Rumi's Masnavi - Al, işte şahın bu senin bu kaltaban derdi. Delkak, aman padişahım der, sabrederdi.

Al, işte şahın bu senin bu kaltaban derdi. Delkak, aman padişahım der, sabrederdi.

که بگیر اینک شهت ای قلتبان ** صبر کرد آن دلقک و گفت الامان

Bir gün, yine padişah mat oldu. Bir oyun daha oynamalarını emretti. Delkak, zemheride çıplak kalmış adam gibi tirtir titriyordu. 3510

دست دیگر باختن فرمود میر ** او چنان لرزان که عور از زمهریر

Bir oyun daha oynadı, yine padişah yutuldu. Tu Allah müstehakını versin zamanı gelince,

باخت دست دیگر و شه مات شد ** وقت شه شه گفتن و میقات شد

Delkak, sıçradı, bir köşeye kaçtı; korkusundan altı tane halının altına girdi.

بر جهید آن دلقک و در کنج رفت ** شش نمد بر خود فکند از بیم تفت

Yastıklarla o altı halının altına gizlenip padişahın .satranç taşlarından aman buldu.

زیر بالشها و زیر شش نمد ** خفت پنهان تا ز زخم شه رهد

Padişah, ne yapıyorsun, bu ne? deyince, padişahım dedi. Tu Allah müstehakını versin!

گفت شه هی هی چه کردی چیست این ** گفت شه شه شه شه ای شاه گزین

Ateşler püskürüyorsun. Senin gibi öfkeci bir padişaha döşeme altından başka bir yerde doğru söz söylenebilir mi? 3515

کی توان حق گفت جز زیر لحاف ** با تو ای خشم‌آور آتش‌سجاف

Sen mat oldun ama ben de şahın çarpmasından mat oluyorum. Onun için halıların altından Tu Allah müstehakını versin diyorum!

ای تو مات و من ز زخم شاه مات ** می‌زنم شه شه به زیر رختهات

Mahalle, o beyin bağrış, çağrışiyle, kapıyı tekmelemesi, vurun, tutun diye nara atmasiyle doldu..

چون محله پر شد از هیهای میر ** وز لگد بر در زدن وز دار و گیر

Sağdan, soldan halk dışarı fırladı. Ey ulumuz, af zamanıdır.

خلق بیرون جست زود از چپ و راست ** کای مقدم وقت عفوست و رضاست

Onun beyni kurumuş. Şimdi onun aklı, fikri, çocukların aklından, fikrinden az.

مغز او خشکست و عقلش این زمان ** کمترست از عقل و فهم کودکان

Hem zahit, hem ihtiyar. Bu halindeki şu zahitlik, onu kat kat zayıflatmış. Bu zahitlikten de bir feyze nail olamamış. 3520

زهد و پیری ضعف بر ضعف آمده ** واندر آن زهدش گشادی ناشده

Zahmetler çekmiş de sevgiliden bir hazine elde edememiş. İşler yapmış da bir pul kazanamamış.

رنج دیده گنج نادیده ز یار ** کارها کرده ندیده مزد کار

Ya o iş, onun harcı değilmiş, ya henüz mükâfat vakti gelmemiş.

یا نبود آن کار او را خود گهر ** یا نیامد وقت پاداش از قدر

Ya o çalışma, çıfıtça bir çalışma, yahut da mükâfata erişmesinin bir zamanı, bir saati var.

یا که بود آن سعی چون سعی جهود ** یا جزا وابسته‌ی میقات بود

Ona bu dert, bu musibet yeter. Şu kanlı ovada kimsiz, kimsesiz kala kalmış.

مر ورا درد و مصیبت این بس است ** که درین وادی پر خون بی‌کس است

Gözleri ağrıklı, bir bucağa çekilip oturmuş, yüzünü ekşitmiş, suratını asmış. 3525

چشم پر درد و نشسته او به کنج ** رو ترش کرده فرو افکنده لنج

Ne bir göz hekimi var ki derdine yansın, ne onun aklı var ki bir göz ilâcı arayıp bulsun, gözüne çeksin.

نه یکی کحال کو را غم خورد ** نیش عقلی که به کحلی پی برد

Kendi zannına uymuş, çalışıp çabalamaya koyulmuş, işim, iyileşecek diye bir ümide kapılmış.

اجتهادی می‌کند با حزر و ظن ** کار در بوکست تا نیکو شدن

Halbuki onun tuttuğu yolla sevgilinin vuslatı arasında ne uzun bir mesafe var. Çünkü o, baş aramıyor, reis olmayı istiyor.

زان رهش دورست تا دیدار دوست ** کو نجوید سر رئیسیش آرزوست

Bir an, Tanrıyle, nasibim bu hesapta hep zahmet mi diye âdeta didişmede..

ساعتی او با خدا اندر عتاب ** که نصیبم رنج آمد زین حساب

Bir an hep uçuyor, ele geçmiyor, bizim kolumuzu kanadımızı kırıyorsun diye bahtiyle kavga etmede. 3530

ساعتی با بخت خود اندر جدال ** که همه پران و ما ببریده بال

Kim, renge, kokuya mahpus kalırsa zahit olsa bile huyu iyi olmaz, dar canlıdır.

هر که محبوس است اندر بو و رنگ ** گرچه در زهدست باشد خوش تنگ

Bu daracık duraktan çıkmadıkça nasıl olur da ahlâkı düzelir, gönlü ferahlar?

تا برون ناید ازین ننگین مناخ ** کی شود خویش خوش و صدرش فراخ

Zahitlere, genişliğe çıkmadan yalnız bulundukları zaman bıçak ve ustura vermeye hiç gelmez.

زاهدان را در خلا پیش از گشاد ** کارد و استره نشاید هیچ داد

Darlıklarından, muratlarına eremediklerinden, dertlerinden karınlarını deşiverirler.

کز ضجر خود را بدراند شکم ** غصه‌ی آن بی‌مرادیها و غم

Mustafa aleyhisselâmın, Cebrail aleyhisselâmın geç görünmesi yüzünden daralıp kendisini Hıra dağından atmaya kalkışması ve Cebrail aleyhisselâmın kendini atma... önünde devletler var diye kendisini göstermesi

قصد انداختن مصطفی علیه‌السلام خود را از کوه حری از وحشت دیر نمودن جبرئیل علیه‌السلام خود را به وی و پیدا شدن جبرئیل به وی کی مینداز کی ترا دولتها در پیش است

Mustafa'yı ayrılık derdi kapladı, daraldı mı, kendisini dağdan atmaya kalkardı. 3535

مصطفی را هجر چون بفراختی ** خویش را از کوه می‌انداختی

Cebrail, sakın yapma. Kün emrinde sana nice devletler takdir edilmiştir deyince,

تا بگفتی جبرئیلش هین مکن ** که ترا بس دولتست از امر کن

Yatışır, kendini atmaktan vazgeçerdi. Sonra yine ayrılık derdi gelip çattı mı,

مصطفی ساکن شدی ز انداختن ** باز هجران آوریدی تاختن

Yine gamdan, dertten bunaldı mı kendisini dağdan aşağı atmak isterdi.

باز خود را سرنگون از کوه او ** می‌فکندی از غم و اندوه او

Bu sefer Cebrail görünür, ey eşi olmayan Padişah, yapma bunu derdi.

باز خود پیدا شدی آن جبرئیل ** که مکن این ای تو شاه بی‌بدیل

Hicap keşfedilip de o inciyi koynunda buluncaya kadar bu haldeydi. 3540

هم‌چنین می‌بود تا کشف حجاب ** تا بیابید آن گهر را او ز جیب

Halk, her çeşit mihnetten ötürü kendini öldürüp dururken mihnetlerin aslı olan bu ayrılığı nasıl çeksin?

بهر هر محنت چو خود را می‌کشند ** اصل محنتهاست این چونش کشند

Halk, canını feda edene şaşar. Fakat bizim her birimiz fedayi huyluyuz.

از فدایی مردمان را حیرتیست ** هر یکی از ما فدای سیرتیست

Ne mutlu o kişiye ki bedenini, feda edilmeye değer bir dosta feda etmiştir.

ای خنک آنک فدا کردست تن ** بهر آن کارزد فدای آن شدن

Herkes, bir fennin, bir sanatın fedaisidir. Ömrünü o yolda sarf eder, ölüp gider.

هر یکی چونک فدایی فنیست ** کاندر آن ره صرف عمر و کشتنیست

İster doğularda olsun, ister batılarda, herkes, nihayet ölür. O zaman ne âşık kalır, ne maşuk! 3545

کشتنی اندر غروبی یا شروق ** که نه شایق ماند آنگه نه مشوق

Hiç olmazsa bu devletli, zaten şu hünere gönüllü, kendisini feda etmiş. Onun öldürülmesinde yüzlerce hayat var.

باری این مقبل فدای این فنست ** کاندرو صد زندگی در کشتنست

Âşık da onca ebedî, maşuk da, aşk da. İki âlemde de dileğine ermiş, iyi bir ad san kazanmış.

عاشق و معشوق و عشقش بر دوام ** در دو عالم بهرمند و نیک‌نام

Ey ulular, âşıklara acıyın. Onların şanı, helak olduktan sonra bile helak olmaya hazır bulunmaktır.

یا کرامی ارحموا اهل الهوی ** شانهم ورد التوی بعد التوی

Beyim, onun kabalığını affet. Onun derdine, betbahtlığına bak.

عفو کن ای میر بر سختی او ** در نگر در درد و بدبختی او

Onu affet de Tanrı da seni affetsin, suçlarını yarlıgasın. 3550

تا ز جرمت هم خدا عفوی کند ** زلتت را مغفرت در آکند

Sen de gafletle az testiler kırmamışsındır. Sen de affa ümit bağlamışsındır.

تو ز غفلت بس سبو بشکسته‌ای ** در امید عفو دل در بسته‌ای

Affet de ahrette sen de af edilesin. Kader, ceza vermede kılı kırk yarar.

عفو کن تا عفو یابی در جزا ** می‌شکافد مو قدر اندر سزا

Beyin, o şefaatçilere ve komşulara, neden küstahlık edip testiyi kırdı? Bu hususta şefaat kabul etmem. Onun cezasını vermeye yemin ettim diye cevap vermesi

جواب گفتن امیر مر آن شفیعان را و همسایگان زاهد را کی گستاخی چرا کرد و سبوی ما را چرا شکست من درین باب شفاعت قبول نخواهم کرد کی سوگند خورده‌ام کی سزای او را بدهم

Bey dedi ki: O kim oluyor ki bizim testimize taş atıp kırıyor?

میر گفت او کیست کو سنگی زند ** بر سبوی ما سبو را بشکند

Benim civarımdan erkek aslan bile yüzlerce çekingenlikle, korka korka geçmede.

چون گذر سازد ز کویم شیر نر ** ترس ترسان بگذرد با صد حذر

Neden kulumuzun gönlünü incitti, bizi konuğumuzun yanında utandırdı? 3555

بنده‌ی ما را چرا آزرد دل ** کرد ما را پیش مهمانان خجل

Onun kanından daha değerli olan şarabı döktü de kadınlar gibi bizden kaçıp da gizlendi.

شربتی که به ز خون اوست ریخت ** این زمان هم‌چون زنان از ما گریخت

Fakat tut ki bir kuş gibi uçsun, benim elimden nerde canını kurtaracak?

لیک جان از دست من او کی برد ** گیر هم‌چون مرغ بالا بر پرد

Kahır okumla kanadını kırar, onun arda kalası kanadını koparırım.

تیر قهر خویش بر پرش زنم ** پر و بال مردریگش بر کنم