- Çünkü söz söylemek, tasdik edilmek içindir... Tanrıya şirk koşan can, doğruya inanmaz. 3295
- زانک گفتن از برای باوریست ** جان شرک از باوری حق بریست
- Feleğin abes şeylerine bölünmüş olan can, altmış sevda ortasında müşterek bir hale gelmiştir.
- جان قسمت گشته بر حشو فلک ** در میان شصت سودا مشترک
- Artık, böyle kişiye bir şey söylenemez, ona karşı susmak daha iyidir... çünkü ahmaklara verilecek cevap sükûttur.
- پس خموشی به دهد او را ثبوت ** پس جواب احمقان آمد سکوت
- Bunu bilirim ben... bilirim ama ten sarhoşluğu ağzımı, ben istemediğim halde açar.
- این همی‌دانم ولی مستی تن ** می‌گشاید بی‌مراد من دهن
- Aksırık ve esnemekle de bu ağzın, istemediğin halde açılır ya, işte öyle!
- آنچنان که از عطسه و از خامیاز ** این دهان گردد بناخواه تو باز
- ”Ben her gün Tanrı’ya yetmiş kere istiğfar ederim”hadisinin tefsiri
- تفسیر این حدیث کی ائنی لاستغفر الله فی کل یوم سبعین مرة
- Peygamber gibi hani... “Söylemeden hakikatleri saçmadan dolayı her gün yetmiş kere tövbe ederim. 3300
- هم‌چو پیغامبر ز گفتن وز نثار ** توبه آرم روز من هفتاد بار
- Fakat o sarhoşluk tövbemi bozar... bu elbiseler soyan beden sarhoşluğu, tövbeni unutturur” dedi.
- لیک آن مستی شود توبه‌شکن ** منسی است این مستی تن جامه کن
- Çok eski zamanların ahvalini izhar etmek için Tanrının hikmeti, sır bilen kişiye bir unutkanlık verir.
- حکمت اظهار تاریخ دراز ** مستیی انداخت در دانای راز
- Gizli sırlar, “Yazılan yazıldı kalem de kurudu” kaynağından coşan bir ırmak kesilir, bunca davullarla, bayraklarla ortaya çıkar!
- راز پنهان با چنین طبل و علم ** آب جوشان گشته از جف القلم
- Ey insanlar, sonsuz rahmet her an akmaktadır fakat siz uykudasınız, anlamıyorsunuz!
- رحمت بی‌حد روانه هر زمان ** خفته‌اید از درک آن ای مردمان
- Uyuyan kişinin elbisesi, ırmak suyunu içer de uyuyan, uykuda serap arar! 3305
- جامه‌ی خفته خورد از جوی آب ** خفته اندر خواب جویای سراب
- Orada belki su vardır ümidi ile koşar durur... ve bu düşünceyle suya varacak yolu kendi kendine kaybeder gider!
- می‌رود که آنجای بوی آب هست ** زین تفکر راه را بر خویش بست
- Çünkü orada der, buradan uzaklaşır... bu hayale kapılır, hakikatten ayrılır!
- زانک آنجا گفت زینجا دور شد ** بر خیالی از حقی مهجور شد
- Bunlar güya uzağı görürüler, fakat ruhları uykudadır... ey yolcular acıyın bunlara!
- دوربینانند و بس خفته‌روان ** رحمتی آریدشان ای ره‌روان
- Ben insana uyku getiren bir susuzluk görmedim... ancak akılsız kişinin susuzluğu uyku getirir!
- من ندیدم تشنگی خواب آورد ** خواب آرد تشنگی بی‌خرد
- Akıl zaten ona derler ki Tanrı yaylasında yayılmış, Tanrı nimetlerini yemiş olsun... Utaritten gelen akla akıl demezler! 3310
- خود خرد آنست کو از حق چرید ** نه خرد کان را عطارد آورید
- Aklı cüz’i mezara kadar olan şeyleri görür.. öbür kısım da velilerle peygamberleri taklideder.
- بیان آنک عقل جزوی تا بگور بیش نبیند در باقی مقلد اولیا و انبیاست
- Bu aklın ileri görüşü,mezara kadardır... fakat gönül sahibinin aklı sur üfürülünceye dek olacak şeyleri görür.
- پیش‌بینی این خرد تا گور بود ** وآن صاحب دل به نفخ صور بود
- Bu akıl, mezardan, topraktan ileriye geçemez... bu ayak, şaşılacak şeylerin bulunduğu sahaya gidemez.
- این خرد از گور و خاکی نگذرد ** وین قدم عرصه‌ی عجایب نسپرد
- Bu ayaktan, bu akıldan bez, yürü... kendine gaybı görür bir göz ara da berhudar ol.
- زین قدم وین عقل رو بیزار شو ** چشم غیبی جوی و برخوردار شو
- Üstada bağlanan kitap şakirdi olan kişi, Musa gibi yeninden, yakasından parlayacak nuru nereden bulacak?
- هم‌چو موسی نور کی یابد ز جیب ** سخره‌ی استاد و شاگردان کتاب
- Bu bakış, bu akıl, adama ancak baş dönmesi verir... bırak görüşü artık da bekle bakalım! 3315
- زین نظر وین عقل ناید جز دوار ** پس نظر بگذار و بگزین انتظار
- Söz söylemeden yücelik aramayın... bekleyen kişiye dinlemek söylemekten yeğdir.
- از سخن‌گویی مجویید ارتفاع ** منتظر را به ز گفتن استماع
- Belletme mevkii de bir nevi şehvettir ve her çeşit şehvet, yolda puttur.
- منصب تعلیم نوع شهوتست ** هر خیال شهوتی در ره بتست
- Her fuzuli kişi, Tanrının fazlına, ihsanına erişebilseydi Tanrı, bunca peygamber yollar mıydı?
- گر بفضلش پی ببردی هر فضول ** کی فرستادی خدا چندین رسول
- Cüz-i akıl, şimşek ve aydınlık gibidir... şimşeğin verdiği aydınlıkla vahye erişebilir misin hiç?
- عقل جزوی هم‌چو برقست و درخش ** در درخشی کی توان شد سوی وخش
- Şimşeğin ışığı yol göstermeye yaramaz... o ağla diye buluta bir emirdir! 3320
- نیست نور برق بهر رهبری ** بلک امریست ابر را که می‌گری
- Bizim akıl şimşeğimiz de ağlamak içindir... yokluğun, varlık iştiyaki ile ağlamasına yarar.
- برق عقل ما برای گریه است ** تا بگرید نیستی در شوق هست
- Çocuğun aklı, yazı yazanların etrafında dön dolaş der ama insan, kendi kendine bir şey belleyemez.
- عقل کودک گفت بر کتاب تن ** لیک نتواند به خود آموختن
- Hastanın aklı hastayı doktora çeker, götürür ama kendisi, derdine derman olamaz!
- عقل رنجور آردش سوی طبیب ** لیک نبود در دوا عقلش مصیب
- İşte bak... şeytanlar gökyüzüne çıkmak ister, kulaklarını yukarı âlemdeki surlara dikerler.
- نک شیاطین سوی گردون می‌شدند ** گوش بر اسرار بالا می‌زدند
- O sırlardan az bir miktarını çalarken hemen gökten şahaplar gelir, onları sürer. 3325
- می‌ربودند اندکی زان رازها ** تا شهب می‌راندشان زود از سما
- Gidin de onlara; gidin... yeryüzüne peygamber gelmiştir; ne istiyorsanız ondan isteyin, ondan elde edin.
- که روید آنجا رسولی آمدست ** هر چه می‌خواهید زو آید به دست
- Değer biçilmez inciler istiyorsanız “Evlere kapılarından girin!”
- گر همی‌جویید در بی‌بها ** ادخلوا الابیات من ابوابها
- Kapı halkasını dövün, kapıda durun... gökyüzü damından sizlere yol yok!
- می‌زن آن حلقه‌ی در و بر باب بیست ** از سوی بام فلکتان راه نیست
- İhtiyacınızı bu uzun yoldan gideremezsiniz... biz, sırların sırlarını topraktan yaratılan kulumuza verdik.
- نیست حاجتتان بدین راه دراز ** خاکیی را داده‌ایم اسرار راز
- Hain değilseniz onun huzuruna gelin... boş kamışsanız bile onun himmetiyle şeker kamışı olun! 3330
- پیش او آیید اگر خاین نیید ** نیشکر گردید ازو گرچه نیید
- O kılavuz, senin toprağından yeşillikler bitirir... bu, Cebrail’in atının nalından uzak bir iş değil!
- سبزه رویاند ز خاکت آن دلیل ** نیست کم از سم اسپ جبرئیل
- Bir Cebrail’in atının ayağına toprak olursan yeşillik kesilir, yenilenir tazelenirsin!
- سبزه گردی تازه گردی در نوی ** گر توخاک اسپ جبریلی شوی
- Samiri, buzağı hamuruna canlar bağışlayan yeşilliği koydu da o yeşillik, altından yapılan o buzağıda bir inci haline geldi, buzağı adeta canlandı!
- سبزه‌ی جان‌بخش که آن را سامری ** کرد در گوساله تا شد گوهری
- Canlandı da içindeki o yeşillik öyle bir ses verdi ki düşmanlara bir sınama oldu!
- جان گرفت و بانگ زد زان سبزه او ** آنچنان بانگی که شد فتنه‌ی عدو
- Sır ehline emin olarak gelirseniz doğan gibi başınıza geçirilen külâhtan kurtulursunuz. 3335
- گر امین آیید سوی اهل راز ** وا رهید از سر کله مانند باز
- Doğanı miskin ve çaresiz bir hâle getiren ve gözünü, kulağını örten üsküf,
- سر کلاه چشم‌بند گوش‌بند ** که ازو بازست مسکین و نژند
- Doğanın bütün meyli, kendi cinsine olduğundan gözünü bağlamak, kendi cinsini göstermemek içindir.
- زان کله مر چشم بازان را سدست ** که همه میلش سوی جنس خودست
- Fakat doğan, kendi cinsinden vazgeçti de padişaha dost oldu mu doğancı, onun gözünü açar, başından üsküfünü çıkarır.
- چون برید از جنس با شه گشت یار ** بر گشاید چشم او را بازدار
- Tanrı da şeytanları, gözetleme yerinden...aklı cüz-iyi kendi müstakil reyinden,
- راند دیوان را حق از مرصاد خویش ** عقل جزوی را ز استبداد خویش
- Pek başbuğluk davasında bulunma... sen, reyinde müstakil değilsin, ancak gönlün şakirdisin ve istidadın var diye sürer! 3340
- که سری کم کن نه‌ای تو مستبد ** بلک شاگرد دلی و مستعد
- Der ki: Yürü gönüle git... çünkü sen gönlün cüzüsün; kendine gel, sen âdil padişahın kulusun!
- رو بر دل رو که تو جزو دلی ** هین که بنده‌ی پادشاه عادلی
- Ona kulluk etmek, sultanlıktan iyidir... çünkü “Ben ondan hayırlıyım” sözü, şeytan sözüdür.
- بندگی او به از سلطانیست ** که انا خیر دم شیطانیست
- Be aşağılık, Âdem’in kulluğu ile İblis’in kibrine bak da aradaki farkı gör.
- فرق بین و برگزین تو ای حبیس ** بندگی آدم از کبر بلیس
- Âdem’in kulluğunu seç. Yol güneşi olan peygamber bile “Nefsini aşağılayan kişiye ne mutlu” dedi.
- گفت آنک هست خورشید ره او ** حرف طوبی هر که ذلت نفسه