English    Türkçe    فارسی   

4
2253-2302

  • Dedi ki: Geçmiş gitmiş şeye gam yeme... Fırsatını kaybettin mi üzülme artık!
  • گفت دیگر بر گذشته غم مخور ** چون ز تو بگذشت زان حسرت مبر

  • Sonra “Şu küçücük bedenimde on dirhem ağırlığında paha biçilmez bir inci var.
  • بعد از آن گفتش که در جسمم کتیم ** ده درمسنگست یک در یتیم

  • Seni de oğullarını da devlete eriştirdi... O inci senin hakkındı... 2255
  • دولت تو بخت فرزندان تو ** بود آن گوهر به حق جان تو

  • Fakat kısmetin değilmiş, kaçırdın... Öyle bir inci dünyada bulunmaz” dedi.
  • فوت کردی در که روزی‌ات نبود ** که نباشد مثل آن در در وجود

  • Adam gebe kadın doğururken nasıl feryat ederse öyle bağırmaya başladı.
  • آنچنان که وقت زادن حامله ** ناله دارد خواجه شد در غلغله

  • Kuş dedi ki: Sana geçmiş şeye gam etme diye nasihat etmedim mi,
  • مرغ گفتش نی نصیحت کردمت ** که مبادا بر گذشته‌ی دی غمت

  • Mademki geçip gitti, neden gam yersin? Ya öğüdümü anlamadın yahut da sağırsın sen.
  • چون گذشت و رفت غم چون می‌خوری ** یا نکردی فهم پندم یا کری

  • Sonra bir de sana sapıklığa düşme olmayacak söze sakın inanma demedim mi? Bu ikinci öğüdüm değil miydi? 2260
  • وان دوم پندت بگفتم کز ضلال ** هیچ تو باور مکن قول محال

  • Ben, kendim üç dirhem gelmem aslanım... İçinde on dirhemlik inci nasıl bulunur?
  • من نیم خود سه درمسنگ ای اسد ** ده درمسنگ اندرونم چون بود

  • Adam, bu söz üzerine kendine geldi, hadi dedi... o üçüncü güzel öğüdü de ver bakalım!
  • خواجه باز آمد به خود گفتا که هین ** باز گو آن پند خوب سیومین

  • Kuş dedi ki: Evet. Allah için o ikisini iyi tuttun da üçüncüsünü sana bedava söyleyeceğim ha!
  • گفت آری خوش عمل کردی بدان ** تا بگویم پند ثالث رایگان

  • Uykuya dalmış bilgisiz kişiye öğüt vermek, çorak yere tohum saçmaktır.
  • پند گفتن با جهول خوابناک ** تخت افکندن بود در شوره خاک

  • Aptallık ve bilgisizlik yırtığı yama kabul etmez... Ey öğütçü, ona hikmet tohumunu pek saçma. 2265
  • چاک حمق و جهل نپذیرد رفو ** تخم حکمت کم دهش ای پندگو

  • O yarı akıllı balığın kurtulmak için bir çare düşünmesi ve kendisini ölü göstermesi
  • چاره اندیشیدن آن ماهی نیم‌عاقل و خود را مرده کردن

  • Öbür balık, o belâ çağında aklının gölgesinden ayrı düştü de dedi ki:
  • گفت ماهی دگر وقت بلا ** چونک ماند از سایه‌ی عاقل جدا

  • O, denize vardı, gamdan azat oldu... Ben öyle bir iyi arkadaştan ayrıldım.
  • کو سوی دریا شد و از غم عتیق ** فوت شد از من چنان نیکو رفیق

  • Fakat artık onu düşünmeyeyim de kendi kendime bir çare bulayım... Şimdi kendimi ölü göstereyim ben...
  • لیک زان نندیشم و بر خود زنم ** خویشتن را این زمان مرده کنم

  • Suyun üstüne çıkıp karnımı yukarıya, sırtı mı aşağıya verip kendimi salı vereyim... Su, nereye götürürse gideyim.
  • پس برآرم اشکم خود بر زبر ** پشت زیر و می‌روم بر آب بر

  • Yüzen kişi gibi değil de âdeta bir saman çöpü gibi su üstünde sürükleneyim. 2270
  • می‌روم بر وی چنانک خس رود ** نی بسباحی چنانک کس رود

  • Kendimi ölüye benzetip suya bırakayım... Ölümden önce ölmek, azaptan kurtuluştur.
  • مرده گردم خویش بسپارم به آب ** مرگ پیش از مرگ امنست از عذاب

  • Ey yiğit ölümden önce ölmek emniyettir... Bize Mustafa böyle buyurdu.
  • مرگ پیش از مرگ امنست ای فتی ** این چنین فرمود ما را مصطفی

  • Dedi ki: Size ölüm, sınamalarla gelmeden hepiniz ölün.
  • گفت موتواکلکم من قبل ان ** یاتی الموت تموتوا بالفتن

  • Balık, güya öldü, karnını yukarıya çevirdi... Su, onu gâh yukarıya çıkarıyor, gâh aşağıya alıyordu.
  • هم‌چنان مرد و شکم بالا فکند ** آب می‌بردش نشیب و گه بلند

  • Balıkçıların her biri eyvah dediler... En iyi balık öldü... Hepsi de pek kederlendi. 2275
  • هر یکی زان قاصدان بس غصه برد ** که دریغا ماهی بهتر بمرد

  • Balık onların eyvah demelerinden sevindi... Bu oyunla kılıçtan kurtuldum galibi dedi.
  • شاد می‌شد او کز آن گفت دریغ ** پیش رفت این بازیم رستم ز تیغ

  • Balıkçının biri onu yakaladı... Tuh yazıklar olsun deyip fırlattı, toprağa attı.
  • پس گرفتش یک صیاد ارجمند ** پس برو تف کرد و بر خاکش فکند

  • Balık çırpına çırpına gizlice suya fırladı gitti. Öbür ahmak, ıstıraplar içinde kalakaldı.
  • غلط غلطان رفت پنهان اندر آب ** ماند آن احمق همی‌کرد اضطراب

  • O ahmak sıçrayıp kilimini kurtarmak için sağa sola çırpındı durdu.
  • از چپ و از راست می‌جست آن سلیم ** تا بجهد خویش برهاند گلیم

  • Fakat avcılar ağı attılar... Ağın içinde kaldı; ahmaklık onu ateşe attı. 2280
  • دام افکندند و اندر دام ماند ** احمقی او را در آن آتش نشاند

  • Ateş üstünde tava içinde ahmaklıkla eş oldu.
  • بر سر آتش به پشت تابه‌ای ** با حماقت گشت او همخوابه‌ایی

  • Ateşin hararetiyle kızıp kaynadıkça akıl ona “sana hiç korkutucu bir zat gelmedi mi?” diyordu.
  • او همی جوشید از تف سعیر ** عقل می‌گفتش الم یاتک نذیر

  • O da, o işkencenin, o belânın içinde kâfirlerin canları gibi “Evet, geldi” demekteydi.
  • او همی‌گفت از شکنجه وز بلا ** هم‌چو جان کافران قالوا بلی

  • Sonra da eğer bu sefer, şu boynumu kıran mihnetten kurtulursam,
  • باز می‌گفت او که گر این بار من ** وا رهم زین محنت گردن‌شکن

  • 2285.Denizden başka yerde yurt tutmam... Bir gölcükte oturmam artık. 2285
  • من نسازم جز به دریایی وطن ** آبگیری را نسازم من سکن

  • Uçsuz bucaksız bir su ararım da emin olayım... Ebediyen emniyet ve sıhhat içinde ömür süreyim diyordu!
  • آب بی‌حد جویم و آمن شوم ** تا ابد در امن و صحت می‌روم

  • Ahmağın, bir belâya uğrayınca nadim olup ahdetmesinde bir vefa yoktur. ”Onlar tekrar dünyaya döndürülseler yapmayın diye nehyolundukları şeyleri yapmaya başlarlardı yine. Onlar yalancılardır.” suphukâzibin vefası olamaz!
  • بیان آنک عهد کردن احمق وقت گرفتاری و ندم هیچ وفایی ندارد کی لو ردوالعادوا لما نهوا عنه و انهم لکاذبون صبح کاذب وفا ندارد

  • Akıl, ona diyordu k: Ahmaklık, seninle değil mi? Ahmaklıkla ahde vefa edilmez.
  • عقل می‌گفتش حماقت با توست ** با حماقت عقل را آید شکست

  • Ahitlerde vefa etmek, akılla olur... Sense aklın yok a eşek değerli!
  • عقل را باشد وفای عهدها ** تو نداری عقل رو ای خربها

  • Akıl, ahdini hatırlar... Akıl, unutkanlık perdesini yırtar.
  • عقل را یاد آید از پیمان خود ** پرده‌ی نسیان بدراند خرد

  • Aklın olmadı mı unutkanlık, sana hâkim olur... Sana düşmanlık eder, tedbirini bozar. 2290
  • چونک عقلت نیست نسیان میر تست ** دشمن و باطل کن تدبیر تست

  • Aşağılık pervane, aklının azlığından kendini ateşe vurur... Ateş, ateşin yakıcılığı, ateşin sesi, aklına bile gelmez.
  • از کمی عقل پروانه‌ی خسیس ** یاد نارد ز آتش و سوز و حسیس

  • Fakat kanadı yandı mı tövbe eder ama hırsı ve unutkanlığı yine onu ateşe atar.
  • چونک پرش سوخت توبه می‌کند ** آز و نسیانش بر آتش می‌زند

  • Bir şeyi kavramak, anlamak, hıfzetmek ve hatırlamak, aklın işidir... Akıl bunların derecesini yüceltir.
  • ضبط و درک و حافظی و یادداشت ** عقل را باشد که عقل آن را فراشت

  • İnci olmayınca parlaklığı nasıl olur da bulunur? Hatırlatan olmayınca adam, o işten nasıl kaçınır?
  • چونک گوهر نیست تابش چون بود ** چون مذکر نیست ایابش چون بود

  • Bu vakitsiz istek de sahibinin akılsızlığındandır. Çünkü ahmaklığın nasıl bir huyu vardır? Göremez ki! 2295
  • این تمنی هم ز بی‌عقلی اوست ** که نبیند کان حماقت را چه خوست

  • O, nedamet zahmetinin sonucudur... Define gibi aydın olan aklıdan gelmez.
  • آن ندامت از نتیجه‌ی رنج بود ** نه ز عقل روشن چون گنج بود

  • Zahmet geçti mi o nedamet de yok olur gider... o tövbe ve nedamet, toprak değerinde bile değildir.
  • چونک شد رنج آن ندامت شد عدم ** می‌نیرزد خاک آن توبه و ندم

  • O nedamet, gam ve elem karanlığı yüzünden yükünü bağladı... Fakat gündüz geldi mi gecenin sözünü mahveder!
  • آن ندم از ظلمت غم بست بار ** پس کلام اللیل یمحوه النهار

  • O gam karanlığı gitti de hoşluk vakti geldi mi gönülden de onun neticesi, o derdin doğurduğu nedamet geçip gider!
  • چون برفت آن ظلمت غم گشت خوش ** هم رود از دل نتیجه و زاده‌اش

  • O adam, tövbe eder ama akıl piri ona “Tekrar dünyaya döndürülseler yine yapma denen şeylere bulaşırlar. Onları yaparlar” diye bağırıp durur. 2300
  • می‌کند او توبه و پیر خرد ** بانگ لو ردوا لعادوا می‌زند

  • Vehim aklın zıddıdır, onunla savaşır durur. Ona benzer ama o değildir. Akla sahip olan Musa aleyhsselâm’ın vehim sahibi olan Firavunla soru ve cevabı
  • در بیان آنک وهم قلب عقلست و ستیزه‌ی اوست بدو ماند و او نیست و قصه‌ی مجاوبات موسی علیه‌السلام کی صاحب عقل بود با فرعون کی صاحب وهم بود

  • Ey yiğit, akıl, şehvetin zıddıdır... Şehveti dokuyan akla akıl deme.
  • عقل ضد شهوتست ای پهلوان ** آنک شهوت می‌تند عقلش مخوان

  • Şehvete mağlûp olana vehim de... Vehim, halis akıllar altınının kalpıdır.
  • وهم خوانش آنک شهوت را گداست ** وهم قلب نقد زر عقلهاست