Yedi mushafı birbiri üstüne koyup sözünü tutacağına yemin etti.
هفت مصحف آن زمان برهم نهاد ** خورد سوگند و چنین تقریر داد
Cariyeceğizin kılıç korkusiyle o sırrı Halifeye açması, Halifenin doğru söyle, bu gülüşün sırrını bildir, yoksa seni öldürürüm demesi
فاش کردن آن کنیزک آن راز را با خلیفه از زخم شمشیر و اکراه خلیفه کی راست گو سبب این خنده را و گر نه بکشمت
Cariye âciz kalınca ahvali anlattı. O yüz Zâl'e bedel olan Rüstem'in erliğini söyledi.3965
زن چو عاجز شد بگفت احوال را ** مردی آن رستم صد زال را
Yoldaki gerdeği, o sırada vukua gelen halleri bîr bir nakletti.
شرح آن گردک که اندر راه بود ** یک به یک با آن خلیفه وا نمود
Erin kılıcını çekip gidişini, aslanı öldürdükten sonra gelişini, aletinin hâlâ gergedan boynuzu gibi ayakta olduğunu söyledi.
شیر کشتن سوی خیمه آمدن ** وان ذکر قایم چو شاخ کرگدن
Ondan sonra namuslu Halifenin gevşekliğini ve farenin bir çıtırtısından aletinin söndüğünü görünce dayanamayıp güldüğünü bildirdi.
باز این سستی این ناموس‌کوش ** کو فرو مرد از یکی خش خشت موش
Tanrı sırları meydana çıkarır. Mademki sonunda bitecek, kötü tohum ekme.
رازها را می‌کند حق آشکار ** چون بخواهد رست تخم بد مکار
Su, bulut, ateş ve bu güneş, sırlan toprağın altından çıkarır.3970
آب و ابر و آتش و این آفتاب ** رازها را می برآرد از تراب
Yaprakların dökülmesinden sonra gelen bahar, kıyametin varlığına bir delildir.
این بهار نو ز بعد برگ‌ریز ** هست برهان وجود رستخیز
Bahar, o sırları meydana kor, şu yeryüzü ne yediyse rüsvay olur;
در بهار آن سرها پیدا شود ** هر چه خوردست این زمین رسوا شود
Yedikleri, ağzından, dudaklarından biter, çıkar. içindeki neyse meydana gelir.
بر دمد آن از دهان و از لبش ** تا پدید آید ضمیر و مذهبش
Her ağacın kökündeki sır ve o ağacın yemişi tamamiyle üstünde görünür.
سر بیخ هر درختی و خورش ** جملگی پیدا شود آن بر سرش
Gönlünü inciten her gam, içtiğin şarabın tesiriyledir.3975
هر غمی کز وی تو دل آزرده‌ای ** از خمار می بود کان خورده‌ای
Fakat nerden bileceksin o mahmurluk, o baş ağrısı, hangi şaraptan meydana geldi?
لیک کی دانی که آن رنج خمار ** از کدامین می بر آمد آشکار
Bu baş ağrısının, o tanenin meyvasından olduğunu aklı, fikri olan anlar.
این خمار اشکوفه‌ی آن دانه است ** آن شناسد کاگه و فرزانه است
Dalla meyva, tohuma benzemez. Meni, hiç insanın bedenine benzer mi?
شاخ و اشکوفه نماند دانه را ** نطفه کی ماند تن مردانه را
Heyula, esere benzemezken tohum, hiç ağaca benzer mi?
نیست مانندا هیولا با اثر ** دانه کی ماننده آمد با شجر
Meni, ekmekten meydana gelir, fakat ekmek gibi midir? insan, meniden olur, fakat hiç meni gibi midir?3980
نطفه از نانست کی باشد چو نان ** مردم از نطفه‌ست کی باشد چنان
Cin, ateşten yaratılmıştır, fakat nerden ateşe benzer? Bulut buhardandır, fakat buhar gibi değildir ki.
جنی از نارست کی ماند به نار ** از بخارست ابر و نبود چون بخار
İsa, Cebrail'in üfürmesinden vücut buldu. Fakat suret bakımından onun gibi midir, yahut ona benzer mi?
از دم جبریل عیسی شد پدید ** کی به صورت هم‌چو او بد یا ندید
Âdem, topraktan yaratılmıstır, toprağa benzemez. Hiçbir üzüm, üzüm çotuğu gibi değildir.
آدم از خاکست کی ماند به خاک ** هیچ انگوری نمی‌ماند به تاک
Hırsız, darağacının ayağı gibi midir? İbadet, ebedî cennete benzer mi?
کی بود دزدی به شکل پایدار ** کی بود طاعت چو خلد پایدار
Hiçbir asıl esere benzemez. Şu halde zahmetin ve baş ağrısını aslını bilemezsin.3985
هیچ اصلی نیست مانند اثر ** پس ندانی اصل رنج و درد سر
Fakat bu mücazat, mükâfat, bir aslı olmadan vücuda gelmez. Tanrı, hiçbir suçsuz kulunu incitmez.
لیک بی‌اصلی نباشدت این جزا ** بی‌گناهی کی برنجاند خدا
Asıl neyse, o şeyi çeken odur. Ona benzemez ama ondandır.
آنچ اصلست و کشنده‌ی آن شی است ** گر نمی‌ماند بوی هم از وی است
Şu halde bil ki çektiğin zahmet, yaptığın suçun sonucudur. Sana inen bu tokat bir şehvetten ötürüdür.
پس بدان رنجت نتیجه‌ی زلتیست ** آفت این ضربتت از شهوتیست
İbret almaz, o suçu bilmezsen bile hiç olmazsa derhal ağlayıp sızlamaya koyul, yarlıganma dile.
گر ندانی آن گنه را ز اعتبار ** زود زاری کن طلب کن اغتفار
Secde et, yüzlerce defa Yarabbi de, bu gam, yaptığım suçun karşılığıdır ancak!3990
سجده کن صد بار می‌گوی ای خدا ** نیست این غم غیر درخورد و سزا
Ey rabbim, sen zulümden, sitemden temizsin. Nasıl olur da suçsuz olarak insana bir dert, bir gam verirsin?
ای تو سبحان پاک از ظلم و ستم ** کی دهی بی‌جرم جان را درد و غم
Ben suçu belli beyan bilmiyorum, fakat bu derde sebep de mutlaka bir suçtur.
من معین می‌ندانم جرم را ** لیک هم جرمی بباید گرم را
Sebebi örttüğün gibi o suçu da ört.
چون بپوشیدی سبب را ز اعتبار ** دایما آن جرم را پوشیده دار
Çünkü ceza, benim suçumu ortaya koymaktır. Ceza sebebiyle hırsızlığım meydana çıkar.
که جزا اظهار جرم من بود ** کز سیاست دزدیم ظاهر شود
Padişahın, işi anlayınca o hıyaneti örtüp affetmeyi ve kendisinin, Musul padişahına zulmettiği için "Kim kötülük ederse kendine eder" ve "Şüphe yok, rabbin gözetleme yerindedir, seni görür" âyetleri mucibince bu kötülüğe uğradığını anlayıp intikam almaya kalkışırsa, bu zulüm ve tamahın cezasını çektiği gibi o intikamın cezasına da uğrayacağını kestirerek cariyeyi o beye vermeyi kurması
عزم کردن شاه چون واقف شد بر آن خیانت کی بپوشاند و عفو کند و او را به او دهد و دانست کی آن فتنه جزای او بود و قصد او بود و ظلم او بر صاحب موصل کی و من اساء فعلیها و ان ربک لبالمرصاد و ترسیدن کی اگر انتقام کشد آن انتقام هم بر سر او آید چنانک این ظلم و طمع بر سرش آمد