- Eşeğe göre katır boncuğu ile inci birdir. O eşek ,zaten inciyle denizin vücudunda şüphe eder.
- پیش خر خرمهره و گوهر یکیست ** آن اشک را در در و دریا شکیست
- O denizi de inkâr eder, incilerini de. Hiç hayvan, inciyi süsü püsü arar mı?
- منکر بحرست و گوهرهای او ** کی بود حیوان در و پیرایه‌جو
- Allah, lâl ve inci aramaz. Allah, onun kafasına böyle bir şey koymamıştır.
- در سر حیوان خدا ننهاده است ** کو بود در بند لعل و درپرست
- Hiç eşeklerde küpe gördün mü? Eşeğin kulağı da yeşilliktedir aklı da.
- مر خران را هیچ دیدی گوش‌وار ** گوش و هوش خر بود در سبزه‌زار
- Vettini suresindeki “İnsanı en güzel şekilde yarattık” âyetini oku. Ey dost ,en değerli inci candır. 1005
- احسن التقویم در والتین بخوان ** که گرامی گوهرست ای دوست جان
- En güzel şekli olan insan şekli, arştan da üstündür, düşünceye de sığmaz.
- احسن التقویم از عرش او فزون ** احسن التقویم از فکرت برون
- Bu paha biçilmez şeyin değerini söylesem ben de yanarım, duyan da yanar.
- گر بگویم قیمت این ممتنع ** من بسوزم هم بسوزد مستمع
- Burada artık sus dudağını yum, eşeğini bu tarafa sürme. Sıddıyk da o eşeklerin yanına gitti.
- لب ببند اینجا و خر این سو مران ** رفت این صدیق سوی آن خران
- Kapının halkasını dövdü. Kapı açılınca o kâfirin evine âdeta kendinden geçmiş bir halde girdi.
- حلقه در زد چو در را بر گشود ** رفت بی‌خود در سرای آن جهود
- Kendinden geçmiş sarhoş ve ateşli bir halde oturdu. Ağzından bir hayli acı sözler çıktı. 1010
- بی‌خود و سرمست و پر آتش نشست ** از دهانش بس کلام تلخ جست
- Dedi ki: Bu Allah dostunu nasıl dövüyorsun? Ey apaçık düşman bu ne haset?
- کین ولی الله را چون می‌زنی ** این چه حقدست ای عدو روشنی
- Kendi dininde doğru isen doğru sözlü bir adama zulmetmeye gönlün nasıl razı oluyor?
- گر ترا صدقیست اندر دین خود ** ظلم بر صادق دلت چون می‌دهد
- Ey kâfirlik dininde karı olan, nasıl oluyor da bir şehzadeye karşı böyle bir zanda bulunuyorsun?
- ای تو در دین جهودی ماده‌ای ** کین گمان داری تو بر شه‌زاده‌ای
- Ey ebedî lânete uğramış, ey merdut adam, daima adamı eğri büğrü gösteren aynaya bakma.
- در همه ز آیینه‌ی کژساز خود ** منگر ای مردود نفرین ابد
- O anda Sıddıyk’ın ağzından çıkan sözleri söylesem elini ayağını kaybedersin. 1015
- آنچ آن دم از لب صدیق جست ** گر بگویم گم کنی تو پای و دست
- O hikmet kaynakları cihetsizlik makamından coşmada, dudağından Fırat gibi kaynayıp akmada idi.
- آن ینابیع الحکم هم‌چون فرات ** از دهان او دوان از بی‌جهات
- Herhangi bir taştan su kaynar, akar. Bu su, taşın ne yanından gelir, ne ortasından.
- هم‌چو از سنگی که آبی شد روان ** نه ز پهلو مایه دارد نه از میان
- Allah o taşı kendisine bir siper yapmıştır. O gök renkli suyu, o taştan akıtıp durmadadır.
- اسپر خود کرده حق آن سنگ را ** بر گشاده آب مینارنگ را
- Nitekim senin göz kaynağından da nur, hiç eksilmeden akıp durmadadır.
- هم‌چنانک از چشمه‌ی چشم تو نور ** او روان کردست بی‌بخل و فتور
- O nur, ne yağdan meydana gelir, ne deriden. Dost, yaratılışta, o gözü, nura bir vesile yapmıştır. 1020
- نه ز پیه آن مایه دارد نه ز پوست ** روی‌پوشی کرد در ایجاد دوست
- Kulak boşluğunda da çekici bir yel vardır. Söyleyenin yalan olsun doğru olsun sözlerini duyar anlar.
- در خلای گوش باد جاذبش ** مدرک صدق کلام و کاذبش
- O küçücük kemikteki yel nasıl bir yeldir ki söz söyleyenin harfini, sesini alıyor?
- آن چه بادست اندر آن خرد استخوان ** کو پذیرد حرف و صوت قصه‌خوان
- Kemikle yel ancak bir vesileden ibarettir. İki âlemde de Allah’dan başka kimse yoktur.
- استخوان و باد روپوشست و بس ** در دو عالم غیر یزدان نیست کس
- Perdesiz olarak duyan da odur söyleyen de. Çünkü “Kulaklar baştan sayılır.”
- مستمع او قایل او بی‌احتجاب ** زانک الاذنان من الراس ای مثاب
- Kâfir dedi ki: Ey ikramcı adam, eğer acıyorsan para ver, al onu. G 1025
- گفت رحمت گر همی‌آید برو ** زر بده بستانش ای اکرام‌خو
- önlün yanıyorsa onu benden satın al. Müşkülün parasız hallolmaz.
- از منش وا خر چو می‌سوزد دلت ** بی‌منت حل نگردد مشکلت
- Ebubekir, yüzlerce hizmette bulunur, Allah’ya karşı da beş yüz kere şükür secdesine kapanırım. Güzel bir kulum var, fakat kâfir.
- گفت صد خدمت کنم پانصد سجود ** بنده‌ای دارم تن اسپید و جهود
- Vücudu beyaz ama gönlü kara, gönlü nurlu kulu ver bana.
- تن سپید و دل سیاهستش بگیر ** در عوض ده تن سیاه و دل منیر
- Birisini gönderip kölesini getirtti, hakikatten o köle pek güzeldi.
- پس فرستاد و بیاورد آن همام ** بود الحق سخت زیبا آن غلام
- Bir derece ki o kâfir, hayran oldu, taşa benzeyen yüreği âdeta yerinden oynadı. 1030
- آنچنان که ماند حیران آن جهود ** آن دل چون سنگش از جا رفت زود
- Surete tapanların hali budur. Taş gibi yürekleri, bir suret gördüler mi mum gibi erir.
- حالت صورت‌پرستان این بود ** سنگشان از صورتی مومین بود
- Fakat yine dayandı, inat etti, bu hiçbir şey değil, bundan başka daha para vermelisin dedi.
- باز کرد استیزه و راضی نشد ** که برین افزون بده بی‌هیچ بد
- Ebubekir, o kâfirin, hırsı yatışıncaya, gönlü razı oluncaya kadar da para verip Bilâl’i satın aldı.
- یک نصاب نقره هم بر وی فزود ** تا که راضی گشت حرص آن جهود
- Bu alışverişte Sıddıyk aldandı sanarak kâfir gülmeye koyuldu
- خندیدن جهود و پنداشتن کی صدیق مغبونست درین عقد
- O taş yürekli kâfir acıklanarak, eğlenerek, alay ederek bir kahkaha attı.
- قهقهه زد آن جهود سنگ‌دل ** از سر افسوس و طنز و غش و غل
- Sıddıyk dedi ki: Bu kahkaha neden? Herif cevap vereceği yerde büsbütün gülmeye kahkahasını arttırmaya başladı. 1035
- گفت صدیقش که این خنده چه بود ** در جواب پرسش او خنده فزود
- Dedi ki: Bu kara köleyi almaya bu kadar düşmesen, bu kadar sevdalanmasan,
- گفت اگر جدت نبودی و غرام ** در خریداری این اسود غلام
- Ben de ısrar etmezdim , bu verdiğin paranın onda biriyle almış olurdun.
- من ز استیزه نمی‌جوشیدمی ** خود به عشر اینش بفروشیدمی
- Bence o yarım akça bile etmez. Fakat pahasını bağıra çağıra sen arttırdın.
- کو به نزد من نیرزد نیم دانگ ** تو گران کردی بهایش را به بانگ
- Sıddıyk, a ahmak diye cevap verdi, çocuk gibi bir cevize karşılık bir inci verdin.
- پس جوابش داد صدیق ای غبی ** گوهری دادی به جوزی چون صبی
- Bence o iki cihana değer. Ben cana bakıyorum sen renge bakıyorsun. 1040
- کو به نزد من همی‌ارزد دو کون ** من به جانش ناظرستم تو بلون
- O kızıl altın, fakat şu ahmaklar yurdunda oturanların hasedi yüzünden kara görünmede.
- زر سرخست او سیه‌تاب آمده ** از برای رشک این احمق‌کده
- Cisimlerin şu yedi rengini gören baş gözü, bu perde ardından o ruhu göremez.
- دیده‌ی این هفت رنگ جسمها ** در نیابد زین نقاب آن روح را
- Eğer satışta biraz daha nekeslik etseydin bütün malımı mülkümü verirdim.
- گر مکیسی کردیی در بیع بیش ** دادمی من جمله ملک و مال خویش
- Daha ziyade üstüne düşseydin başkalarından bir etek dolusu altın borç alır, onu da verirdim.
- ور مکاس افزودیی من ز اهتمام ** دامنی زر کردمی از غیر وام
- Fakat bedava buldun da ucuz verdin. Hokkayı açıp da içindeki inciyi görmedin. 1045
- سهل دادی زانک ارزان یافتی ** در ندیدی حقه را نشکافتی
- Cahilliğinden üstü kapalın okkayı verdin, yakında görürsün sen ne zarara girdin!
- حقه سربسته جهل تو بداد ** زود بینی که چه غبنت اوفتاد
- Lâl dolu hokkayı yele verdin. Zenci gibi kara yüzlü oluşuna da seviniyorsun.
- حقه‌ی پر لعل را دادی به باد ** هم‌چو زنگی در سیه‌رویی تو شاد
- Sonunda çok eyvah dersin. Hiçbir kimse bahtı, devleti satar mı?
- عاقبت وا حسرتا گویی بسی ** بخت ودولت را فروشد خود کسی
- Baht sana köle elbiselerini bürünmüş de gelmişti. Fakat talihsiz gözün, zâhirden başka bir şey görmedi ki.
- بخت با جامه‌ی غلامانه رسید ** چشم بدبختت به جز ظاهر ندید
- O sana kulluğunu gösterdi, fakat çirkin huyun onunla hileye, düzene girişti. 1050
- او نمودت بندگی خویشتن ** خوی زشتت کرد با او مکر و فن