سنگست پیه چشمتان ** نور روحش تا عنان آسمان

  • Nursa, bu göz olmadan da uykuda her şeyi görür... Fakat göz, bu nur olmayınca ancak harap olur gider! 1885
  • نور بی این چشم می‌بیند به خواب ** چشم بی‌این نور چه بود جز خراب

  • Canın, tenin sakalıyla, bıyığıyla alış verişi yoktur... Fakat ten, can olmayınca murdardır, aşağıdır!
  • جان ز ریش و سبلت تن فارغست ** لیک تن بی‌جان بود مردار و پست

  • Bu cisim, hayvani ruhun debdebesine sebeptir... Sen daha önceden git de insani ruhu gör!
  • بارنامه‌ی روح حیوانیست این ** پیشتر رو روح انسانی ببین

  • İnsandan da dedikodudan da geç de Cebrail’in ruhunun dayanıp kaldığı deniz kıyısına var!
  • بگذر از انسان هم و از قال و قیل ** تا لب دریای جان جبرئیل

  • Ondan sonra Ahmed’in canı (esrarı faş etme sakın diye) sana karşı dudağını ısırsın... Cebrail, senden korksun, geride kalsın!
  • بعد از آنت جان احمد لب گزد ** جبرئیل از بیم تو واپس خزد

  • Bir yay kadar ileri varır, sana doğru gelirsem derhal yanarım desin! 1890
  • گوید ار آیم به قدر یک کمان ** من به سوی تو بسوزم در زمان

  • Kölenin, mektuba padişahtan cevap gelmeyişinden kızıp perişan olması
  • آشفتن آن غلام از نارسیدن جواب رقعه از قبل پادشاه

  • Bu ovanın ne başı var zaten, ne sonu... o köle de mektubuna cevap gelmediğinden sıkılıp duruyor! Dostları, ayrılığını sordular;
  • این بیابان خود ندارد پا و سر ** بی‌جواب نامه خستست آن پسر

  • Ne şaşılacak şey, padişah neden bana cevap yazmadı... Yoksa kızgınlığından mektubu götüren bir hıyanetlikte mi bulundu?
  • کای عجب چونم نداد آن شه جواب ** با خیانت کرد رقعه‌بر ز تاب

  • Mektubu mu gizledi, yoksa padişaha vermedi mi? Acaba bir münafık mıydı, saman altından su mu yürüttü?
  • رقعه پنهان کرد و ننمود آن به شاه ** کو منافق بود و آبی زیر کاه

  • Tecrübe için başka bir mektup yazar, hünerli, terbiyeli bir başka elçi arar bulurum demekte,
  • رقعه‌ی دیگر نویسم ز آزمون ** دیگری جویم رسول ذو فنون

  • Cahilliğinden o bihaber, padişahı, mutfak eminini, mektup götüreni ayıplamaktaydı. 1895
  • بر امیر و مطبخی و نامه‌بر ** عیب بنهاده ز جهل آن بی‌خبر

  • Hiç ben din yolunda eğri gittim, gâvurluk ettim diye kendisine gelmiyor, kusuru kendinde bulmuyordu.
  • هیچ گرد خود نمی‌گردد که من ** کژروی کردم چو اندر دین شمن

  • Süleyman aleyhisselâm’ın bir kusuru yüzünden rüzgârın ters esmesi
  • کژ وزیدن باد بر سلیمان علیه‌السلام به سبب زلت او

  • Rüzgâr, Süleyman’ın tahtına ters esti... Süleyman dedi ki: Ey rüzgâr, ters esme!
  • باد بر تخت سلیمان رفت کژ ** پس سلیمان گفت بادا کژ مغژ

  • Rüzgâr da ey Süleyman dedi, ters hareket etme... Ters hareket edersen, benim tersliğime kızma!
  • باد هم گفت ای سیلمان کژ مرو ** ور روی کژ از کژم خشمین مشو

  • Allah, biz ders alalım da insafa gelelim diye bu teraziyi halk etti.
  • این ترازو بهر این بنهاد حق ** تا رود انصاف ما را در سبق

  • Sen eksik dirhem korsan ben eksik tartarım... Sen benimle apaydın muamelede bulunursan ben de seninle apaydın muamelede bulunurum! 1900
  • از ترازو کم کنی من کم کنم ** تا تو با من روشنی من روشنم

  • Böylece Süleyman’ın tacı da eğrildi... Aydın günü ona gece etti âdeta!
  • هم‌چنین تاج سلیمان میل کرد ** روز روشن را برو چون لیل کرد

  • Süleyman dedi ki: Ey taç, neden başımda eğrilirsin... A güneş, doğumdan eksilme benim!
  • گفت تا جا کژ مشو بر فرق من ** آفتابا کم مشو از شرق من

  • O eliyle tacı düzelttikçe taç eğrilmekteydi yiğidim!
  • راست می‌کرد او به دست آن تاج را ** باز کژ می‌شد برو تاج ای فتی

  • Tam sekiz kere doğrulttu, sekiz kere eğrildi... Dedi ki: Ey taç, bu ne bu? Eğrilme artık!
  • هشت بارش راست کرد و گشت کژ ** گفت تاجا چیست آخر کژ مغژ

  • Taç dedi ki: Beni yüz kere doğrultsan yine eğrilirim... Çünkü inanılır kişi, sen eğrilmedesin! 1905
  • گفت اگر صد ره کنی تو راست من ** کژ شوم چون کژ روی ای متمن

  • Süleyman, bunun üzerine kalbini doğrulttu... Gönlündeki şehvetten soğudu...
  • پس سلیمان اندرونه راست کرد ** دل بر آن شهوت که بودش کرد سرد

  • Tacı da derhal doğruldu... Nasıl istiyorsa başında öyle durdu.
  • بعد از آن تاجش همان دم راست شد ** آنچنان که تاج را می‌خواست شد

  • Süleyman, bundan sonra onu mahsustan eğriltmede, taç da inadına doğrulmadaydı.
  • بعد از آنش کژ همی کرد او به قصد ** تاج او می‌گشت تارک‌جو به قصد

  • O ulu Peygamber, tacını sekiz kere eğriltti; her defasında taç, başında doğruldu.
  • هشت کرت کژ بکرد آن مهترش ** راست می‌شد تاج بر فرق سرش

  • Taç, dile geldi de ey padişah, nazlan dedi... Kanadından mademki tozu, toprağı silktin; uç! 1910
  • تاج ناطق گشت کای شه ناز کن ** چون فشاندی پر ز گل پرواز کن

  • Bana izin yok ki bundan ileriye geçeyim... Bu sırrın gayb perdelerini yırtayım!
  • نیست دستوری کزین من بگذرم ** پرده‌های غیب این برهم درم

  • Elini sen ağzıma koy da kapat... Ağzım, beğenilmeyen şeyler söylemesin!
  • بر دهانم نه تو دست خود ببند ** مر دهانم را ز گفت ناپسند

  • Hâsılı sana ne dert gelirse başkasına kabahat bulma; kendine bak!
  • پس ترا هر غم که پیش آید ز درد ** بر کسی تهمت منه بر خویش گرد

  • Dostum, bu iş başkasından oldu sanma... o kölenin uğraştığı gibi uğraşıp durma!
  • ظن مبر بر دیگری ای دوستکام ** آن مکن که می‌سگالید آن غلام

  • Köle, gâh elçiyle, mutfak eminiyle uğraşıp savaşmasaydı... Gâh cömert padişaha kızmadaydı. 1915
  • گاه جنگش با رسول و مطبخی ** گاه خشمش با شهنشاه سخی

  • Tıpkı Firavun gibi... Hani o da Musa’yı bırakmıştı da halkın yavrucaklarının başlarını kestiriyordu.
  • هم‌چو فرعونی که موسی هشته بود ** طفلکان خلق را سر می‌ربود

  • Hâlbuki düşman, o kör gönüllünün evindeydi... Oysa başka çocukların başlarını kopartıp duruyordu!
  • آن عدو در خانه‌ی آن کور دل ** او شده اطفال را گردن گسل

  • Sen de dış âleminde başkalarıyla kötü oluyorsun da içten kötü nefsinle uzlaşıyorsun.
  • تو هم از بیرون بدی با دیگران ** واندرون خوش گشته با نفس گران

  • Düşmanın o... fakat sen ona şeker vermedesin... Dışarıdan da herkesi töhmetli tutmadasın!
  • خود عدوت اوست قندش می‌دهی ** وز برون تهمت به هر کس می‌نهی