کی به قذف زشت من طیره شود ** وز غرض وز سر من غافل بود
Bir belaya uğrayan, o dertten perişan olmaz, bir çok tevillerde bulunur.
مبتلی چون دید تاویلات رنج ** برد بیند کی شود او مات رنج
Eyaz’da sabırlıdır, tevillerde bulunur. O işin sonuna bakar.
صاحب تاویل ایاز صابرست ** کو به بحر عاقبتها ناظرست
Yusuf gibi, bu zindandakilerin rüyalarını tabir eder, tabiri onca aşikardır. 1995
هم‌چو یوسف خواب این زندانیان ** هست تعبیرش به پیش او عیان
Rüyasını yoramayan başkasının Rüyasını nasıl yorabilir?
خواب خود را چون نداند مرد خیر ** کو بود واقف ز سر خواب غیر
Ben onu sınasam, Sınama yüzünden ona yüzlerce kılıç vursam yine o merhametli sevgilinin sevgisi eksilmez.
گر زنم صد تیغ او را ز امتحان ** کم نگردد وصلت آن مهربان
Bilir ki o kılıcı kendime vuruyorum. Çünkü ben oyum hakikatte o da ben.
داند او که آن تیغ بر خود می‌زنم ** من ویم اندر حقیقت او منم
Niyaz, nazın zahiren zıddıdır, fakat hakikatte aşıkla maşuk, görünüşte zıt olmakla beraber birdir. Nitekim aynanın sureti yoktur, suretsizlik de suretin zıddıdır. Fakat aynayla suret arasında hakikatte birlik vardır. Bunu anlatmak uzun sürer. Aklı olana bir işaret yeter.
بیان اتحاد عاشق و معشوق از روی حقیقت اگر چه متضادند از روی آنک نیاز ضد بی‌نیازیست چنان که آینه بی‌صورتست و ساده است و بی‌صورتی ضد صورتست ولکن میان ایشان اتحادیست در حقیقت کی شرح آن درازست و العاقل یکفیه الاشاره
Ayrılık derdinden Mecnun, ansızın hastalandı.
جسم مجنون را ز رنج و دوریی ** اندر آمد ناگهان رنجوریی
خون بجوش آمد ز شعله‌ی اشتیاق ** تا پدید آمد بر آن مجنون خناق
Tedavi için hekim geldi. Gördü ki damarını yarmak ve kan almaktan başka çare yok.
پس طبیب آمد بدار و کردنش ** گفت چاره نیست هیچ از رگ‌زنش
Kanı defetmek için hacamat lazım dedi. Çağırdılar hünerli bir hacamatçı geldi.
رگ زدن باید برای دفع خون ** رگ‌زنی آمد بدانجا ذو فنون
Kolunu bağladı, sis olan yeri deşeceği sırada o huyu, aşktan ibaret olan aşık, bir nara attı.
بازوش بست و گرفت آن نیش او ** بانک بر زد در زمان آن عشق‌خو
Dedi ki: Paranı al git, hacamat etme. Ölürsem öleyim, bu köhnemiş beden bırak ölsün!
مزد خود بستان و ترک فصد کن ** گر بمیرم گو برو جسم کهن
Hacamatçı dedi ki: Bundan ne korkuyorsun sen kükremiş aslandan bile korkmazsın. 2005
گفت آخر از چه می‌ترسی ازین ** چون نمی‌ترسی تو از شیر عرین
Geceleyin aslan, kurt, ayı, yaban sığırı gibi hayvanlarla bütün yırtıcı hayvanat, saf,saf çevrene toplanırlar.
شیر و گرگ و خرس و هر گور و دده ** گرد بر گرد تو شب گرد آمده
Onlar sende aşk ve vecitten başka hiçbir şey görmezler. Senden insan kokusu almazlar.
می نه آیدشان ز تو بوی بشر ** ز انبهی عشق و وجد اندر جگر
Kurt, ayı ve aslan bile aşk nedir, biliyor. Artık aşktan kör olan kişi köpekten de aşağıdır.
گرگ و خرس و شیر داند عشق چیست ** کم ز سگ باشد که از عشق او عمیست
Köpekte aşk damarı olmasaydı Ashabı kehf’in köpeği, kala erbabını arar mıydı hiç?
گر رگ عشقی نبودی کلب را ** کی بجستی کلب کهفی قلب را
Şöhret olmamıştır ama alemde onun cinsinden çok köpekler vardır. 2010
هم ز جنس او به صورت چون سگان ** گر نشد مشهور هست اندر جهان
Sense kendi cinsinden olandan bile bir koku almadın. Artık kurtla koyundan aşk kokusunu nereden alacaksın?
بو نبردی تو دل اندر جنس خویش ** کی بری تو بوی دل از گرگ و میش
Aşk olmasaydı, varlık nereden olurdu? Ekmek nasıl olur da gelir senin vücuduna katılırdı?
گر نبودی عشق هستی کی بدی ** کی زدی نان بر تو و کی تو شدی
Ekmek varlığa katıldı neden? aşktan, istekten. Yoksa ekmeğin can olmasına yol var mi?
نان تو شد از چه ز عشق و اشتها ** ورنه نان را کی بدی تا جان رهی
Aşk,ölü olan ekmeği can haline getirmede, fani olan cani ebedileştirmede.
عشق نان مرده را می جان کند ** جان که فانی بود جاویدان کند
Mecnun dedi ki: Ben yaradan korkmuyorum. Sabrım, taştan yapılma dağlardan da fazladır. 2015
گفت مجنون من نمی‌ترسم ز نیش ** صبر من از کوه سنگین هست بیش
Yarasız durmaya hayatta tahammülüm yok. Yaralara aşığım, onlara koşa,koşa giderim.
منبلم بی‌زخم ناساید تنم ** عاشقم بر زخمها بر می‌تنم
Fakat vücudum Leyla ile doludur. Bu sedef o incinin sıfatları ile dolmuştur.
لیک از لیلی وجود من پرست ** این صدف پر از صفات آن درست
Ey hacamatçı, korkarım beni hacamat ederken Leyla’yı yaralarsın.
ترسم ای فصاد گر فصدم کنی ** نیش را ناگاه بر لیلی زنی
Gönlü aydın olan akıllı kişi, bilir ki benimle Leyla arasında bir fark yok.
داند آن عقلی که او دل‌روشنیست ** در میان لیلی و من فرق نیست
Bir sevgili aşıkına sordu: Beni mi çok seversin, kendini mi? Aşık dedi ki: Ben kendimden ölmüş, kurtulmuş, seninle dirilmişim. Kendi varlığımdan, kendi sıfatlarımdan yok olmuşum, seninle var olmuşum. İlmimi unutmuşum, senin bilginle bilgi sahibi olmuşum. Kudretimi hatırdan çıkarmışım, senin kudretinle kudretlenmişim. Kendimi seversem seni sevmiş olurum, seni seversem kendimi sevmiş olurum. "Kimde yakın aynası varsa kendini görmüş olsa bile hakikatte Tanrıyı görmüş olur." "Sıfatlarıma bürünüp halka görün, seni gören beni görür, sana kaideden bana kasteder. " İşte bu, hep böyle gider.
معشوقی از عاشق پرسید کی خود را دوست‌تر داری یا مرا گفت من از خود مرده‌ام و به تو زنده‌ام از خود و از صفات خود نیست شده‌ام و به تو هست شده‌ام علم خود را فراموش کرده‌ام و از علم تو عالم شده‌ام قدرت خود را از یاد داده‌ام و از قدرت تو قادر شده‌ام اگر خود را دوست دارم ترا دوست داشته باشم و اگر ترا دوست دارم خود را دوست داشته باشم هر که را آینه‌ی یقین باشد گرچه خود بین خدای بین باشد اخرج به صفاتی الی خلقی من رآک رآنی و من قصدک قصدنی و علی هذا
Bir sevgili aşkını sınamak istedi de bir seher çağı dedi ki: Ey falan oğlu falan, 2020
گفت معشوقی به عاشق ز امتحان ** در صبوحی کای فلان ابن الفلان
Ey dertlere uğramış aşık, beni mi daha çok seversin kendini mi? doğru söyle.
مر مرا تو دوست‌تر داری عجب ** یا که خود را راست گو یا ذا الکرب
Aşık dedi ki: Ben, sende öyle bir fani olmuşum ki tependen tırnağa kadar seninle doluyum.
گفت من در تو چنان فانی شدم ** که پرم از تتو ز ساران تا قدم
Varlığımdan bir addan başka bir şey kalmadı. Ey güzelim, vücudumda senden başka bir varlık yok.
بر من از هستی من جز نام نیست ** در وجودم جز تو ای خوش‌کام نیست
Bu sebeple sirke bal denizinde nasıl yok olursa ben de sende öyle yok oldum.
زان سبب فانی شدم من این چنین ** هم‌چو سرکه در تو بحر انگبین
Hani taş halis laal haline gelir, güneşin sıfatları ile dolar ya, 2025
هم‌چو سنگی کو شود کل لعل ناب ** پر شود او از صفات آفتاب
Artık onda taşlık kalmaz. Onun önü de güneşin sıfatıyla dolar, ardı da.
وصف آن سنگی نماند اندرو ** پر شود از وصف خور او پشت و رو
Ondan sonra kendini severse o güneşi sevmektir civanım.
بعد از آن گر دوست دارد خویش را ** دوستی خور بود آن ای فتا
O, canla başla güneşi sever yine şüphe yok ki kendisini sevmiş olur.
ور که خود را دوست دارد ای بجان ** دوستی خویش باشد بی‌گمان
Halis laal, ister kendisini sevsin, ister güneşi.
خواه خود را دوست دارد لعل ناب ** خواه تا او دوست دارد آفتاب
Bu iki sevgide zaten fark yoktur. Her iki tarafta da doğu ışığından başka bir şey yoktur ki. 2030
اندرین دو دوستی خود فرق نیست ** هر دو جانب جز ضیای شرق نیست
Fakat taş laal olmadıkça kendisine düşmandır. Çünkü orada bir varlık değil, iki varlık vardır.
تا نشد او لعل خود را دشمنست ** زانک یک من نیست آنجا دو منست
Çünkü taş karanlıktır, gündüz bile kördür. Karanlıksa hakikatte nurun zıddıdır.
زانک ظلمانیست سنگ و روزکور ** هست ظلمانی حقیقت ضد نور
O, kendisini sever, kafirdir. Çünkü, büyük Güneşi men eder durur.
خویشتن را دوست دارد کافرست ** زانک او مناع شمس اکبرست
Şu halde taşın “ben” demesi yaraşır bir şey değil. O, daima karanlıktadır, yokluktadır.
پس نشاید که بگوید سنگ انا ** او همه تاریکیست و در فنا
Firavun ben Tanrıyım dedi alçaldı. Mahsur Ben Hakkım dedi kurtuldu. 2035
گفت فرعونی انا الحق گشت پست ** گفت منصوری اناالحق و برست
O “Benim” deyisin ardından hemen Tanrı laneti ulaştı. Fakat ey seven kişi, bu“Benim” deyişin ardından hemen Tanrı rahmeti ulaştı.
آن انا را لعنة الله در عقب ** وین انا را رحمةالله ای محب
Çünkü, o kara taştı, bu akik. O, nura düşmandı bu aşık.
زانک او سنگ سیه بد این عقیق ** آن عدوی نور بود و این عشیق
Bu “Benim” demek, a boşboğaz, hakikatte “Odur” demektir. Fakat iki nurun birleşmesi gibi de değil, bir şeyin bir şeye sızması gibi de değil.
این انا هو بود در سر ای فضول ** ز اتحاد نور نه از رای حلول
Çalış da taşlığın azalsın, laal ol da taşın nurlansın.
جهد کن تا سنگیت کمتر شود ** تا به لعلی سنگ تو انور شود
Savaşta, zahmet çekmede sabırlı ol da anbean yoklukta varlık bul. 2040
صبر کن اندر جهاد و در عنا ** دم به دم می‌بین بقا اندر فنا
Sende her zaman taşlık sıfatı azalsın, laal sıfatı kuvvetlensin.
وصف سنگی هر زمان کم می‌شود ** وصف لعلی در تو محکم می‌شود