- Derhal kazma kürek getirdi. Sevine,sevine okunun düştüğü yeri kazmaya koyuldu.
- زو تبر آورد و بیل او شاد شاد ** کند آن موضع که تیرش اوفتاد
- Hem kendi körleşti, hem kazması, küreği. Fakat gizli defineden hiçbir eser görünmedi. 1945
- کند شد هم او و هم بیل و تبر ** خود ندید از گنج پنهانی اثر
- Böylece her gün ok atıyor, düştüğü yeri kazıyor, fakat bir türlü definenin yerini bulamıyordu.
- هم‌چنین هر روز تیر انداختی ** لیک جای گنج را نشناختی
- Bunu âdet edindi. Daima orayı burayı kazıp durduğundan şehre bir dedikodudur yayıldı, iş halkın ağzına düştü.
- چونک این را پیشه کرد او بر دوام ** فجفجی در شهر افتاد و عوام
- Definenin halkın ağzına düşmesi ve padişah tarafından duyulması
- فاش شدن خبر این گنج و رسیدن به گوش پادشاه
- Pusuda duran, fırsat gözleyen adamlar, bu işi padişaha haber verdiler.
- پس خبر کردند سلطان را ازین ** آن گروهی که بدند اندر کمین
- Filân, bir define bildiren kâğıt bulmuş diye söylediler.
- عرضه کردند آن سخن را زیردست ** که فلانی گنج‌نامه یافتست
- Adam, padişah tarafından duyulduğunu anlayınca teslim olmadan, kadere boyun eğmeden başka çare görmedi. 1950
- چون شنید این شخص کین با شه رسید ** جز که تسلیم و رضا چاره ندید
- Padişah kendisine işkence yapmadan, kâğıdı padişahın önüne koydu.
- پیش از آنک اشکنجه بیند زان قباد ** رقعه را آن شخص پیش او نهاد
- Dedi ki: Şu kâğıdı buldum ama defineyi bulamadım. Define yerine hadsiz, hesapsız zahmetlere girdim.
- گفت تا این رقعه را یابیده‌ام ** گنج نه و رنج بی‌حد دیده‌ام
- Defineden bir habbe bile meydana çıkmadı. Fakat ben yılan gibi bir hayli kıvrandım durdum.
- خود نشد یک حبه از گنج آشکار ** لیک پیچیدم بسی من هم‌چو مار
- Bir aydır ağzımın tadı yok. Bunun ziyanı da haram oldu bana, kârı da.
- مدت ماهی چنینم تلخ‌کام ** که زیان و سود این بر من حرام
- Belki bahtın şu perdeyi açar ey savaşı kutlu olan kaleler fethetmiş padişahım! 1955
- بوک بختت بر کند زین کان غطا ** ای شه پیروزجنگ و دزگشا
- Padişah da altı ay, belki de daha fazla ok attı,okun düştüğü yeri kazdırdı.
- مدت شش ماه و افزون پادشاه ** تیر می‌انداخت و برمی‌کند چاه
- Nerede katı bir yay varsa buldurdu,o attı, her yanda define aradı durdu.
- هرکجا سخته کمانی بود چست ** تیر داد انداخت و هر سو گنج جست
- Fakat eziyetten, dertten, sıkıntıdan başka bir şey elde edemedi. Define âdeta ankaya benziyordu, ismi var, cismi yok!
- غیر تشویش و غم و طامات نی ** هم‌چو عنقا نام فاش و ذات نی
- Padişahın, defineyi bulmaktan ümidini kesip aramaktan usanması
- نومید شدن آن پادشاه از یافتن آن گنج و ملول شدن او از طلب آن
- İşin eni, boyu uzayıp duruyordu. Padişah, nihayet o defineden usandı.
- چونک تعویق آمد اندر عرض و طول ** شاه شد زان گنج دل سیر و ملول
- Her tarafı yer yer eştirmiş,kuyu haline getirmişti. Günün birinde kâğıdı, herifin önüne atıp 1960
- دشتها را گز گز آن شه چاه کند ** رقعه را از خشم پیش او فکند
- Dedi ki: Al şu kâğıdı. Definenin eseri bile görünmedi. Senin işin yok, bu iş sana daha lâyık.
- گفت گیر این رقعه کش آثار نیست ** تو بدین اولیتری کت کار نیست
- Bu işi olanın yapacağı şey değil. Gülü yakıp dikenin etrafında dolanmak akıl kârı değil.
- نیست این کار کسی کش هست کار ** که بسوزد گل بگردد گرد خار
- Demirden ot bitmesini bekleyen olabilir ama bu hülyaya tutulan, az olur.
- نادر افتد اهل این ماخولیا ** منتظر که روید از آهن گیا
- Bu iş için senin gibi yorulma bilmez bir adam gerek. Sen mademki yorulmuyorsun, var ara.
- سخت جانی باید این فن را چو تو ** تو که داری جان سخت این را بجو
- Bulursan ne âlâ, onu sana helâl ettim. Bulamazsan yorulmazsın, kazar durursun! 1965
- گر نیابی نبودت هرگز ملال ** ور بیابی آن به تو کردم حلال
- Akıl, ümitsizlik yoluna gider mi hiç? Aşk lâzım ki o tarafa koşsun!
- عقل راه ناامیدی کی رود ** عشق باشد کان طرف بر سر دود
- Hiç bir şeye aldırmayan aşktır, akıl değil. Akıl, faydalanacağı şeyi arar.
- لاابالی عشق باشد نی خرد ** عقل آن جوید کز آن سودی برد
- Aşk yılmaz, canını sakınmaz, utanma nedir bilmez. Değirmen taşının altına gitmiş gibi belâlara uğrar, sabreder.
- ترک‌تاز و تن‌گداز و بی‌حیا ** در بلا چون سنگ زیر آسیا
- Öyle pek yüzlüdür ki hiç arkasını dönmez. Bir fayda elde etmek ümidini öldürmüştür içinde.
- سخت‌رویی که ندارد هیچ پشت ** بهره‌جویی را درون خویش کشت
- Neyi var, neyi yoksa ortaya kor, oynar, yutulur, bir ücret aramaz. Allah’nın aldığı gibi yine hepsini Allahya verir, tertemiz olur. 1970
- پاک می‌بازد نباشد مزدجو ** آنچنان که پاک می‌گیرد ز هو
- Allah, ona sebepsiz olarak bu varlığı vermiştir.O cömert er de sebepsiz olarak Allah vergisini Allahya bağışlar.
- می‌دهد حق هستیش بی‌علتی ** می‌سپارد باز بی‌علت فتی
- Cömertlik, sebepsiz olarak vermektir. Temizlik, her şeyi Allahya verip arınmak, her şeriatın dışındadır.
- که فتوت دادن بی علتست ** پاک‌بازی خارج هر ملتست
- Çünkü şeriat, ya Allah ihsanına nail olmayı, yahut Allah kahrından kurtulmayı arar. Varlıktan arınanlarsa Allah’nın has kurbanlarıdır.
- زانک ملت فضل جوید یا خلاص ** پاک بازانند قربانان خاص
- Onlar, ne Allahyı sınarlar, ne de ziyana, kâra aldırış ederler.
- نی خدا را امتحانی می‌کنند ** نی در سود و زیانی می‌زنند
- Padişahın,definenin yerini gösteren kâğıdı ”Al,biz bundan vazgeçtik” diye yoksula vermesi
- باز دادن شاه گنج‌نامه را به آن فقیر کی بگیر ما از سر این برخاستیم
- O dertli definenin kâğıdını padişah, o dertlere uğramış fakire verince; 1975
- چونک رقعه‌ی گنج پر آشوب را ** شه مسلم داشت آن مکروب را
- Yoksul adam, düşmanlarından, onların saçmasından emin oldu, gidip sevdalandığı şeye adamakıllı sarıldı.
- گشت آمن او ز خصمان و ز نیش ** رفت و می‌پیچید در سودای خویش
- İnsanı dertlere düşüren aşka yâr oldu. Köpek, yarasını yalaya yalaya iyi eder.
- یار کرد او عشق درداندیش را ** کلب لیسد خویش ریش خویش را
- Aşk ıstırabına hiçbir yâr, hiçbir ortak yoktur. Âşığa âlemde bir tek mahrem bile bulunmaz.
- عشق را در پیچش خود یار نیست ** محرمش در ده یکی دیار نیست
- Âşıktan daha deli kimse yoktur. Akıl, onun sevdasına karşı kördür, sağırdır.
- نیست از عاشق کسی دیوانه‌تر ** عقل از سودای او کورست و کر
- Çünkü bu, herkesin deliliğine benzemez ki. Hekimlik bilgisinde bunu iyileştirecek hükümler yoktur. 1980
- زآنک این دیوانگی عام نیست ** طب را ارشاد این احکام نیست
- Bir hekim, bu çeşit deliliğe uğrasa hekimlik kitabını kanı ile yıkar, yazılanların hepsini silerdi.
- گر طبیبی را رسد زین گون جنون ** دفتر طب را فرو شوید به خون
- Bütün akılların hekimliği, aşka göre çizilmiş suretlerden başka bir şey değildir. Bütün güzellerin yüzleri, onun yüzünün perdesidir.
- طب جمله‌ی عقلها منقوش اوست ** روی جمله دلبران روپوش اوست
- Ey aşk mezhebine giren, yüzünü kendine çevir. Sana meftun olan, senden başkası değildir.
- روی در روی خود آر ای عشق‌کیش ** نیست ای مفتون ترا جز خویش خویش
- O adamda kendini kıble yapmış, dua edip durmuştu. “İnsan ancak çalıştığını elde eder.”
- قبله از دل ساخت آمد در دعا ** لیس للانسان الا ما سعی
- Bundan önce bir cevap duymadan yıllarca dua etmişti. 1985
- پیش از آن کو پاسخی بشنیده بود ** سالها اندر دعا پیچیده بود
- İcabet edilmeden dua ediyor, Allah kereminden “Lebbeyk” sesini gizli olarak işitiyordu.
- بی‌اجابت بر دعاها می‌تنید ** از کرم لبیک پنهان می‌شنید
- O illetli adam, ulu yaratıcının cömertliğine güvendiğinden tefsiz oynuyordu.
- چونک بی‌دف رقص می‌کرد آن علیل ** ز اعتماد جود خلاق جلیل
- Ona ne bir hatif sesi gelmişti, ne bir haberci ulaşmıştı. Ümit kulağı, “Lebbeyk” sesiyle doluydu ama.
- سوی او نه هاتف و نه پیک بود ** گوش اومیدش پر از لبیک بود
- Ümidi, dilsiz, sessiz “gel” demekteydi. O dâvet, gönlünden usancı silip süpürüyordu.
- بی‌زبان می‌گفت اومیدش تعال ** از دلش می‌روفت آن دعوت ملال
- Dama gelmeyi öğrenen güvercini çağırma, kov, o bir yere gidemez, kanadı bağlıdır. 1990
- آن کبوتر را که بام آموختست ** تو مخوان می‌رانش کان پر دوختست
- Ey hak Ziyası Hüsameddin, onu kovsan da seninle buluştuğu için can kanadı bitmiştir;
- ای ضیاء الحق حسام‌الدین برانش ** کز ملاقات تو بر رستست جانش
- Kovsan da can kuşu, sebepsiz olarak senin damının etrafında döner dolaşır.
- گر برانی مرغ جانش از گزاف ** هم بگرد بام تو آرد طواف
- Onun yiyeceği ,içeceği, konacağı yer, hep senin damındır. Yücelerde kanat çırpar ama tuzağına âşıktır.
- چینه و نقلش همه بر بام تست ** پر زنان بر اوج مست دام تست