Kız, peki, beli ne vakit gelecek, ben ne bileyim? Bu, pek gizli bir şey, anlaşılmaz ki dedi.
گفت کی دانم که انزالش کیست ** این نهانست و بغایت دوردست
Babası, gözleri süzüldü mü anla ki beli geliyor deyince,
گفت چشمش چون کلاپیسه شود ** فهم کن که آن وقت انزالش بود
Kız dedi: Onun gözü süzülünceye kadar benim bu iki gözüm de kör oluyor a baba!3735
گفت تا چشمش کلاپیسه شدن ** کور گشتست این دو چشم کور من
Her bayağı akıl, hırs ve öfke zamanı, yerinde durmaz ki!
نیست هر عقلی حقیری پایدار ** وقت حرص و وقت خشم و کارزار
Nefsiyle savaşmamış, aşk derdi çekmemiş, gölgede yetişmiş, yalnız halkın kendisine secde etmesini, elini öpmesini, hürmetle bakıp "işte zamanede sofi budur" diye parmakla göstermesini dilediğinden sofilik yoluna girmiş biri vardı. Çocukların, sen hastasın diyerek hasta ettikleri muallim gibi bu da kendine gururlanıp vehimle hasta olarak ben cihat eriyim, bu yolda bana pehlivan diyorlar. Büyük savaşta eşim yoktur, küçük savaş bence nedir ki! Gazilerle savaşa gidip zahiren de hünerler göstermeliyim dedi ve savaşa gitti, ve savaşta yüreksizlik ve gevşeklik gösterdi. Âdeta aslanın hayalini görmüş, erlikler göstermiş, bu erliklerle sarhoş olup ormana aslan avlamaya gitmişti. Halbuki aslan hal diliyle ona diyordu ki: "Öyle değil.. Yakında bilir anlar., sonra yine yakında bilir, anlarsınız."
وصف ضعیف دلی و سستی صوفی سایه پرورد مجاهده ناکرده درد و داغ عشق ناچشیده به سجده و دست‌بوس عام و به حرمت نظر کردن و بانگشت نمودن ایشان کی امروز در زمانه صوفی اوست غره شده و بوهم بیمار شده هم‌چون آن معلم کی کودکان گفتند کی رنجوری و با این وهم کی من مجاهدم مرا درین ره پهلوان می‌دانند با غازیان به غزا رفته کی به ظاهر نیز هنر بنمایم در جهاد اکبر مستثناام جهاد اصغر خود پیش من چه محل دارد خیال شیر دیده و دلیریها کرده و مست این دلیری شده و روی به بیشه نهاده به قصد شیر و شیر به زبان حال گفته کی کلا سوف تعلمون ثم کلا سوف تعلمون
Bir sofi, askerle savaşa gitti. Ansızın savaş başladı.
رفت یک صوفی به لشکر در غزا ** ناگهان آمد قطاریق و وغا
Sofi, ağırlıklarla çadırda kalan zayıflarla beraber kaldı. Erler, ta savaş yerine kadar at sürdüler.
ماند صوفی با بنه و خیمه و ضعاف ** فارسان راندند تا صف مصاف
Ağır kişiler, toprak gibi yerlerinde kala kaldılar, îleri gidenlerin ileri gidenleriyse yürüyüp ilerlediler.
مثقلان خاک بر جا ماندند ** سابقون السابقون در راندند
Savaşlar edip üstün gelerek birçok ganimetlerle geri döndüler.3740
جنگها کرده مظفر آمدند ** باز گشته با غنایم سودمند
Sen de al diye sofiye de armağan sundular. O, o armağanı attı, hiçbir şey almadı.
ارمغان دادند کای صوفی تو نیز ** او برون انداخت نستد هیچ چیز
Neden kızgınsın? dediler. Savaştan mahrum kaldım dedi.
پس بگفتندش که خشمینی چرا ** گفت من محروم ماندم از غزا
Sofi, savaş safında hançer çekip savaşmadığı için bu iltifattan memnun olmadı.
زان تلطف هیچ صوفی خوش نشد ** که میان غزو خنجر کش نشد
Bunun üzerine esir getirdik dediler, birini al, öldür.
پس بگفتندش که آوردیم اسیر ** آن یکی را بهر کشتن تو بگیر
Başını kes de gazi ol. Sofi, buna biraz sevindi, yüreklendi.3745
سر ببرش تا تو هم غازی شوی ** اندکی خوش گشت صوفی دل‌قوی
Suyla alınan aptestin yüzlerce aydınlığı, nuru, feri vardır ama su olmazsa teyemmüm edilir.
که آب را گر در وضو صد روشنیست ** چونک آن نبود تیمم کردنیست
Sofi, bağlı esiri alıp gaza etmek üzere çadırın arkasına götürdü.
برد صوفی آن اسیر بسته را ** در پس خرگه که آرد او غزا
Oraya tutsakla gitti ama biraz gecikti. Neden o yoksul bu kadar gecikti diye meraka düştüler.
دیر ماند آن صوفی آنجا با اسیر ** قوم گفتا دیر ماند آنجا فقیر
İki eli bağlı tutsak. Onu öldürüvermeliydi. Öldürmede neden bu kadar gecikti, sebebi ne? dediler.
کافر بسته دو دست او کشتنیست ** بسملش را موجب تاخیر چیست
3750Birisi, işi anlamak üzere ardından gitti. Bir de ne görsün? Kâfir, sofinin üstüne çıkmamış mı?3750
آمد آن یک در تفحص در پیش ** دید کافر را به بالای ویش
Erkek, dişinin üstüne biner gibi o tutsak da yoksulun üstüne aslan gibi binmiş.
Elleri bağlı olduğu halde hiddetle sofinin boynunu ısırmada.
دستها بسته همی‌خایید او ** از سر استیز صوفی را گلو
Dişleriyle boğazını dişlemede. Sofi, kâfirin altına düşmüş, aklı başından gitmiş.
گبر می‌خایید با دندان گلوش ** صوفی افتاده به زیر و رفته هوش
Eli bağlı kâfir, bir kedi gibi, elinde mızrak olmadığı halde onu berbadetmiş,
دست‌بسته گبر و هم‌چون گربه‌ای ** خسته کرده حلق او بی‌حربه‌ای
Dişleriyle onu yarı öldürmüş. Boynundan akan kanla sakalı kıpkırmızı kesilmiş.3755
نیم کشتش کرده با دندان اسیر ** ریش او پر خون ز حلق آن فقیر
Sen de eli bağlı olan nefsinin elinde tıpkı o sofi gibi alta düşmüş, kendinden geçmişsin.
هم‌چو تو کز دست نفس بسته دست ** هم‌چو آن صوفی شدی بی‌خویش و پست
Yoldaki bir tepecikten âciz kalmışsın. Halbuki önünde yüz binlerce dağ var.
ای شده عاجز ز تلی کیش تو ** صد هزاران کوهها در پیش تو
Bu kadarcık bir tepeden korkup ölüye döndün, önünde aşılacak dağ gibi beller var, nasıl gideceksin?
زین قدر خرپشته مردی از شکوه ** چون روی بر عقبه‌های هم‌چو کوه
Gaziler, hiddete gelip derhal acımadan o kâfiri kılıçlayıp öldürdüler.
غازیان کشتند کافر را بتیغ ** هم در آن ساعت ز حمیت بی‌دریغ
Kendine gelsin diye de sofinin yüzüne sular saçtılar, gül sulan serptiler.3760
بر رخ صوفی زدند آب و گلاب ** تا به هوش آید ز بی‌خویشی و خواب
Sofi, kendine gelip onları görünce ne oldu yahu? diye sordular.
چون به خویش آمد بدید آن قوم را ** پس بپرسیدند چون بد ماجرا
Ey aziz, Tanrı hakkı için bu ne hal? Neden böyle bu derece kendinden geçtin?
الله الله این چه حالست ای عزیز ** این چنین بیهوش گشتی از چه چیز
Yarı ölmüş, elleri bağlı bir tutsaktan neden böyle korktun, aklın başından gitti, bu hale düştün?
از اسیر نیم‌کشت بسته‌دست ** این چنین بیهوش افتادی و پست
Sofi dedi ki: Başını keseceğim sırada o açgözlü, bana öyle bir hışımla baktı ki..
گفت چون قصد سرش کردم به خشم ** طرفه در من بنگرید آن شوخ‌چشم
Gözünü açtı, dolandırdı da öyle bir bakış baktı bana ki aklım başımdan gitti.3765
چشم را وا کرد پهن او سوی من ** چشم گردانید و شد هوشم ز تن
Gözünü dolandırması, bana âdeta bir ordu göründü. O nasıl korkuydu? Anlatamam!
گردش چشمش مرا لشکر نمود ** من ندانم گفت چون پر هول بود
Hikâyeyi kısa keselim, işte o bakıştan korktum. Kendimden geçip yere yıkıldım.
قصه کوته کن کزان چشم این چنین ** رفتم از خود اوفتادم بر زمین
"Eli bağlı bir kâfirin göz süzmesinden kendinden geçiyorsun, elinden hançer düşüyor. Sende bu yürek, bu öt varken sakın sakın, savaşa gelip de rüsvay olma, sen tekkenin mutfağını gözle" diye gazilerin öğüt vermeleri
نصیحت مبارزان او را کی با این دل و زهره کی تو داری کی از کلابیسه شدن چشم کافر اسیری دست بسته بیهوش شوی و دشنه از دست بیفتد زنهار زنهار ملازم مطبخ خانقاه باش و سوی پیکار مرو تا رسوا نشوی
Gaziler dediler ki: Sende bu yürek varken sakın savaşa girişmeye yeltenme.
قوم گفتندش به پیکار و نبرد ** با چنین زهره که تو داری مگرد
Eli bağlı bir kâfirin göz süzmesiyle gemin kırıldı, gark oldun.
چون ز چشم آن اسیر بسته‌دست ** غرقه گشتی کشتی تو در شکست
Erkek aslanlar, saldırdılar mı kılıçlariyle başlar top gibi yerlere yuvarlanır.3770
پس میان حمله‌ی شیران نر ** که بود با تیغشان چون گوی سر
Erlerin savaşına âşinâ değilsin, böyle bir zamanda kan denizinde nasıl yüzebilirsin sen?
کی توانی کرد در خون آشنا ** چون نه‌ای با جنگ مردان آشنا
Boyunlara inen kılıçların tak tak diye çıkardığı ses, (bir mahalle öteden duyulan) çamaşır dövenlerin tak takını hiçe sayar.
که ز طاقاطاق گردنها زدن ** طاق‌طاق جامه کوبان ممتهن
Nice başsız bedenler, yerlerde çırpınır.. Nice bedensiz başlar, kan denizinde habbelere döner.
بس تن بی‌سر که دارد اضطراب ** بس سر بی‌تن به خون بر چون حباب
İnsanları yok eden yüzlerce er, savaşta atların ayakları altında yok olur gider.
زیر دست و پای اسپان در غزا ** صد فنا کن غرقه گشته در فنا
Sen, bir fareden ürküp uçan bu akılla o savaş safına karışıp nasıl kılıç çekeceksin?3775
این چنین هوشی که از موشی پرید ** اندر آن صف تیغ چون خواهد کشید
Savaş bu, bulgur aşı değil ki yenlerini sıvayıp girişesin.
چالش است آن حمزه خوردن نیست این ** تا تو برمالی بخوردن آستین
Bulgur aşını kaşıklamaya benzemez, gel de burada kılıcı gör. Bu safta demirden yaratılmış bir Hamza lâzım.
نیست حمزه خوردن اینجا تیغ بین ** حمزه‌ای باید درین صف آهنین
Savaş, öyle hayal gibi bir hayalden ürküp kaçan her yüreksizin işi değil.
کار هر نازک‌دلی نبود قتال ** که گریزد از خیالی چون خیال
Savaş, Türklerin işidir, nazenin kadınların değil. Nazlı nazenin kadınların yeri evdir, eve git sen de!
کار ترکانست نه ترکان برو ** جای ترکان هست خانه خانه شو
Tanrı rahmet etsin, Ayyazi'nin, şehit olma ümidiyle yetmiş kere göğsü açık savaşa girmesi, nihayet küçük savaşta şehit olmadan ümidini kesip büyük savaşa yüz tutması ve halvete girmesi. Bu sırada gazilerin davulunu duyup nefsinin, zincirini sürüyerek savaşa gitmeyi istemesi ve onun bu istek yüzünden nefsini töhmet altına alması
حکایت عیاضی رحمه‌الله کی هفتاد غزو کرده بود سینه برهنه بر امید شهید شدن چون از آن نومید شد از جهاد اصغر رو به جهاد اکبر آورد و خلوت گزید ناگهان طبل غازیان شنید نفس از اندرون زنجیر می‌درانید سوی غزا و متهم داشتن او نفس خود را درین رغبت
Ayyazi dedi ki: Tam doksan kere belki yaralanırım diye,3780
گفت عیاضی نود بار آمدم ** تن برهنه بوک زخمی آیدم
Çırılçıplak savaşa girdim, okların önüne gittim, belki birisi gelir saplanır dedim.
تن برهنه می‌شدم در پیش تیر ** تا یکی تیری خورم من جای‌گیر
Fakat boğaza, yahut can alacak bir yere ok isabeti, devlet sahibi bir şehitten başkasına nasip olmuyor.
تیر خوردن بر گلو یا مقتلی ** در نیابد جز شهیدی مقبلی