Rumi's Masnavi - Padişah bu sözleri söyleyince Eyaz dedi ki: Padişahım, bu lütuf ve ihsan, senin lütuf ve ihsanındır. Bunu böyle bilirim ben, ancak o çarıkla posttan ibaretim.

Padişah bu sözleri söyleyince Eyaz dedi ki: Padişahım, bu lütuf ve ihsan, senin lütuf ve ihsanındır. Bunu böyle bilirim ben, ancak o çarıkla posttan ibaretim.

Onun için Peygamber bunu anlattı, dedi ki: Kim kendisini bilirse Tanrısını bilir.

Çarığın menidir, kanın post. Hocam bundan ötesi hep onun ihsanı. 2115

Başka yok, bu, bu kadardır deme. Daha arayıp isteyesin diye ihsan etmiştir.

Bağcı, bostanının fidanlarını, mahsulünü bilesin diye sana birkaç elma verir.

Buğdaycı, alıcıya bir avuç buğday verir ama ambarındaki anlasın diye.

Bilgisini, bilgisinin çokluğunu anlasın diye hoca, sana birkaç mesele anlatır.

Yok, ilmi işte bu kadar dersen sakaldan çerçöp silker gibi seni atar, kendisinden uzaklaştırır. 2120

Ey Eyaz, şimdi gel de ceza ver. Alemde görülmemiş bir adaletin temelini koy.

Suçluların ölümüne müstahaktır. Fakat affını hilmini gözetiyorlar, tamahları buna.

Bakalım, merhametin mi üstün olacak, öfken mi? Kevser suyu mu üste çıkacak alev mi?

Halkı avlamak için Elest ahdinden beri hilim dalı da hışım dalı da... İkisi de var.

Bunun için o apaçık Elestü sözünde nefiyle ispat birbirine eştir. 2125

Çünkü bu söz, ispatı bildiren bir sorgudur, fakat onda “Leyse-değildir” sözü gömülüdür.

Bırak da bu ham anlayış kalsın. Hasların kasesini halkın önüne koyma.

Allah’ın kahrı vebaya, lütfu da sabah yeline benzer. Birisi demiri çeker, öbürü saman çöpünü.

Tanrı, doğruları doğru yola kadar çeker. Batıl olanlarda batılları çekerler.

Mide helvayı severse helvayı çeker, safraya mensupsa sirkeyi ister. 2130

Sıcak döşeme, üstüne oturanın soğukluğunu alır, soğuk döşeme hararetini alır.

Dost görürsen sevgin kaynar, düşman görürsen kızar, öfkelenirsin.

Ey Eyaz, bu işi çabuk bitir. Çünkü bu, bir çeşit öç almadır ki beklenmekte.

Padişahın, Eyaz’a, çabuk bu hükmü bitir, bekleme. “Günler aramızdadır, bazen bize yardım eder, bazen size”deme. Çünkü bekleyiş, ölümden beterdin diye acele etmesini emir buyurması ve Eyaz’ın cevabı

Eyaz, padişahım dedi, bütün ferman senin. Güneş varken yıldız görünmez.

Zühre, Utarit, yahut da şahap ne oluyor ki güneş varken görünebilsin. 2135

Hırkamla postumdan geçebilseydim hiç böyle kınama tohumu eker miydim?

Odanın kapısındaki kilidi açmak da neydi? Hayale kapılan yüzlerce hasetçi bundan ne umuyordu?

Suyun içine el atmışlar, her biri dere de kuru toprak arıyordu.

Hiç derede kuru toprak bulunur mu? Hiç balık suya asi olabilir mi?

Bu yoksulun cefacı olduğunu sanıyorlardı. Halbuki, öyle vefalıyım ki vefa bile benim vefamı görür de utanır. 2140

Mahrem olmayanlardan çekinmeseydim vefaya ait birkaç söz söylerdim.

Alem şüpheci ve tutulacak bir yer arayıcı. Onun için bizde deriden hariç söz söyleyelim.

Kendini kırarsan iç olur, içe ait latif hikayeler duyarsın.

Cevizin kabuğunda ses vardır ama içinde, yağında ses ne gezer.

Onun da sesi vardır, vardır ama kulak duyamaz. Onun sesi, güzelim kulaktan gizlidir. 2145

Yoksa için sesi pek güzeldir. Onu duyan, kabuğun şakırtısını dinler mi hiç?

Sen sükut ederek içi elde edesin diye o şakırtıya tahammül ediyorsun.

Bir müddet dudaksız, kulaksız ol da sonra dudak gibi tatlı şeylere eş ol.

Niceye bir nazım ve nesir söyleyecek, sırları açığa vuracaksın? Hocam, bir günceğiz de şunu sına, dilsiz ol bakalım.

Bunca zamandır dedikoduyu sınadık, bir zaman da sükut etmeyi deneyelim.

Ne kadar zamandır kabız veren acı ve sert yemekler pişirdin, bir kere de tatlı yemekler pişirmeyi dene. 2150

Birisi, kıyamette kendine gelir. İsyan defteri, eline simsiyah olarak verilir.

Yas mektupları gibi üstü simsiyah, içi kenarları suçlarla dolu.

Baştanbaşa kötülüklerle suçlarla dolu. Kafirle dolu olan savaş yeri gibi.

Elbette pis ve veballe dolu olan öyle bir defter, sağlam gelmez sol yandan gelir.

Peki, o halde burada da defterine bak, sol eline mi yaraşır sağ eline mi? 2155

Dükkanda bir tek sol ayak mesti, bir tek de sol ayak ayakkabısı bulunsa sınamadan onların sol olduğunu anlarsın.

Sen de mademki sağ değilsin, bil ki solsun. Aslanla maymunun sesi anlaşılır.

Fakat gülü güzelleştiren, ona güzel kokular veren Tanrının ihsanı, lütfu, her solu sağ yapar.

Her solağa o, sağlık verir. Denize duru suyu o ihsan eder.

Onun tapısında soldan sağ ol da onun lütuf ve ihsanlarını gör. 2160

Reva görür müsün şu bayağı defter, soldan sağa geçsin? Sen söyle.

Zulüm ve cefalarla dolu olan böyle bir defter, nasıl olur da sağ ele layık olur?

Kafirler hakkında “Onlara gökleri ve yeryüzünü kim yarattı, diye sorarsan Tanrı yarattı derler” demiştir. Haline uygun söz söylemeyen ve kendisine uygun davada bulunmayan adam da bunlara benzer. Gökleri, yeryüzünü ve bütün mahlukatı yaratan duyar, görür, hazır, nazır, her şeyi gözetir ve her yerde bulunur, kudret sahibi bir tek Tanrı’nın varlığını kabul eden nasıl olur da taştan yontulan bir puta tapar, malını,canını, ona feda eder?