English    Türkçe    فارسی   

5
4056-4105

  • Eyaz'ın yenlerinde taş vardı. Derhal onları çıkarıp mücevheri kırdı, unufak etti.
  • سنگها در آستین بودش شتاب  ** خرد کردش پیش او بود آن صواب 

  • Belki o saf ve temiz delikanlı, bu işi rüyada görmüştü de yenine, koltuğuna iki taş gizlemişti.
  • یا به خواب این دیده بود آن پر صفا  ** کرده بود اندر بغل دو سنگ را 

  • Yusuf gibi hani. O da işinin sonunun nereye varacağını kuyu dibinde görmüştü.
  • هم‌چو یوسف که درون قعر چاه  ** کشف شد پایان کارش از اله 

  • Kime fetih ve zafer, haber verirse onca murada erme de birdir, ermeme de.
  • هر که را فتح و ظفر پیغام داد  ** پیش او یک شد مراد و بی‌مراد 

  • Kimin payandası, sevgilinin, vuslatı olursa o, kırılmadan, savaşmadan ne korkacak? 4060
  • هر که پایندان وی شد وصل یار  ** او چه ترسد از شکست و کارزار 

  • Karşısındakini mat edeceğini iyice bilen, at gitmiş, fil gitmiş, aldırır mı? Onca bunlar, zaten saçma şeylerdir.
  • چون یقین گشتش که خواهد کرد مات  ** فوت اسپ و پیل هستش ترهات 

  • At arayan, atını alıp götürse al götür der, önüne düşecek o at değil ya.
  • گر برد اسپش هر آنک اسپ‌جوست  ** اسپ رو گو نه که پیش آهنگ اوست 

  • İnsan, atla bir soydan olur mu? Adamın ata olan sevgisi, öne geçmek içindir.
  • مرد را با اسپ کی خویشی بود  ** عشق اسپش از پی پیشی بود 

  • Suretler için bu kadar elem çekme. Suret baş ağrısı olmaksızın mânayı elde et.
  • بهر صورتها مکش چندین زحیر  ** بی‌صداع صورتی معنی بگیر 

  • Zahit, işin sonunu düşünür. Soru, hesab günü hâlim ne olacak diye dertlenir. 4065
  • هست زاهد را غم پایان کار  ** تا چه باشد حال او روز شمار 

  • Ariflerse başlangıçtan, önden haberdardır, sonu düşünme derdinden de kurtulmuşlardır.
  • عارفان ز آغاز گشته هوشمند  ** از غم و احوال آخر فارغ‌اند 

  • Arifte arif olmadan önce korku da vardı, yalvarış da. Fakat Tanrı takdirini bildiğinden, işin önünden haberdar olduğundan bu bilgi, her ikisini de ortadan kaldırmıştır.
  • بود عارف را همین خوف و رجا  ** سابقه‌دانیش خورد آن هر دو را 

  • Evvelce mercimek ektiğini bildiğinden ne mahsul elde edeceğini de bilir.
  • دید کو سابق زراعت کرد ماش  ** او همی‌داند چه خواهد بود چاش 

  • Ariftir, korkudan da kurtulmuştur, ürkmeden de. Tanrı kılıcı, o hay huyu kesmiş, ikiye bölmüştür.
  • عارفست و باز رست از خوف و بیم  ** های هو را کرد تیغ حق دو نیم 

  • Evvelce Tanrı'dan korkar, umardı. Korku yok oldu, o yalvarış meydana çıktı. 4070
  • بود او را بیم و اومید از خدا  ** خوف فانی شد عیان گشت آن رجا 

  • Eyaz da o değerli mücevheri kırınca beylerden yüzlerce feryat ve figan koptu.
  • چون شکست او گوهر خاص آن زمان  ** زان امیران خاست صد بانگ و فغان 

  • Bu ne korkusuzluk, Tanrı hakkı için bu nurlu mücevheri kıran kâfirdir dediler.
  • کین چه بی‌باکیست والله کافرست  ** هر که این پر نور گوهر را شکست 

  • O topluluğun hepsi de körlüklerinden Padişahın inci gibi olan buyruğunu kırmıştı.
  • وآن جماعت جمله از جهل و عما  ** در شکسته در امر شاه را 

  • Mücevherin değeriyle sevginin sonucu, gönüllerinden gizli kalmıştı.
  • قیمتی گوهر نتیجه‌ی مهر و ود  ** بر چنان خاطر چرا پوشیده شد 

  • Beylerin, neden bu mücevheri kırdın diye Eyaz'ı kınamaları, onun cevap vermesi
  • تشنیع زدن امرا بر ایاز کی چرا شکستش و جواب دادن ایاز ایشان را 

  • Eyaz dedi ki: Ey ünlü ulular, Padişahın buyruğu mu daha ileri, mücevher mi? 4075
  • گفت ایاز ای مهتران نامور  ** امر شه بهتر به قیمت یا گهر 

  • Sizce, Tanrı hakkı için söyleyin, Padişahın emri mi daha üstün, yoksa bu güzelim mücevher mi?
  • امر سلطان به بود پیش شما  ** یا که این نیکو گهر بهر خدا 

  • Ey mücevhere bakan, Padişaha aldırış bile etmeyen beyler, önünüzde gül var, ana cadde değil!
  • ای نظرتان بر گهر بر شاه نه  ** قبله‌تان غولست و جاده‌ی راه نه 

  • Ben gözümü Padişahtan ayırmam. Müşrik gibi taşa yüz tutmam.
  • من ز شه بر می‌نگردانم بصر  ** من چو مشرک روی نارم با حجر 

  • Boyalı taşı seçip Padişahın buyruğunu geri bırakan canda hiçbir gevher, hiçbir değer yoktur.
  • بی‌گهر جانی که رنگین سنگ را  ** برگزیند پس نهد شاه مرا 

  • Gül renkli oyuncağı ardına at. Onlara renk vereni aklına getir ve şaş. 4080
  • پشت سوی لعبت گل‌رنگ کن  ** عقل در رنگ‌آورنده دنگ کن 

  • Dereye gir, testiyi taşa çal. Kokuya, renge ateş ver.
  • اندر آ در جو سبو بر سنگ زن  ** آتش اندر بو و اندر رنگ زن 

  • Din yolunda yol kesicilerden değilsen kadınlar gibi renge, kokuya tapma.
  • گر نه‌ای در راه دین از ره‌زنان  ** رنگ و بو مپرست مانند زنان 

  • Bu sözler üzerine o yüce erler, bu hatalarına özür olmak üzere başlarını önlerine eğdiler.
  • سر فرود انداختند آن مهتران  ** عذرجویان گشه زان نسیان به جان 

  • O anda her birinin gönlünden belki iki yüz kere ah çıktı bir duman gibi ta göğe kadar ulaştı.
  • از دل هر یک دو صد آه آن زمان  ** هم‌چو دودی می‌شدی تا آسمان 

  • Padişah, ihtiyar cellâda emir verdi: Bu çerçöpü, benim yüce tapımdan uzaklaştır! 4085
  • کرد اشارت شه به جلاد کهن  ** که ز صدرم این خسان را دور کن 

  • Bu aşağılık adamlar, bu yüce makama lâyık değiller. Bir taş için benim buyruğumu reddettiler.
  • این خسان چه لایق صدر من‌اند  ** کز پی سنگ امر ما را بشکنند 

  • Buyruğum, bu çeşit fesatçılarca bir boyalı taş için hor hakir oldu.
  • امر ما پیش چنین اهل فساد  ** بهر رنگین سنگ شد خوار و کساد 

  • Padişahın beylerin öldürülmesini emretmesi, Eyaz'ın "Af, daha doğrudur" diye şefaata bulunması
  • قصد شاه به کشتن امرا و شفاعت کردن ایاز پیش تخت سلطان کی ای شاه عالم العفو اولی 

  • Bunun üzerine merhametli Eyaz, sıçradı, o ulu Padişahın tahtına doğru koştu.
  • پس ایاز مهرافزا بر جهید  ** پیش تخت آن الغ سلطان دوید 

  • Secde edip boğazını tutarak, padişahım dedi, senin gibi yüce bir padişahın sultanlığına gökyüzü bile hayran olmuştur.
  • سجده‌ای کرد و گلوی خود گرفت  ** کای قبادی کز تو چرخ آرد شگفت 

  • Ey hüma kuşu, hümalar kutluluğu senden bulur, cömertler, cömertliğe senden ererler. 4090
  • ای همایی که همایان فرخی  ** از تو دارند و سخاوت هر سخی 

  • Ey kerem sahibi, âlemdeki kerem ve ihsanlar, senin bağışlamana karşı mahvolur gider.
  • ای کریمی که کرمهای جهان  ** محو گردد پیش ایثارت نهان 

  • Ey lütuf sahibi, kırmızı gül seni görünce utancından gömleğini yırtar.
  • ای لطیفی که گل سرخت بدید  ** از خجالت پیرهن را بر درید 

  • Yarlıgama, senin yarlıgamanla doymuş, tilkiler, senin affınla aslanlara üstün olmuştur.
  • از غفوری تو غفران چشم‌سیر  ** روبهان بر شیر از عفو تو چیر 

  • Senin buyruğuna karşı korkusuzca harekette bulunan, affından başka nereye dayansın?
  • جز که عفو تو کرا دارد سند  ** هر که با امر تو بی‌باکی کند 

  • Bu suçluların gafletleri, küstahlıkları, ey af madeni padişah, senin affının çokluğundan meydana geldi. 4095
  • غفلت و گستاخی این مجرمان  ** از وفور عفو تست ای عفولان 

  • Gaflet, daima küstahlıktan meydana gelir. Ululama gözden kuru ağrıyı giderir.
  • دایما غفلت ز گستاخی دمد  ** که برد تعظیم از دیده رمد 

  • Gaflet ve kötü bir alışma olan unutkanlık, ululama ateşiyle yanıp gider.
  • غفلت و نسیان بد آموخته  ** ز آتش تعظیم گردد سوخته 

  • Onun heybeti adama uyanıklık ve anlayış verir, adamın içindeki unutkanlık ve yanılma çıkar, kalmaz.
  • هیبتش بیداری و فطنت دهد  ** سهو نسیان از دلش بیرون جهد 

  • Yağma zamanı, halkın uykusu gelmez. Kimse, hırkamı çalmasınlar diye uyumaz.
  • وقت غارت خواب ناید خلق را  ** تا بنرباید کسی زو دلق را 

  • Hırka korkusiyle bile uyku kaçarsa artık can ve ' boğaz korkusu ile kim uyur ki? 4100
  • خواب چون در می‌رمد از بیم دلق  ** خواب نسیان کی بود با بیم حلق 

  • Buna tanık, "Rabbimiz, unutup işlediğimiz suçlarla bizi suçlu sayma" âyetidir. Çünkü unutma da bir bakımdan suçtur.
  • لاتاخذ ان نسینا شد گواه  ** که بود نسیان بوجهی هم گناه 

  • Unutan, onu lâyık olduğu veçhile ululamıştır. Yoksa hiç savaşta adamı uyku tutar mı?
  • زانک استکمال تعظیم او نکرد  ** ورنه نسیان در نیاوردی نبرد 

  • Unutma, çaresiz gelip çatar ama buna tutulmamak için de sebeplere yapışmak lâzım.
  • گرچه نسیان لابد و ناچار بود  ** در سبب ورزیدن او مختار بود 

  • Çünkü onu ululamada gevşeklik gösterdi mi insanda ya unutma meydana gelir, ya yanlış.
  • که تهاون کرد در تعظیمها  ** تا که نسیان زاد یا سهو و خطا 

  • Sarhoş gibi hani. O ada cinayetlerde bulunur, sonra da mazurdum, ne yapayım der. 4105
  • هم‌چو مستی کو جنایتها کند  ** گوید او معذور بودم من ز خود