English    Türkçe    فارسی   

6
1482-1531

  • Zerrede ebedî varlık güneşini görür, katrada bütün denizi.
  • بیند اندر ذره خورشید بقا  ** بیند اندر قطره کل بحر را 

  • Yine sofi hikâyesi,sofiyle kadı
  • بار دیگر رجوع کردن به قصه‌ی صوفی و قاضی 

  • Sofi dedi ki: Kafaya yenen bir sille yüzünden körcesine baş vermeye gelmez.
  • گفت صوفی در قصاص یک قفا  ** سر نشاید باد دادن از عمی 

  • Teslim hırkasını giyinmişim, bana sille yemek kolay gelir.
  • خرقه‌ی تسلیم اندر گردنم  ** بر من آسان کرد سیلی خوردنم 

  • Düşmanını pek arık gördü, ben de düşmanca bir yumruk vursam. 1485
  • دید صوفی خصم خود را سخت زار  ** گفت اگر مشتش زنم من خصم‌وار 

  • Kalay gibi eriyip akıverecek. Derken padişah kısas emredecek.
  • او به یک مشتم بریزد چون رصاص  ** شاه فرماید مرا زجر و قصاص 

  • Zaten çadır harap, direk kırık, yıkılmaya bahane arıyor.
  • خیمه ویرانست و بشکسته وتد  ** او بهانه می‌جود تا در فتد 

  • Bu ölü herif için kılıç altına gitmek, kısasa razı olmak yazıktır doğrusu, yazık dedi.
  • بهر این مرده دریغ آید دریغ  ** که قصاصم افتد اندر زیر تیغ 

  • Onu dövemediğinden kadıya götürmeyi kurdu.
  • چون نمی‌توانست کف بر خصم زد  ** عزمش آن شد کش سوی قاضی برد 

  • Çünkü kadı, Allahnın terazisidir. Kilesine şeytan hilesi giremez. 1490
  • که ترازوی حق است و کیله‌اش  ** مخلص است از مکر دیو و حیله‌اش 

  • O, hasetlerin, çekişlerin makasıdır. İki düşmanın savaşını, dedikodusunu keser.
  • هست او مقراض احقاد و جدال  ** قاطع جن دو خصم و قیل و قال 

  • Afsunu ,şeytanı şişeye hapseder. Kanunu, fitneleri yatıştırır.
  • دیو در شیشه کند افسون او  ** فتنه‌ها ساکن کند قانون او 

  • Tamahkâr düşman teraziyi görünce serkeşliği bırakır, onun hükmüne uyar.
  • چون ترازو دید خصم پر طمع  ** سرکشی بگذارد و گردد تبع 

  • Fakat terazi olmazsa çok bile versen payına razı olmaz.
  • ور ترازو نیست گر افزون دهیش  ** از قسم راضی نگردد آگهیش 

  • Kadı rahmettir, savaşı defeder, kıyametteki adalet denizinden bir katradır o. 1495
  • هست قاضی رحمت و دفع ستیز  ** قطره‌ای از بحر عدل رستخیز 

  • Karta, küçük ve ayağı kısa bile olsa denizin letafeti, ondan belli olur.
  • قطره گرچه خرد و کوته‌پا بود  ** لطف آب بحر ازو پیدا بود 

  • Gözündeki tozu temizledin mi bir katra’dan Dicle’yi görebilirsin.
  • از غبار ار پاک داری کله را  ** تو ز یک قطره ببینی دجله را 

  • Cüzüler küllerin haline tanıktır. Gün battıktan sonra batıda beliren kızıllık, güneşin varlığını bildirir.
  • جزوها بر حال کلها شاهدست  ** تا شفق غماز خورشید آمدست 

  • Allah “Güneş battıktan sonra batıda beliren kızıllığa and olsun” dediği zaman Ahmed’in cismine yemin etmiştir.
  • آن قسم بر جسم احمد راند حق  ** آنچ فرمودست کلا والشفق 

  • Karınca, bir tanecik buğdayı görüp harmanı anlasaydı hiç o bir tane buğdayın üstüne titrer miydi? 1500
  • مور بر دانه چرا لرزان بدی  ** گر از آن یک دانه خرمن‌دان بدی 

  • Sen yine sözüne gel, sofi sabırsız. Yediği sillenin cezasını acele istemekte.
  • بر سر حرف آ که صوفی بی‌دلست  ** در مکافات جفا مستعجلست 

  • Ey zulümler eden, nasıl oluyor da gönlün hoş, yaptığını çekmeyeceksin mi sanıyorsun da gafil oluyorsun?
  • ای تو کرده ظلمها چون خوش‌دلی  ** از تقاضای مکافی غافلی 

  • Yoksa yaptıklarını unuttun mu ki gaflet, perdelerini indirdi?
  • یا فراموشت شدست از کرده‌هات  ** که فرو آویخت غفلت پرده‌هات 

  • Ardında düşmanların olmasaydı kâinat sana haset ederdi.
  • گر نه خصمیهاستی اندر قفات  ** جرم گردون رشک بردی بر صفات 

  • Fakat sende olan hukuk yüzünden hapistesin. Yaptığın isyanlar yüzünden azar azar özür dilemeye bak. 1505
  • لیک محبوسی برای آن حقوق  ** اندک اندک عذر می‌خواه از عقوق 

  • Bak da ceza veren seni birden tutmasın. Ey dost, suyunu durult.
  • تا به یکبارت نگیرد محتسب  ** آب خود روشن کن اکنون با محب 

  • Sofi kendisine sille vuran adamın yanına gidip dâvacı gibi eteğine yapıştı.
  • رفت صوفی سوی آن سیلی‌زنش  ** دست زد چون مدعی در دامنش 

  • Onu çeke çeke kadının yanına götürdü. Bu ters eşeği ya eşeğe bindir, halka göstererek ceza ver.
  • اندر آوردش بر قاضی کشان  ** کین خر ادبار را بر خر نشان 

  • Yahut da döverek cezalandır. Artık hangisini münasip görürsen onu yap.
  • یا به زخم دره او را ده جزا  ** آنچنان که رای تو بیند سزا 

  • Senin verdiğin cezadan ölse bile ölür gider, soran bile olmaz. 1510
  • کانک از زجر تو میرد در دمار  ** بر تو تاوان نیست آن باشد جبار 

  • Kadının şer’an vurduğu sopayla birisi ölürse kadı, onu ödemez. Çünkü şeriat’in emri oyuncak değildir.
  • در حد و تعزیر قاضی هر که مرد  ** نیست بر قاضی ضمان کو نیست خرد 

  • O, Allah vekilidir, Allah adaletinin gölgesidir. Her hak sahibiyle cezaya müstahak olanın aynasıdır o.
  • نایب حقست و سایه‌ی عدل حق  ** آینه‌ی هر مستحق و مستحق 

  • O, mazlumun hakkını hak etmek için ceza verir, kendi ırzı için kızgınlığından yahut da bir şey kazanmak için değil.
  • کو ادب از بهر مظلومی کند  ** نه برای عرض و خشم و دخل خود 

  • Onun cezası, Allah içindir, kıyamet günü içindir. Bu ceza da bir hata olsa bile ona diyet lâzım gelmez.
  • چون برای حق و روز آجله‌ست  ** گر خطایی شد دیت بر عاقله‌ست 

  • Çünkü birisini kendisi için döven borçludur. Allah için döven her şeyden emindir. 1515
  • آنک بهر خود زند او ضامنست  ** وآنک بهر حق زند او آمنست 

  • Baba oğlunu dövse de oğlu ölse kan diyetini vermesi lâzımdır.
  • گر پدر زد مر پسر را و بمرد  ** آن پدر را خون‌بها باید شمرد 

  • Çünkü onu, kendi işi için dövmüştür. Oğlun, babaya hizmeti vaciptir.
  • زانک او را بهر کار خویش زد  ** خدمت او هست واجب بر ولد 

  • Fakat çocuğu öğretmeni dövse de çocuk, bu dayaktan ölse korkma, öğretmene hiçbir şey olmaz.
  • چون معلم زد صبی را شد تلف  ** بر معلم نیست چیزی لا تخف 

  • Çünkü öğretmen Allah vekilidir, emindir. Her eminin hakkındaki hükümde böyledir.
  • کان معلم نایب افتاد و امین  ** هر امین را هست حکمش همچنین 

  • Talebenin öğretmene hizmeti farz değildir. Bu yüzden de üstat ona kendisi için bir ceza vermez. 1520
  • نیست واجب خدمت استا برو  ** پس نبود استا به زجرش کارجو 

  • Baba döverse kendi hizmeti için döver, bundan dolayı,kan pahasından kurtulamaz.
  • ور پدر زد او برای خود زدست  ** لاجرم از خونبها دادن نرست 

  • Ey Zülfikar, kendi varlığının, benliğinin başını kes. Kendinden geç, derviş gibi yok ol.
  • پس خودی را سر ببر ای ذوالفقار  ** بی‌خودی شو فانیی درویش‌وار 

  • Kendinden geçtin, varlığını bıraktın mı, ne yaparsan Allah yapar. “Sen atmadın, Allah attı” hükmüne girersin, eminsin.
  • چون شدی بی‌خود هر آنچ تو کنی  ** ما رمیت اذ رمیتی آمنی 

  • O diyet Allahyadır, emin olan adama değil. Bu, “Fıkıh” ta uzun uzadıya ve etraflıca anlatılmıştır.
  • آن ضمان بر حق بود نه بر امین  ** هست تفصیلش به فقه اندر مبین 

  • Her dükkânın ayrı bir sanatı, ayrı bir kârı vardır. Mesnevide yokluk dükkânıdır oğul. 1525
  • هر دکانی راست سودایی دگر  ** مثنوی دکان فقرست ای پسر 

  • Kunduracı dükkânında güzel deriler bulunur. Herhangi bir tahta parçası görürse bil ki kundura kalıbıdır.
  • در دکان کفشگر چرمست خوب  ** قالب کفش است اگر بینی تو چوب 

  • Kumaş satanlarda kumaşlar, ipekliler bulunur, demir olsa olsa arşın olarak vardır.
  • پیش بزازان قز و ادکن بود  ** بهر گز باشد اگر آهن بود 

  • Mesnevimiz vahdet dükkânıdır. Orada birden başka ne görürsen puttur.
  • مثنوی ما دکان وحدتست  ** غیر واحد هرچه بینی آن بتست 

  • Halkı tuzağa düşürmek için putu övmeyi “Onlar ak ve yüce kuşlardır” sözü gibi say.
  • بت ستودن بهر دام عامه را  ** هم‌چنان دان کالغرانیق العلی 

  • Peygamber, onu “Vennecmi” suresinde okudu ama o söz, surede bir âyet değildi, sınama için söylenmiş bir sözdü. 1530
  • خواندش در سوره‌ی والنجم زود  ** لیک آن فتنه بد از سوره نبود 

  • Sonunda bütün kâfirler de secde ettiler. Bu, bir sırdı, bu suretle onlar da yere baş koydular.
  • جمله کفار آن زمان ساجد شدند  ** هم سری بود آنک سر بر در زدند