English    Türkçe    فارسی   

6
1627-1676

  • Akıl, bedene ey cansız şey der, hiç o dönüp varacağın denizden bir koku aldın, bir şey duydun mu?
  • عقل گوید مر جسد را که ای جماد  ** بوی بردی هیچ از آن بحر معاد 

  • Beden der ki: Ben ancak senin bir gölgenim. Gölgeden kim yardım ister ki?
  • جسم گوید من یقین سایه‌ی توم  ** یاری از سایه که جوید جان عم 

  • Akıl da burası der, anlayabilecek kişinin, anlayamayacak kişiden daha âciz olduğu bir yerdir. Öyle bir hayret makamıdır burası ki,
  • عقل گوید کین نه آن حیرت سراست  ** که سزا گستاخ‌تر از ناسزاست 

  • Burada parlak güneş bile bir zerreye kulluk etmede, köle gibi hizmetlerde bulunmaktadır. 1630
  • اندرینجا آفتاب انوری  ** خدمت ذره کند چون چاکری 

  • Aslan burada ceylânın önüne baş kor. Doğan burada çil kuşunun yanında kanat çırpar.
  • شیر این سو پیش آهو سر نهد  ** باز اینجا نزد تیهو پر نهد 

  • Buna inanmıyorsan neden Mustafa yoksullardan dua ister durur du ya?
  • این ترا باور نیاید مصطفی  ** چون ز مسکینان همی‌جوید دعا 

  • Bu, belletme içindi dersen bilgisizlik, nasıl olur da anlatma vesilesi kesilir?
  • گر بگویی از پی تعلیم بود  ** عین تجهیل از چه رو تفهیم بود 

  • O biliyordu ki padişahlara lâyık defineyi, padişah, yıkık yerlere gömer.
  • بلک می‌داند که گنج شاهوار  ** در خرابیها نهد آن شهریار 

  • O yıkık yerin her cüzü, defineyi gösterir ama kötü zan, o defineyi kaybetmek için tersine çakılmış nal izlerine benzer. 1635
  • بدگمانی نعل معکوس ویست  ** گرچه هر جزویش جاسوس ویست 

  • Hattâ doğrusu hakikat, hakikatte garkolmuştur da bu sebeple yetmiş fıkra, belki de yüz fıkra meydana çıkmıştır.
  • بل حقیقت در حقیقت غرقه شد  ** زین سبب هفتاد بل صد فرقه شد 

  • Sofi, can kulağını iyi aç, sana kendi saçma sözlerini anlatıyorum.
  • با تو قلماشیت خواهم گفت هان  ** صوفیا خوش پهن بگشا گوش جان 

  • Takdir sana bir zahım vurdu mu bekle, ondan sonra bir ağır elbise giydirecektir.
  • مر ترا هم زخم که آید ز آسمان  ** منتظر می‌باش خلعت بعد آن 

  • Çünkü o, silleyi vurduktan sonra taç ve taht bağışlamayacak bir padişah değildi.
  • کو نه آن شاهست کت سیلی زند  ** پس نبخشد تاج و تخت مستند 

  • Bütün dünya, onca bir sinek kanadı değerindedir. Bir silleye karşı da sonsuz ihsanlarda bulunur. 1640
  • جمله دنیا را پر پشه بها  ** سیلیی را رشوت بی‌منتها 

  • Boynunu, dünyanın şu altın boyunduruğundan çabuk kurtar da Allahdan sille satın almaya bak.
  • گردنت زین طوق زرین جهان  ** چست در دزد و ز حق سیلی ستان 

  • Peygamberler de dertlere, musibetlere sabrettiler de o yüzden başlarını yücelttiler.
  • آن قفاها که انبیا برداشتند  ** زان بلا سرهای خود افراشتند 

  • Fakat yiğidim, hazırlan, bekle de gelince seni evde bulsun.
  • لیک حاضر باش در خود ای فتی  ** تا به خانه او بیابد مر ترا 

  • Yoksa eve geldim, kimsecikler yoktu diye getirdiği elbiseyi geri götürür ha!
  • ورنه خلعت را برد او باز پس  ** که نیابیدم به خانه‌ش هیچ کس 

  • Sofinin ,yine kadıya sorması
  • باز سال کردن صوفی از آن قاضی 

  • Sofi dedi ki: Ne olurdu yâni, bu âlem, ebedî olarak insana gülseydi, hiç kaşlarını çatmasaydı. 1645
  • گفت صوفی که چه بودی کین جهان  ** ابروی رحمت گشادی جاودان 

  • Her an ortaya bir acılık katmasaydı, değişip durarak insana zahmetler vermeseydi.
  • هر دمی شوری نیاوردی به پیش  ** بر نیاوردی ز تلوینهاش نیش 

  • Gündüzün nurunu gece çalmasaydı, zevk ve sefalar sürülen bahçeyi kış talan etmeseydi.
  • شب ندزدیدی چراغ روز را  ** دی نبردی باغ عیش آموز را 

  • Sıhhat kadehi humma taşı ile kırılmasaydı, eminliği dert ve elem korkusu bozmasaydı.
  • جام صحت را نبودی سنگ تب  ** آمنی با خوف ناوردی کرب 

  • Hâsılı nimetinde bir hırıltı, gürültü olmasaydı cömertliğinden, ne eksilirdi ki?
  • خود چه کم گشتی ز جود و رحمتش  ** گر نبودی خرخشه در نعمتش 

  • Kadının sofiye cevap vermesi ve Türkle terzi hikâyesini örnek getirmesi
  • جواب قاضی سال صوفی را و قصه‌ی ترک و درزی را مثل آوردن 

  • Kadı, pek bomboş bir sofisin sen. Kûfî yazıdaki kef gibi bomboşsun, bir parçacık bile aklın yok. 1650
  • گفت قاضی بس تهی‌رو صوفیی  ** خالی از فطنت چو کاف کوفیی 

  • Ağzından şekerler saçan hikâyeci, geceleri terzilerin hainliklerini anlatır, hiç duymadın mı sen?
  • تو بنشنیدی که آن پر قند لب  ** غدر خیاطان همی‌گفتی به شب 

  • Onların halkı nasıl soyup soğana çevirdiklerine dair geçmiş zamanlardaki hikâyeleri anlatır durur.
  • خلق را در دزدی آن طایفه  ** می‌نمود افسانه‌های سالفه 

  • Kumaş keserlerken kumaşın bir parçasını nasıl çaldıklarını şuna buna söyler.
  • قصه‌ی پاره‌ربایی در برین  ** می حکایت کرد او با آن و این 

  • Hikâyecinin biri de geceleyin yine terzi masalı okumaya koyulmuştu. Halk başına toplanmıştı.
  • در سمر می‌خواند دزدی‌نامه‌ای  ** گرد او جمع آمده هنگامه‌ای 

  • Dinleyici bulunduğundan bütün cüzleri hikâye olmuştu âdeta. 1655
  • مستمع چون یافت جاذب زان وفود  ** جمله اجزااش حکایت گشته بود 

  • Peygamber aleyhisselâm “Şüphe yok Allah, dinleyenlerin himmetince vaiz edenlerin diline hikmet telkin eder” buyurdu.
  • قال النبی علیه السلام ان الله تعالی یلقن الحکمة علی لسان الواعظین بقدر همم المستمعین 

  • Birisinin sözü güzelse dinleyicidendir. Öğretmenin heyecanı ve işe iyi sarılması, çocuğun tesiriyledir.
  • جذب سمعست ار کسی را خوش لبیست  ** گرمی و جد معلم از صبیست 

  • Yirmi dört şubeden çalgı çalan bir çalgıcıya, dinleyen olmadı mı çalgısı bir yük olur.
  • چنگیی را کو نوازد بیست و چار  ** چون نیابد گوش گردد چنگ بار 

  • Aklına ne bir yanık nağme gelir, ne bir güzel, ne de on parmağı, çalgının perdelerinde ve tellerde oynar!
  • نه حراره یادش آید نه غزل  ** نه ده انگشتش بجنبد در عمل 

  • Gayb haberlerini dinleyen bir kulak olmasaydı hiçbir muştucu gökten vahiy getirmezdi.
  • گر نبودی گوشهای غیب‌گیر  ** وحی ناوردی ز گردون یک بشیر 

  • Allah sanatlarını gören gözler olmasaydı ne gökyüzü dönerdi, ne yeryüzü gülerdi. 1660
  • ور نبودی دیده‌های صنع‌بین  ** نه فلک گشتی نه خندیدی زمین 

  • “Sen olmasaydın” sözü, keskin ve görür gözler içindir.
  • آن دم لولاک این باشد که کار  ** از برای چشم تیزست و نظار 

  • Fakat halk, kadın ve yemek aşkından nereden Allah sanatına bakacak, nereden Allah aşkına düşecek?
  • عامه را از عشق هم‌خوابه و طبق  ** کی بود پروای عشق صنع حق 

  • Yiyecek birkaç köpek olmadıktan sonra tutmaç suyunu köpeklerin yiyecekleri yere dökmezsin ki.
  • آب تتماجی نریزی در تغار  ** تا سگی چندی نباشد طعمه‌خوار 

  • Yürü, Allah mağarasının köpeği ol da o, seni seçsin, bu yal yerinden kurtarsın.
  • رو سگ کهف خداوندیش باش  ** تا رهاند زین تغارت اصطفاش 

  • Hikâyeci, terzilerin insafsızca hırsızlılarını anlattı, çaldıkları kumaşları nasıl sakladıklarını söyledi. 1665
  • چونک دزدیهای بی‌رحمانه گفت  ** کی کنند آن درزیان اندر نهفت 

  • Halk arasında Hıta’lı bir Türk vardı. Bu sırrın açılmasına pek kızdı öfkelendi.
  • اندر آن هنگامه ترکی از خطا  ** سخت طیره شد ز کشف آن غطا 

  • Gece, kıyamet günü gibi o sırları, hakikat ehline açıp durmaktaydı.
  • شب چو روز رستخیز آن رازها  ** کشف می‌کرد از پی اهل نهی 

  • Nereye gitsen de orada birbirlerinin sırlarını açan iki düşmanı savaşır görsen;
  • هر کجا آیی تو در جنگی فراز  ** بینی آنجا دو عدو در کشف راز 

  • O anı, anılıp söylenen mahşer bil. O sır söyleyen boğazı da sur say.
  • آن زمان را محشر مذکور دان  ** وان گلوی رازگو را صور دان 

  • Allah, öfke sebeplerini hazırlamış, o kötülükleri ortaya atmıştır. 1670
  • که خدا اسباب خشمی ساختست  ** وآن فضایح را بکوی انداختست 

  • Hikâyeci, terzilerin bir çok hainliklerini sayıp döktü. Türk acıklandı, kızdı, dertlendi.
  • بس که غدر درزیان را ذکر کرد  ** حیف آمد ترک را و خشم و درد 

  • Dedi ki: Ey meddah, şehrinizde hilede, hıyanette en usta hangi terzi?
  • گفت ای قصاص در شهر شما  ** کیست استاتر درین مکر و دغا 

  • Türk’ün ,terzi benden bir şey çalamaz diye bahse girişmesi
  • دعوی کردن ترک و گرو بستن او کی درزی از من چیزی نتواند بردن 

  • Meddah dedi ki: Ciğeroğlu derler bir terzi vardır, hırsızlıkta, çeviklikte halkı öldürür âdeta.
  • گفت خیاطیست نامش پور شش  ** اندرین چستی و دزدی خلق‌کش 

  • Türk, benden dedi, bir iplik bile çalamaz. Sizinle bahse giriyorum.
  • گفت من ضامن که با صد اضطراب  ** او نیارد برد پیشم رشته‌تاب 

  • Senden daha akıllı nice kişileri mat etti, bahse girişme, böyle kanatlanıp uçmaya kalkma. 1675
  • پس بگفتندش که از تو چست‌تر  ** مات او گشتند در دعوی مپر 

  • Yürü, aklına böyle mağrur olma. Onun hileleriyle sen de kendini kaybedersin dediler.
  • رو به عقل خود چنین غره مباش  ** که شوی یاوه تو در تزویرهاش