- A sersem, müjdenin yeri mi ki? Şeker madeninin tam içine düştün deyip kendisinden geçti, yere yığıldı.
- که چه جای مژده است ای خیره‌سر ** که در افتادیم در کان شکر
- Bu, vehme müjdedir ama akla göre vuslatın ta kendisi... çünkü vehim gözü perdelidir, hakikati göremez.
- وهم را مژده‌ست و پیش عقل نقد ** ز انک چشم وهم شد محجوب فقد
- Kâfirlere derttir, müminlere muştucu... fakat işin iç yüzünü gören göz göre vuslatın ta kendisi.
- کافران را درد و مومن را بشیر ** لیک نقد حال در چشم بصیر
- Çünkü âşık, anı daimde daima sarhoştur... hâsılı küfürden de yücedir o, imândan da! 3280
- زانک عاشق در دم نقدست مست ** لاجرم از کفر و ایمان برترست
- Küfür, içteki kuru kabuktur, imân içteki lezzetli kabuk!
- کفر و ایمان هر دو خود دربان اوست ** کوست مغز و کفر و دین او را دو پوست
- Küfür de, imân da... ikisi de onun kapıcısıdır... çünkü o içtir küfürle din, ikisi de kabuktur.
- کفر قشر خشک رو بر تافته ** باز ایمان قشر لذت یافته
- Kuru kabukların yeri ateştir... içe yapışık kabuksa hoştur lezzetlidir.
- قشرهای خشک را جا آتش است ** قشر پیوسته به مغز جان خوش است
- İçe gelince: Zaten o, hoşluk mertebesinden de yüksektir... lezzetler veren odur.
- مغز خود از مرتبه‌ی خوش برترست ** برترست از خوش که لذت گسترست
- Bu sözün sonu yoktur; geri dön de Musa’m denizin dibinde toz koparsın! 3285
- این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا برآرد موسیم از بحر گرد
- Bu sözler alelâde halkın aklına göre söylendi... geri kalanı ise gizlenmiştir!
- درخور عقل عوام این گفته شد ** از سخن باقی آن بنهفته شد
- A töhmetli kişi, senin akıl altının paramparça... böyle bir altına nasıl mühür ve damga vurayım?
- زر عقلت ریزه است ای متهم ** بر قراضه مهر سکه چون نهم
- Aklın yüzlerce mühim işe dağılmış... binlerce isteğe mala mülke bölünmüş!
- عقل تو قسمت شده بر صد مهم ** بر هزاران آرزو و طم و رم
- Bu cüzleri âşkla bir araya toplamak gerek ki Semerkant ve Dımışk gibi hoş bir hale gelsin!
- جمع باید کرد اجزا را به عشق ** تا شوی خوش چون سمرقند و دمشق
- Onları en küçük parçasına kadar toplar şüpheden arınırsan sana padişah sikkesi basılabilir. 3290
- جو جوی چون جمع گردی ز اشتباه ** پس توان زد بر تو سکه‌ی پادشاه
- A ham kişi, ağırlıkta bir miskalı geçersen padişah senden bir altın kadeh düzer.
- ور ز مثقالی شوی افزون تو خام ** از تو سازد شه یکی زرینه جام
- O kadehte padişahın hem adı, hem lâkapları, hem de resmi olur ey vuslat dileyen.
- پس برو هم نام و هم القاب شاه ** باشد و هم صورتش ای وصل خواه
- Nihayet sevgilin sana hem ekmek olur, hem su... hem ışık kesilir, hem güzel, hem meze olur, hem şarap!
- تا که معشوقت بود هم نان هم آب ** هم چراغ و شاهد و نقل شراب
- Kendini derle topla da ne varsa sana söyleyebileyim.
- جمع کن خود را جماعت رحمتست ** تا توانم با تو گفتن آنچ هست
- Çünkü söz söylemek, tasdik edilmek içindir... Tanrıya şirk koşan can, doğruya inanmaz. 3295
- زانک گفتن از برای باوریست ** جان شرک از باوری حق بریست
- Feleğin abes şeylerine bölünmüş olan can, altmış sevda ortasında müşterek bir hale gelmiştir.
- جان قسمت گشته بر حشو فلک ** در میان شصت سودا مشترک
- Artık, böyle kişiye bir şey söylenemez, ona karşı susmak daha iyidir... çünkü ahmaklara verilecek cevap sükûttur.
- پس خموشی به دهد او را ثبوت ** پس جواب احمقان آمد سکوت
- Bunu bilirim ben... bilirim ama ten sarhoşluğu ağzımı, ben istemediğim halde açar.
- این همی‌دانم ولی مستی تن ** می‌گشاید بی‌مراد من دهن
- Aksırık ve esnemekle de bu ağzın, istemediğin halde açılır ya, işte öyle!
- آنچنان که از عطسه و از خامیاز ** این دهان گردد بناخواه تو باز
- ”Ben her gün Tanrı’ya yetmiş kere istiğfar ederim”hadisinin tefsiri
- تفسیر این حدیث کی ائنی لاستغفر الله فی کل یوم سبعین مرة
- Peygamber gibi hani... “Söylemeden hakikatleri saçmadan dolayı her gün yetmiş kere tövbe ederim. 3300
- هم‌چو پیغامبر ز گفتن وز نثار ** توبه آرم روز من هفتاد بار
- Fakat o sarhoşluk tövbemi bozar... bu elbiseler soyan beden sarhoşluğu, tövbeni unutturur” dedi.
- لیک آن مستی شود توبه‌شکن ** منسی است این مستی تن جامه کن
- Çok eski zamanların ahvalini izhar etmek için Tanrının hikmeti, sır bilen kişiye bir unutkanlık verir.
- حکمت اظهار تاریخ دراز ** مستیی انداخت در دانای راز
- Gizli sırlar, “Yazılan yazıldı kalem de kurudu” kaynağından coşan bir ırmak kesilir, bunca davullarla, bayraklarla ortaya çıkar!
- راز پنهان با چنین طبل و علم ** آب جوشان گشته از جف القلم
- Ey insanlar, sonsuz rahmet her an akmaktadır fakat siz uykudasınız, anlamıyorsunuz!
- رحمت بی‌حد روانه هر زمان ** خفته‌اید از درک آن ای مردمان
- Uyuyan kişinin elbisesi, ırmak suyunu içer de uyuyan, uykuda serap arar! 3305
- جامه‌ی خفته خورد از جوی آب ** خفته اندر خواب جویای سراب
- Orada belki su vardır ümidi ile koşar durur... ve bu düşünceyle suya varacak yolu kendi kendine kaybeder gider!
- می‌رود که آنجای بوی آب هست ** زین تفکر راه را بر خویش بست
- Çünkü orada der, buradan uzaklaşır... bu hayale kapılır, hakikatten ayrılır!
- زانک آنجا گفت زینجا دور شد ** بر خیالی از حقی مهجور شد
- Bunlar güya uzağı görürüler, fakat ruhları uykudadır... ey yolcular acıyın bunlara!
- دوربینانند و بس خفته‌روان ** رحمتی آریدشان ای ره‌روان
- Ben insana uyku getiren bir susuzluk görmedim... ancak akılsız kişinin susuzluğu uyku getirir!
- من ندیدم تشنگی خواب آورد ** خواب آرد تشنگی بی‌خرد
- Akıl zaten ona derler ki Tanrı yaylasında yayılmış, Tanrı nimetlerini yemiş olsun... Utaritten gelen akla akıl demezler! 3310
- خود خرد آنست کو از حق چرید ** نه خرد کان را عطارد آورید
- Aklı cüz’i mezara kadar olan şeyleri görür.. öbür kısım da velilerle peygamberleri taklideder.
- بیان آنک عقل جزوی تا بگور بیش نبیند در باقی مقلد اولیا و انبیاست
- Bu aklın ileri görüşü,mezara kadardır... fakat gönül sahibinin aklı sur üfürülünceye dek olacak şeyleri görür.
- پیش‌بینی این خرد تا گور بود ** وآن صاحب دل به نفخ صور بود
- Bu akıl, mezardan, topraktan ileriye geçemez... bu ayak, şaşılacak şeylerin bulunduğu sahaya gidemez.
- این خرد از گور و خاکی نگذرد ** وین قدم عرصه‌ی عجایب نسپرد
- Bu ayaktan, bu akıldan bez, yürü... kendine gaybı görür bir göz ara da berhudar ol.
- زین قدم وین عقل رو بیزار شو ** چشم غیبی جوی و برخوردار شو
- Üstada bağlanan kitap şakirdi olan kişi, Musa gibi yeninden, yakasından parlayacak nuru nereden bulacak?
- هم‌چو موسی نور کی یابد ز جیب ** سخره‌ی استاد و شاگردان کتاب
- Bu bakış, bu akıl, adama ancak baş dönmesi verir... bırak görüşü artık da bekle bakalım! 3315
- زین نظر وین عقل ناید جز دوار ** پس نظر بگذار و بگزین انتظار
- Söz söylemeden yücelik aramayın... bekleyen kişiye dinlemek söylemekten yeğdir.
- از سخن‌گویی مجویید ارتفاع ** منتظر را به ز گفتن استماع
- Belletme mevkii de bir nevi şehvettir ve her çeşit şehvet, yolda puttur.
- منصب تعلیم نوع شهوتست ** هر خیال شهوتی در ره بتست
- Her fuzuli kişi, Tanrının fazlına, ihsanına erişebilseydi Tanrı, bunca peygamber yollar mıydı?
- گر بفضلش پی ببردی هر فضول ** کی فرستادی خدا چندین رسول
- Cüz-i akıl, şimşek ve aydınlık gibidir... şimşeğin verdiği aydınlıkla vahye erişebilir misin hiç?
- عقل جزوی هم‌چو برقست و درخش ** در درخشی کی توان شد سوی وخش
- Şimşeğin ışığı yol göstermeye yaramaz... o ağla diye buluta bir emirdir! 3320
- نیست نور برق بهر رهبری ** بلک امریست ابر را که می‌گری
- Bizim akıl şimşeğimiz de ağlamak içindir... yokluğun, varlık iştiyaki ile ağlamasına yarar.
- برق عقل ما برای گریه است ** تا بگرید نیستی در شوق هست
- Çocuğun aklı, yazı yazanların etrafında dön dolaş der ama insan, kendi kendine bir şey belleyemez.
- عقل کودک گفت بر کتاب تن ** لیک نتواند به خود آموختن
- Hastanın aklı hastayı doktora çeker, götürür ama kendisi, derdine derman olamaz!
- عقل رنجور آردش سوی طبیب ** لیک نبود در دوا عقلش مصیب
- İşte bak... şeytanlar gökyüzüne çıkmak ister, kulaklarını yukarı âlemdeki surlara dikerler.
- نک شیاطین سوی گردون می‌شدند ** گوش بر اسرار بالا می‌زدند
- O sırlardan az bir miktarını çalarken hemen gökten şahaplar gelir, onları sürer. 3325
- می‌ربودند اندکی زان رازها ** تا شهب می‌راندشان زود از سما
- Gidin de onlara; gidin... yeryüzüne peygamber gelmiştir; ne istiyorsanız ondan isteyin, ondan elde edin.
- که روید آنجا رسولی آمدست ** هر چه می‌خواهید زو آید به دست