English    Türkçe    فارسی   

4
520-569

  • Görünüşte o yıldızlar, bizim varlığımıza, sağlığımıza sebeptir ama hakikatte bizim batınımız, bizim içyüzümüz, gökyüzünün durmasına, varlığına sebeptir! 520
  • ظاهر آن اختران قوام ما ** باطن ما گشته قوام سما

  • Hûkemâ, insan küçük âlemdir derler, fakat Allah hakîmleri insan büyük âlemdir demişlerdir. Çünkü hûkemânın bilgisi, insanın suretine aittir, bu hakîmlerin bilgisiyse hakikatte insanın hakikatine ulaşmıştır.
  • در بیان آنک حکما گویند آدمی عالم صغریست و حکمای اللهی گویند آدمی عالم کبریست زیرا آن علم حکما بر صورت آدمی مقصور بود و علم این حکما در حقیقت حقیقت آدمی موصول بود

  • Surette sen küçük bir âlemsin ama hakikatte en büyük âlem sensin.
  • پس به صورت عالم اصغر توی ** پس به معنی عالم اکبر توی

  • Görünüşte dal, meyvenin aslıdır; fakat hakikatte dal meyve için var olmuştur.
  • ظاهر آن شاخ اصل میوه است ** باطنا بهر ثمر شد شاخ هست

  • Meyve elde etmeğe bir meyli, meyve vermeğe bir ümidi olmasaydı hiç bahçıvan, ağaç diker miydi?
  • گر نبودی میل و اومید ثمر ** کی نشاندی باغبان بیخ شجر

  • Şu halde meyve, görünüşte ağaçtan doğmuştur ama hakikatte ağaç, meyveden vücut bulmuştur.
  • پس به معنی آن شجر از میوه زاد ** گر به صورت از شجر بودش ولاد

  • Mustafa, onun için ”Âdem’le bütün peygamberler, benim ardımda ve sancağımın altındadır” dedi. 525
  • مصطفی زین گفت که آدم و انبیا ** خلف من باشند در زیر لوا

  • O hünerler sahibi, onun için “Biz, sonda gelen, fakat en ileri giden ve öndölü alanlarız” buyurdu.
  • بهر این فرموده است آن ذو فنون ** رمز نحن اخرون السابقون

  • Suret bakımından ben Âdem’den doğmuşum ama hakikatte onun atasının atasıyım ben!
  • گر بصورت من ز آدم زاده‌ام ** من به معنی جد جد افتاده‌ام

  • Melekler, bana secde ettiler... Âdem, benim ardımdan yürüdü, yedinci kat göğün üstüne çıktı!
  • کز برای من بدش سجده‌ی ملک ** وز پی من رفت بر هفتم فلک

  • Hakikatte babam, benden doğdu... Ağaç, meyveden vücut buldu.
  • پس ز من زایید در معنی پدر ** پس ز میوه زاد در معنی شجر

  • İlk düşünce, iş âleminde son olarak zuhur etti. Hele vasfa mazhar olan düşünce! 530
  • اول فکر آخر آمد در عمل ** خاصه فکری کو بود وصف ازل

  • Hâsılı bir an içinde gökten nice kervanlar gelmekte, göğe nice kervanlar gitmektedir!
  • حاصل اندر یک زمان از آسمان ** می‌رود می‌آید ایدر کاروان

  • Bu yol, bu kervana uzun gelmez... Ova, üstün gelen kişiye geniş gelir mi hiç?
  • نیست بر این کاروان این ره دراز ** کی مفازه زفت آید با مفاز

  • Gönül, her an Kâbe’ye gitmekte... Benden de Allah lütfuyla gönlün tabiatına bürünmekte!
  • دل به کعبه می‌رود در هر زمان ** جسم طبع دل بگیرد ز امتنان

  • Bu uzunluk, kısalık, bedene göredir... Allah’ın bulunduğu yerde uzunun, kısanın lâfı mı olur ?
  • این دراز و کوتهی مر جسم راست ** چه دراز و کوته آنجا که خداست

  • Allah, cismi tebdil etti mi gayrı fersaha bile bakmadan yürür gider! 535
  • چون خدا مر جسم را تبدیل کرد ** رفتنش بی‌فرسخ و بی‌میل کرد

  • Ey yiğit lâfı bırak gayrı! Şimdi yüzlerce ümit var, hemen adım ata gör!
  • صد امیدست این زمان بردار گام ** عاشقانه ای فتی خل الکلام

  • Gözünü bir yumdun mu bakarsın ki gemide oturmuşsun, uyuyorsun... Öyle olduğu halde yol almadasın!
  • گرچه پله‌ی چشم بر هم می‌زنی ** در سفینه خفته‌ای ره می‌کنی

  • ”Ümmetim, Nuh gemisine benzer... O gemiye giren kurtuldu, girmeyen boğuldu gitti” hadisinin tefsiri
  • تفسیر این حدیث کی مثل امتی کمثل سفینة نوح من تمسک بها نجا و من تخلف عنها غرق

  • Peygamber, bunun için “Ben; zamane tufanına gemi gibiyim;
  • بهر این فرمود پیغامبر که من ** هم‌چو کشتی‌ام به طوفان زمن

  • Biz ve ashabım, Nuh’un gemisine benzeriz. Kim bu gemiye el atar, kim bu gemiye girerse kurtulur” buyurdu.
  • ما و اصحابم چو آن کشتی نوح ** هر که دست اندر زند یابد فتوح

  • Şeyh beraber olunca kötülüklerden uzaksın... Gece gündüz gitmektesin; gemidesin. 540
  • چونک با شیخی تو دور از زشتیی ** روز و شب سیاری و در کشتیی

  • Canlar bağışlayan cana sığınmışsın... Gemiye girmiş, uyuyorsun; öyle olduğu halde yol almaktasın!
  • در پناه جان جان‌بخشی توی ** کشتی اندر خفته‌ای ره می‌روی

  • Zamanın peygamberinden ayrılma... Kendi hünerine, kendi dileğine pek güvenme!
  • مسکل از پیغامبر ایام خویش ** تکیه کم کن بر فن و بر کام خویش

  • Aslan bile olsan değil mi ki kılavuzsuz yol almaktasın; kendini görüyorsun, sapıksın, hor hakirsin.
  • گرچه شیری چون روی ره بی‌دلیل ** خویش‌بین و در ضلالی و ذلیل

  • Ancak şeyhin kanatlarıyla uçta şeyhin askerlerinin yardımını gör!
  • هین مپر الا که با پرهای شیخ ** تا ببینی عون و لشکرهای شیخ

  • Bir zaman olur, onun lütuf dalgaları, sana kanat kesilir; bir an gelir, kahır ateşi seni taşır, götürür! 545
  • یک زمانی موج لطفش بال تست ** آتش قهرش دمی حمال تست

  • Kahrını, lütfunun zıddı sayma pek... Tesir bakımından ikisinin de birliğini gör!
  • قهر او را ضد لطفش کم شمر ** اتحاد هر دو بین اندر اثر

  • Bir zaman seni toprak gibi yeşertir... Bir zaman seni sevgilinin havasıyla doldurur, şişirir!
  • یک زمان چون خاک سبزت می‌کند ** یک زمان پر باد و گبزت می‌کند

  • Ârifin bedenine cemad vasfını verir de orada neşeli güller, nesrinler bitirir!
  • جسم عارف را دهد وصف جماد ** تا برو روید گل و نسرین شاد

  • Fakat bunları o görür, başkası değil... Temiz içten başka hiçbir şey cennetin kokusunu alamaz!
  • لیک او بیند نبیند غیر او ** جز به مغز پاک ندهد خلد بو

  • İçini, sevgiyi inkârdan arıt da orada onun gül bahçesindeki reyhanlar bitsin! 550
  • مغز را خالی کن از انکار یار ** تا که ریحان یابد از گلزار یار

  • İçini arıt da Muhammed’in Yemen ülkesinde Rahman kokusunu aldığı gibi sende benim sevgilimin ebedîlik kokusunu bul!
  • تا بیابی بوی خلد از یار من ** چون محمد بوی رحمن از یمن

  • Miraç edenlerin safında durursan yokluk, seni Burak gibi göklere yüceltir.
  • در صف معراجیان گر بیستی ** چون براقت بر کشاند نیستی

  • Yere mensup ve ancak aya kadar yüceltebilecek miraç değildir bu... Kamışı, şekere ulaştıran miraca benzer!
  • نه چو معراج زمینی تا قمر ** بلک چون معراج کلکی تا شکر

  • Bu miraç, buğunun göğe akması gibi bir miraç değildir... Ana karnındaki çocuğun bilgi ve irfan derecesine ulaşmasına benzer!
  • نه چو معراج بخاری تا سما ** بل چو معراج جنینی تا نهی

  • Yokluk küheylânı, ne de güzel bir buraktır... Yok olduysan seni varlık makamına götürür! 555
  • خوش براقی گشت خنگ نیستی ** سوی هستی آردت گر نیستی

  • Dağlar, denizler ancak tırnağına dokunabilir; o derece süratlidir... Duygu âlemini derhâl geride bırakıverir!
  • کوه و دریاها سمش مس می‌کند ** تا جهان حس را پس می‌کند

  • Ayağını gemiye çekte can sevgilisine giden can gibi oturduğun yerde yürüye dur!
  • پا بکش در کشتی و می‌رو روان ** چون سوی معشوق جان جان روان

  • Elsiz, ayaksız evveline evvel olmayan Allah’a kadar git... Canların, yoklukta elsiz ayaksız varlık âlemine koştukları gibi!
  • دست نه و پای نه رو تا قدم ** آن چنانک تاخت جانها از عدم

  • Duyan, gaflet uykusunda olmasaydı, can kulağı açık bulunsaydı sözde kıyas perdesini yırtardın ya!
  • بردریدی در سخن پرده‌ی قیاس ** گر نبودی سمع سامع را نعاس

  • Ey felek, onun sözlerine inciler saç... Ey cihan, onun cihanından utan! 560
  • ای فلک بر گفت او گوهر ببار ** از جهان او جهانا شرم دار

  • Eğer inciler saçarsan incilerin yüz kat fazlalaşır... câmid cismin görür, sevilir bir hâle gelir.
  • گر بباری گوهرت صد تا شود ** جامدت بیننده و گویا شود

  • O saçtığın incileri kendin için saçtın demektir... Çünkü her çeşit sermaye yüz misli artar!
  • پس نثاری کرده باشی بهر خود ** چونک هر سرمایه‌ی تو صد شود

  • Belkis’in Sebe şehrinden Süleyman aleyhisselâm’a hediye göndermesi
  • قصه‌ی هدیه فرستادن بلقیس از شهر سبا سوی سلیمان علیه‌السلام

  • Belkıs’ın hediyesi kırk katır yükü altın kerpiçti.
  • هدیه‌ی بلقیس چل استر بدست ** بار آنها جمله خشت زر بدست

  • Hediyeleri getirenler, Süleyman’ın saray meydanına girince bir de gördüler ki yer, tamamı ile halis altınla döşenmiş!
  • چون به صحرای سلیمانی رسید ** فرش آن را جمله زر پخته دید

  • Altın üstünde tam kırk konaklık yol aldılar... Artık altın gözlerine su gibi bile görünmüyordu, o kadar ehemmiyetsiz bir hale gelmişti. 565
  • بر سر زر تا چهل منزل براند ** تا که زر را در نظر آبی نماند

  • Defalarca bu altınları, getirdiğimiz yere götürelim... Biz ne olmayacak iş yapıyoruz;
  • بارها گفتند زر را وا بریم ** سوی مخزن ما چه بیگار اندریم

  • Toprağı bile halis altın olan bir yere hediye olarak altın götürmek aptallıktır dediler.
  • عرصه‌ای کش خاک زر ده دهیست ** زر به هدیه بردن آنجا ابلهیست

  • Ey Allah’a aklı hediye götüren, akıl, orada yoldaki topraktan da aşağıdır!
  • ای ببرده عقل هدیه تا اله ** عقل آنجا کمترست از خاک راه

  • Hediyenin makbule geçmeyeceğini anladıklarından utangaçlıkları, âdeta onları gerisin geriye itmekteydi!
  • چون کساد هدیه آنجا شد پدید ** شرمساریشان همی واپس کشید