English    Türkçe    فارسی   

4
188-237

  • Kadın oynaşı için kocasına dedi ki: “Şehir büyüklerinden birinin karısı... Malı var, devleti var, pek zengin!
  • گفت خاتونیست از اعیان شهر ** مر ورا از مال و اقبالست بهر

  • Yabancı birisi, cahilcesine gelmesin diye kapıyı kapadım.”
  • در ببستم تا کسی بیگانه‌ای ** در نیاید زود نادانانه‌ای

  • Sofi, âlâ dedi... Ne hizmeti var, hele söyle de minnetsizce, seve seve yapayım. 190
  • گفت صوفی چیستش هین خدمتی ** تا بر آرم بی‌سپاس و منتی

  • Karısı dedi ki: “Bize akraba olmak istiyor... İyi bir kadın ama içini Allah bilir artık.
  • گفت میلش خویشی و پیوستگیست ** نیک خاتونیست حق داند که کیست

  • Kızı görmek istiyordu ama tesadüf bu ya, kız da mektepte.
  • خواست دختر را ببیند زیر دست ** اتفاقا دختر اندر مکتبست

  • Fakat ister un olsun, ister kepek... Onu canla gönülle gelinliğe kabul ederim dedi.
  • باز گفت ار آرد باشد یا سبوس ** می‌کنم او را به جان و دل عروس

  • Öyle bir oğlu var ki şehirde misli yok... Güzel, anlayışlı, çevik, hem de iyi bir geçimi var.”
  • یک پسر دارد که اندر شهر نیست ** خوب و زیرک چابک و مکسب کنیست

  • Sofi dedi ki: “İyi ama biz yoksuluz, perişanız... Bu kadının ailesiyse mallı, mülklü kişiler. 195
  • گفت صوفی ما فقیر و زار و کم ** قوم خاتون مال‌دار و محتشم

  • Nasıl olurda bize eşit olabilir? Kapının bir kanadı tahtadan, öbürü fildişinden... Böyle şey olur mu hiç?
  • کی بود این کفو ایشان در زواج ** یک در از چوب و دری دیگر ز عاج

  • Nikâhta iki çiftin birbirine eşit ve denk olması lâzım... Yoksa iş bozulur, geçim olmaz!”
  • کفو باید هر دو جفت اندر نکاح ** ورنه تنگ آید نماند ارتیاح

  • Kadının, o çeyiz kaydında değil, istediği şey kapalı ve namuslu olmasından ibaret demesi, sofinin de bunu gizli tut demesi
  • گفتن زن کی او در بند جهاز نیست مراد او ستر و صلاحست و جواب گفتن صوفی این را سرپوشیده

  • Kadın dedi ki: “Ben de bu özrü söyledim, ama o, çeyiz filan arayanlardan değilim...
  • گفت گفتم من چنین عذری و او ** گفت نه من نیستم اسباب جو

  • Biz mala, altına doymuş, imtilâ olmuş, usanmışız... Halk gibi hırs sahibi değiliz, mal ve para toplama düşüncesi yok bizde.
  • ما ز مال و زر ملول و تخمه‌ایم ** ما به حرص و جمع نه چون عامه‌ایم

  • Bizim istediğimiz şey, yalnız kapalı, temiz ve namuslu oluşudur. Zaten iki âlemde de kurtuluş, bununla olur.” dedi. 200
  • قصد ما سترست و پاکی و صلاح ** در دو عالم خود بدان باشد فلاح

  • Sofi, yine yoksulluk özrünü ortaya koydu; bunu gizli kalmasın diye tekrar tekrar anlattı.
  • باز صوفی عذر درویشی بگفت ** و آن مکرر کرد تا نبود نهفت

  • Kadın dedi ki: “Ben de bunu tekrarladım, çeyizimizin olmadığını iyice anlattım.
  • گفت زن من هم مکرر کرده‌ام ** بی‌جهازی را مقرر کرده‌ام

  • Fakat onun inanışı dağdan da sağlam... Yüzlerce yoksulluktan bile şikâyet etmiyor.
  • اعتقاد اوست راسختر ز کوه ** که ز صد فقرش نمی‌آید شکوه

  • Benim istediğim şey namustur, sizden dilediğim doğruluktur, himmettir deyip duruyor.”
  • او همی‌گوید مرادم عفتست ** از شما مقصود صدق و همتست

  • Sofi dedi ki: “Zaten çeyizimizi, malımızı gördü... Gizli aşikâr başka neyimiz varsa onları da hep görür. 205
  • گفت صوفی خود جهاز و مال ما ** دید و می‌بیند هویدا و خفا

  • İşte daracık bir evimiz, bir kişi sığacak kadar bir yerimiz var... Öyle dar ki orada bir iğne bile gizlenemez.
  • خانه‌ی تنگی مقام یک تنی ** که درو پنهان نماند سوزنی

  • Temizliğe, kapalılığa, namuslu oluşa gelince: o, bunu zaten bilir!
  • باز ستر و پاکی و زهد و صلاح ** او ز ما به داند اندر انتصاح

  • Kapalılığını, örtülü ve namuslu oluşunu o, önünde de, sonunda da, başında da, nihayetinde de bizden daha iyi bilir, bizden daha iyi görür.
  • به ز ما می‌داند او احوال ستر ** وز پس و پیش و سر و دنبال ستر

  • Zaten kızımızın çeyizi çimeni, aşçısı, işçisi olmadığı meydanda... İyi ve namuslu oluşuna gelince: o, bunu zaten bilir.
  • ظاهرا او بی‌جهاز و خادمست ** وز صلاح و ستر او خود عالمست

  • Kızın namuslu olduğunu babanın anlatması şart değil ya... Nasıl olduğu esasen onca aydın gün gibi meydandadır’’. 210
  • شرح مستوری ز بابا شرط نیست ** چون برو پیدا چو روز روشنیست

  • Senin de yanlışın meydana çıktı, rezil rüsvay oldun... Bari az söyle; bu hikâyeyi onun için anlattım.
  • این حکایت را بدان گفتم که تا ** لاف کم بافی چو رسوا شد خطا

  • A dâvada ayak direyip duran, senin anlayışın, hüküm çıkarışın da bundan ibaret işte!
  • مر ترا ای هم به دعوی مستزاد ** این بدستت اجتهاد و اعتقاد

  • Sen de sofinin karısı gibi hainsin, kötülükte hile tuzağını kurmuşsun!
  • چون زن صوفی تو خاین بوده‌ای ** دام مکر اندر دغا بگشوده‌ای

  • Bu suretle her yüzü yunmadık pis kişiye temizliğini anlatır durursun... Kendinden utanır da Allah’tan utanmazsın!
  • که ز هر ناشسته رویی کپ زنی ** شرم داری وز خدای خویش نی

  • Allah’a “duyar, görür” demekteki maksat
  • غرض از سمیع و بصیر گفتن خدا را

  • Allah, her şeyi görür, bu görüş de daima seni korkutsun diye kendisine “gören” dedi. 215
  • از پی آن گفت حق خود را بصیر ** که بود دید ویت هر دم نذیر

  • Kötü sözlerden dudağını yumasın diye de kendisini “duyan diye anlattı.
  • از پی آن گفت حق خود را سمیع ** تا ببندی لب ز گفتار شنیع

  • Korkasın da bir fesat düşünmeyesin diye “bilen” adını takındı.
  • از پی آن گفت حق خود را علیم ** تا نیندیشی فسادی تو ز بیم

  • Fakat bunlar, meselâ zenciye kâfur adının verildiği gibi Allah’a konmuş adlar değildir.
  • نیست اینها بر خدا اسم علم ** که سیه کافور دارد نام هم

  • Allah ismi, sıfattan türeme, sıfattan meydana gelmedir, Allah sıfatlarıysa kadimdir, evveli yoktur. İlleti Ûlâ misali gibi batıl ve saçma değildir.
  • اسم مشتقست و اوصاف قدیم ** نه مثال علت اولی سقیم

  • Öyle olmasaydı sağıra duyan, köre aydın adlarının verilmesi gibi alay olur, maskaralık olurdu. 220
  • ورنه تسخر باشد و طنز و دها ** کر را سامع ضریران را ضیا

  • Tanınma için konan ad, meselâ terbiyesiz ve utanmaz birisine mahcup yahut kara ve çirkin birisine güzel diye konuvermiş bir addır.
  • یا علم باشد حیی نام وقیح ** یا سیاه زشت را نام صبیح

  • Yeni doğmuş çocukcağıza hacı yahut da soyunda var diye gazi adını koymaktır.
  • طفلک نوزاده را حاجی لقب ** یا لقب غازی نهی بهر نسب

  • Bu lâkapları, övmek için söylerlerse övülende bu sıfatlar yoksa övüş, doğru olmaz ki.
  • گر بگویند این لقبها در مدیح ** تا ندارد آن صفت نبود صحیح

  • Ya alaya almaktır yahut da öven delidir. Allah ise zalimlerin söylediklerinden beridir, paktır.
  • تسخر و طنزی بود آن یا جنون ** پاک حق عما یقول الظالمون

  • Ben seninle buluşmadan önce de biliyordum: Güzel yüzlüsün ama kötü huylusun sen! 225
  • من همی دانستمت پیش از وصال ** که نکورویی ولیکن بدخصال

  • Ben seni görmeden de inatçı bir adam olduğunu, kötülükte ayak diremiş, kötülüğe alışmış bulunduğunu biliyordum.
  • من همی دانستمت پیش از لقا ** کز ستیزه راسخی اندر شقا

  • Gözüm kızarırsa, az görsem bile yine o illete tutulduğumu bilirim ya!
  • چونک چشمم سرخ باشد در غمش ** دانمش زان درد گر کم بینمش

  • Sen beni çobansız bir kuzu gibi yapayalnız gördün de bekçim, gözcüm yok sandın.
  • تو مرا چون بره دیدی بی شبان ** تو گمان بردی ندارم پاسبان

  • Âşıklar, bakılmaması lazım gelen yere bakarlar da o yüzden dertlenirler, o dert sebebiyle de ağlarlar, inlerler.
  • عاشقان از درد زان نالیده‌اند ** که نظر ناجایگه مالیده‌اند

  • O ceylanı çobansız, o esiri ucuz sanırlar. 230
  • بی‌شبان دانسته‌اند آن ظبی را ** رایگان دانسته‌اند آن سبی را

  • Nihayet “Gözcüsü, bekçisi benim... Az bak!” diye bir bakış okudur gelir, ciğerlerine saplanır!
  • تا ز غمزه تیر آمد بر جگر ** که منم حارس گزافه کم نگر

  • Ben, bir kuzudan da, keçiden de aşağı mıyım ki ardımda gözcüm, bekçim olmasın?
  • کی کم از بره کم از بزغاله‌ام ** که نباشد حارس از دنباله‌ام

  • Öyle bir bekçim var ki saltanat, ona yaraşır... Bana nasıl bir yel esmekte? O bilir!
  • حارسی دارم که ملکش می‌سزد ** داند او بادی که آن بر من وزد

  • O yel soğuk mudur, sıcak mı? O bilen Allah, gafil değildir... Bilir a kötü kişi!
  • سرد بود آن باد یا گرم آن علیم ** نیست غافل نیست غایب ای سقیم

  • Fakat şehvete mensup olan nefis, Hak’tan sağırdır, kördür. Ben de senin körlüğünü ta uzaktan gördüm. 235
  • نفس شهوانی ز حق کرست و کور ** من به دل کوریت می‌دیدم ز دور

  • Onun için sekiz yıldır hiç seni sormadım... Çünkü seni bilgisizlikle kat kat dolu gördüm ben.
  • هشت سالت زان نپرسیدم به هیچ ** که پرت دیدم ز جهل پیچ پیچ

  • Külhandaki adama nasılsın diye neye sorayım? Nasıl olacak; baş aşağı bir halde işte!
  • خود چه پرسم آنک او باشد بتون ** که تو چونی چون بود او سرنگون

  • Dünya külhana benzer, takva da hamama
  • مثال دنیا چون گولخن و تقوی چون حمام