Kim o kapının halkasını döverse elbette ona devlet baş gösterir.
حلقه‌ی آن در هر آنکو می‌زند ** بهر او دولت سری بیرون کند
O kovucu beyin gece yarısında çavuşlarla gelip Eyaz'ın odasını açması, odada asılı bulunan çarıkla postu görmesi, bunu düzen sanıp odanın her tarafını kazması, şüphe ettiği yerlerini deşmesi, kuyucuları getirmesi, duvarları delmesi ve nihayet hiçbir şey bulamayıp utanması, ümitsizliğe düşmesi. Nitekim kötü düşüncelerle hayale kapılanlar da peygamberlerle velilere büyücü dediler, bunlar, bu işi kendiliklerinden yapıyorlar, bununla yücelik ve ululuk diliyorlar diye söylendiler. İşin içyüzünü araştırdıktan sonra da utandılar, hiçbir fayda elde edemediler.
آمدن آن امیر نمام با سرهنگان نیم‌شب بگشادن آن حجره‌ی ایاز و پوستین و چارق دیدن آویخته و گمان بردن کی آن مکرست و روپوش و خانه را حفره کردن بهر گوشه‌ای کی گمان آمد چاه کنان آوردن و دیوارها را سوراخ کردن و چیزی نایافتن و خجل و نومید شدن چنانک بدگمانان و خیال‌اندیشان در کار انبیا و اولیا کی می‌گفتند کی ساحرند و خویشتن ساخته‌اند و تصدر می‌جویند بعد از تفحص خجل شوند و سود ندارد
O emin adamlar, hazine, altın ve altın dolu küpler bulmak üzere oda kapısına geldiler. 2050
آن امینان بر در حجره شدند ** طالب گنج و زر و خمره بدند
Yüzlerce hünerle ve istekten çırpınarak kilidi açtılar.
قفل را برمی‌گشادند از هوس ** با دو صد فرهنگ و دانش چند کس
Çünkü kilit pek sağlamdı, adamakıllı kilitlenmişti. Aynı zamanda başka kilitlere de benzemiyordu.
زانک قفل صعب و پر پیچیده بود ** از میان قفلها بگزیده بود
Eyaz bu odayı hasisliğinden, yahut malını, ham altınını gizlemek için değil, bu sırrı halktan gizlemek için kilitlemişti.
نه ز بخل سیم و مال و زر خام ** از برای کتم آن سر از عوام
Bazıları kötü hayallere kapılır, bir kısım halkta bana riyakar der demişti.
که گروهی بر خیال بد تنند ** قوم دیگر نام سالوسم کنند
Himmetli adamların öyle can sırları vardır ki lal madeni gibi onları aşağılık adamlardan gizlerler. 2055
پیش با همت بود اسرار جان ** از خسان محفوظ‌تر از لعل کان
Fakat ahmaklarca altın, candan yeğdir. Padişahların yanındaysa can altını saçılır.
زر به از جانست پیش ابلهان ** زر نثار جان بود نزد شهان
Onlar da altın hırsı ile hararetlenmişler, koşuyorlardı. Akılları böyle hızlı gitmeyin, daha yavaş olun diyordu ama dinleyen kim?
می شتابیدند تفت از حرص زر ** عقلشان میگفت نه آهستهتر
حرس تازد بیهده سوی سراب ** عقل گوید نیک بین کان نیست آب
Hırs üstün gelmişti, altın da can gibi sevgiliydi. Artık o anda aklın sesi duyulmaz olmuştu.
حرص غالب بود و زر چون جان شده ** نعره‌ی عقل آن زمان پنهان شده
Hırsları şamataları bir iken yüz olmuştu. Aklın tedbir ve irşadı artık gizlenmişti. 2060
گشته صدتو حرص و غوغاهای او ** گشته پنهان حکمت و ایمای او
Nihayet aldanma kuyusuna düşecekler, o vakit hikmetin kınamasını duyacaklardı.
تا که در چاه غرور اندر فتد ** آنگه از حکمت ملامت بشنود
چون ز بند دام باد او شکست ** نفس لوامه برو یابید دست
Bu çeşit adam, başını bela duvarına çarpmadıkça kulağı sağırdır, gönlün öğüdünü duymaz.
تا به دیوار بلا ناید سرش ** نشنود پند دل آن گوش کرش
Helva ve şeker hırsı çocukların iki kulağını sağır eder, öğütleri duymaz.
کودکان را حرص گوزینه و شکر ** از نصیحتها کند دو گوش کر
Fakat çıban çıkarmaya başladı mı kulakları açılır, öğütleri dinler.2065
چونک دردت دنبلش آغاز شد ** در نصیحت هر دو گوشش باز شد
O birkaç kişi yüzlerce hırsla, yüzlerce hevesle odanın kapısını açtılar.
حجره را با حرص و صدگونه هوس ** باز کردند آن زمان آن چند کس
Kokmuş ayrana üşüsen, ayranın içine düşen sinekler gibi birbirlerini çiğneyerek odaya girdiler.
اندر افتادند از در ز ازدحام ** هم‌چو اندر دوغ گندیده هوام
Sinekler de ayrana debdebeyle ve koşa,koşa atılırlar ama içine düştüler mi içmelerine imkan bulunmaz, iki kanatları da ıslanır kala kalırlar.
عاشقانه در فتد با کر و فر ** خورد امکان نی و بسته هر دو پر
Onlar da içeri girip sağa, sola bakındılar. Fakat odada bir yırtık çarıkla bir eski kürkten başka bir şey yoktu.
بنگریدند از یسار و از یمین ** چارقی بدریده بود و پوستین
Tekrar burası boş olamaz. Bu çarık, işi gizlemek için konmuş. 2070
باز گفتند این مکان بی‌نوش نیست ** چارق اینجا جز پی روپوش نیست
Keskin kazmalar getirelim de yeri kazalım dediler.
هین بیاور سیخهای تیز را ** امتحان کن حفره و کاریز را
Her tarafı kazdılar estiler. Delikler açtılar, derin,derin çukurlar kazdılar.
هر طرف کندند و جستند آن فریق ** حفره‌ها کردند و گوهای عمیق
Çukurları kazarlarken o çukurlar, onlara, a kazıcılar, bizde bir şey yok diyordu.
حفره‌هاشان بانگ می‌داد آن زمان ** کنده‌های خالییم ای کندگان
Nihayet bir şey bulamayınca bu zandan utandılar, çukurları doldurmaya koyuldular.
زان سگالش شرم هم می‌داشتند ** کنده‌ها را باز می‌انباشتند
Her biri sayısız Lahavle okumaktaydı. Tamah kuşları gıdasız kalmıştı. 2075
بی‌عدد لا حول در هر سینه‌ای ** مانده مرغ حرصشان بی‌چینه‌ای
Duvarın, kapının yarıkları, delikleri, onların o beyhude sapıklığına şahitti.
زان ضلالتهای یاوه‌تازشان ** حفره‌ی دیوار و در غمازشان
Sanki duvar değildi, inkar edememeleri için Eyaz’ın huzurunda onlar aleyhinde birer tanıktı.
ممکن اندای آن دیوار نی ** با ایاز امکان هیچ انکار نی
Suçsuz birisine bir töhmet atıldı mı duvar ve ören tanıklık verir.
گر خداع بی‌گناهی می‌دهند ** حایط و عرصه گواهی می‌دهند
Hasılı üstleri, basları tozla toprakla dolu, yüzleri sapsarı utanmış bir halde Padişahın huzuruna vardılar.
باز می‌گشتند سوی شهریار ** پر ز گرد و روی زرد و شرمسار
Kovucuların, Eyaz'ın odasından torbaları boş, utanmış olarak Padişahın huzuruna gelmeleri, Nitekim "O gün bir gündür ki yüzler ağarır o gün, yüzler kararır" ve "Tanrıya yalan isnad edenleri görürsün ki yüzleri kapkara olmuş" ayetleri hükmünce peygamberlerin kötülükten ari ve tertemiz oldukları anlaşılınca onlar hakkında kötü düşüncelere saplananlar da utanırlar.
بازگشتن نمامان از حجره‌ی ایاز به سوی شاه توبره تهی و خجل هم‌چون بدگمانان در حق انبیا علیهم‌السلام بر وقت ظهور برائت و پاکی ایشان کی یوم تبیض وجوه و تسود وجوه و قوله تری الذین کذبوا علی الله وجوههم مسودة
Padişah mahsustan fikrini gizleyerek onlara “Hayrola koltuklarınızda ne altın var, ne torba. 2080
شاه قاصد گفت هین احوال چیست ** که بغلتان از زر و همیان تهیست
Paralarla ağır kumaşları gizlediyseniz yüzünüzdeki neşe nerede? dedi.
ور نهان کردید دینار و تسو ** فر شادی در رخ و رخسار کو
Kök, gizlice ürer, kök verir ama “Eseri, yüzlerinde görünür” yaprağı yemyeşildir.
Yücelmiş dal, o kökün zehirden, şekerden ne yediyse, yediklerini bağıra,bağıra ilan eder.
آنچ خورد آن بیخ از زهر و ز قند ** نک منادی می‌کند شاخ بلند
Kökte bir maya bir sermaye yoksa daldaki bu yeşil yapraklar nedir?
بیخ اگر بی‌برگ و از مایه تهیست ** برگهای سبز اندر شاخ چیست
Toprak, kökün ağzını mühürlese bile el ve ayak dalları tanıklık verir.2085
بر زبان بیخ گل مهری نهد ** شاخ دست و پا گواهی می‌دهد
O emin adamlar, hep birden gölge gibi Padişahın huzurunda secde edip özür getirdiler.
آن امینان جمله در عذر آمدند ** هم‌چو سایه پیش مه ساجد شدند
O kızgınlığın, o benlik davasının mazur görülmesini niyaz etmek için huzura kılıç ve kefenle gittiler.
عذر آن گرمی و لاف و ما و من ** پیش شه رفتند با تیغ و کفن
Utançlarından her biri parmaklarını ısırıyorlardı. Her biri cihan padişahı diyordu.
از خجالت جمله انگشتان گزان ** هر یکی میگفت کای شاه جهان
Kanımızı dökersen sana helaldir. Canımızı bağışlarsan bu da bir nimettir, bir lütuf ve ihsandır.
گر بریزی خون حلالستت حلال ** ور ببخشی هست انعام و نوال
Biz, bize layık olanı işledik. Artık ey ulu Padişah, sen ne buyruk yürütürsen yürüt.2090
کرده‌ایم آنها که از ما می‌سزید ** تا چه فرمایی تو ای شاه مجید
Ey gönülleri aydınlatan Padişah, suçumuzu bağışlamazsan haklısın, bağışlarsan lütuf etmiş olursun. Geceleyin gece gibi hareket etmiş, gündüzün gündüz gibi hareket etmiş olursun.
گر ببخشی جرم ما ای دل‌فروز ** شب شبیها کرده باشد روز روز
Bağışlarsan ümitsizliğimiz gider, bağışlamazsan bizim gibi yüzlercesi sana feda olsun.
گر ببخشی یافت نومیدی گشاد ** ورنه صد چون ما فدای شاه باد
Padişah dedi ki: Bu yanıp yakılmayı, bu yalvarıp yakarmayı ben istemem. Bu Eyaz’ın hakki.
گفت شه نه این نواز و این گداز ** من نخواهم کرد هست آن ایاز
Padişahın, o kovucuların, o adayı açanların tövbelerini kabul etmeyi Eyaz'a havale etmesi ve cezalarının tertibini onun reyine bırakması ve bu suretle bu kötülük bana değil, onadır demesi.
حواله کردن پادشاه قبول و توبه‌ی نمامان و حجره گشایان و سزا دادن ایشان با ایاز کی یعنی این جنایت بر عرض او رفته است
Bu kötülük bana değil onadır. Bu yara, o izi güzel kölenin damarlarına vurulmuştur.
این جنایت بر تن و عرض ویست ** زخم بر رگهای آن نیکوپیست
Can bakımından biriz ama görünüşte bu kârdan, bu zarardan uzağım ben.2095
گرچه نفس واحدیم از روی جان ** ظاهرا دورم ازین سود و زیان
Kulun bir töhmet altına alınması, padişaha ayıp değildir. Bu, padişahın ancak bilimini keremini gösterir.
تهمتی بر بنده شه را عار نیست ** جز مزید حلم و استظهار نیست
Padişah töhmet altına alınanı ihsanları ile Karun gibi zengin ederse suçsuza bakınca neler yapmaz?
متهم را شاه چون قارون کند ** بی‌گنه را تو نظر کن چون کند
Padişahı gafil sanma. O, herkesin yaptığını bilir. Yalnız bildiğini dışarıya vurmasına Hilmi rıza vermez.
شاه را غافل مدان از کار کس ** مانع اظهار آن حلمست و بس