English    Türkçe    فارسی   

6
2181-2230

  • Bunun içindir ki düşünceleri meydana getiren, bezeyen Tanrı, ey kul, anlayışlı bir surette bak demektedir.
  • زین همی گوید نگارنده‌ی فکر  ** که بکن ای بنده امعان نظر 

  • Soğuk demiri döv demiyor, bunu istemiyor, fakat ey demir, hiç olmazsa Davut’un yanında dön dolaş!
  • آن نمی‌خواهد که آهن کوب سرد  ** لیک ای پولاد بر داود گرد 

  • Bedenin ölmüş, İsrafil’in yanına koş. Gönlün donmuş, yürüyüp giden güneşe git.
  • تن بمردت سوی اسرافیل ران  ** دل فسردت رو به خورشید روان 

  • Hayallerden öyle libaslara büründün ki neredeyse kötü zanlı Sofestailere karışacaksın.
  • در خیال از بس که گشتی مکتسی  ** نک بسوفسطایی بدظن رسی 

  • Sofestai’de zaten akıl yoktu. Bu yüzden duygudan da oldu, varlıktan da mahrum kaldı. 2185
  • او خود از لب خرد معزول بود  ** شد ز حس محروم و معزول از وجود 

  • Kendine gel, şimdi söz çiğnemek devri. Söylersen halka rezil rüsva olursun.
  • هین سخن‌خا نوبت لب‌خایی است  ** گر بگویی خلق را رسوایی است 

  • İm’an ne demektir? Kaynaktan su akıtmak. Bedenden can gitti mi o cana “giden revan” derler.
  • چیست امعان چشمه را کردن روان  ** چون ز تن جان رست گویندش روان 

  • Canı beden bağından çözüp kurtararak çayırlığa, çimenliğe salıveren hakîm.
  • آن حکیمی را که جان از بند تن  ** باز رست و شد روان اندر چمن 

  • Hayatla ruhu ayırt etmek için ona bu iki lâkabı taktı. Bunu fark edenin canına aferin!
  • دو لقب را او برین هر دو نهاد  ** بهر فرق ای آفرین بر جانش باد 

  • Bu suretle de Tanrı fermanına uyan, dilerse gülü diken, dikeni gül yapan kişideki ruhu anlattı. 2190
  • در بیان آنک بر فرمان رود  ** گر گلی را خار خواهد آن شود 

  • Azap yeli estiği zaman Hûd Aleyhisselâm’ın inanmış Ümmetini kurtarması ve mucize göstermesi
  • معجزه‌ی هود علیه‌ السلام در تخلص مومنان امت به وقت نزول باد 

  • İnananlar, o zararlı yelin elinden kaçmışlar, hepsi bir daire içine sığınmışlardı.
  • مومنان از دست باد ضایره  ** جمله بنشستند اندر دایره 

  • Yel, âdeta tûfandı, onun lütfu da gemi. Onun bu çeşit nice gemileri var, nice tûfanları.
  • یاد طوفان بود و کشتی لطف هو  ** بس چنین کشتی و طوفان دارد او 

  • Tanrı, bir padişahı gemi yapar. Hırsı ile kendisini saflara vurur.
  • پادشاهی را خدا کشتی کند  ** تا به حرص خویش بر صفها زند 

  • Maksadı halkın emin olması değildir, ülke zapt etmektir.
  • قصد شه آن نه که خلق آمن شوند  ** قصدش آنک ملک گردد پای‌بند 

  • Değirmen beygiri koşar, döner durur. Maksadı da dayak yemeden kurtulmaktadır. 2195
  • آن خراسی می‌دود قصدش خلاص  ** تا بیابد او ز زخم آن دم مناص 

  • Su çekmekten, yahut susamdan şırlagan yağı çıkarmaktan haberi bile yoktur.
  • قصد او آن نه که آبی بر کشد  ** یاکه کنجد را بدان روغن کند 

  • Öküz, arabayı çekmek eşyayı götürmek için değil, dayak korkusundan yürür, yeler.
  • گاو بشتابد ز بیم زخم سخت  ** نه برای بردن گردون و رخت 

  • Fakat Tanrı, ona öyle bir acı korkusu vermiştir de o yüzden işler de görülür gider.
  • لیک دادش حق چنین خوف وجع  ** تا مصالح حاصل آید در تبع 

  • Her kazanç sahibi de bunun gibi âlemi ıslâh için değil, kendisi için çalışır.
  • هم‌چنان هر کاسبی اندر دکان  ** بهر خود کوشد نه اصلاح جهان 

  • Her biri derdine bir melhem arar. Derken bir âlem de bu yüzden düzene girer. 2200
  • هر یکی بر درد جوید مرهمی  ** در تبع قایم شده زین عالمی 

  • Tanrı korkuyu bu âleme direk yapmıştır. Herkes, can korkusu ile bir işe sarılmıştır.
  • حق ستون این جهان از ترس ساخت  ** هر یکی از ترس جان در کار باخت 

  • Tanrı’ya hamd olsun ki böyle bir korkuyu mimar etmiş, onunla yer yüzünü düzene koymuştur.
  • حمد ایزد را که ترسی را چنین  ** کرد او معمار و اصلاح زمین 

  • Bunların hepside iyiden, kötüden korkarlar. Fakat hiçbir kimse yoktur ki kendi kendisinden korksun.
  • این همه ترسنده‌اند از نیک و بد  ** هیچ ترسنده نترسد خود ز خود 

  • Şu halde hakikatte herkese hak3im olan birsidir ve o, duygularla duyulmaz ama çok yakındır insana.
  • پس حقیقت بر همه حاکم کسیست  ** که قریبست او اگر محسوس نیست 

  • O, bir gizli yerde duyulur ama bu evin duyguları ile duyulmaz. 2205
  • هست او محسوس اندر مکمنی  ** لیک محسوس حس این خانه نی 

  • Tanrı’nın anlaşılacağı, duyulacağı duygu, bu cihanın duygusu değildir, o duygu, başka bir duygudur.
  • آن حسی که حق بر آن حس مظهرست  ** نیست حس این جهان آن دیگرست 

  • Hayvan duygusu, o suretleri görseydi öküzle eşek de vaktin Beyazıd’ı olurdu.
  • حس حیوان گر بدیدی آن صور  ** بایزید وقت بودی گاو و خر 

  • Bedeni, ruha mazhar eden, gemiyi Nuh’a burak yapan,
  • آنک تن را مظهر هر روح کرد  ** وآنک کشتی را براق نوح کرد 

  • Dilerse ey nur arayan, gemiyi değiştirir, tûfan haline getirir.
  • گر بخواهد عین کشتی را به خو  ** او کند طوفان تو ای نورجو 

  • Ey yoksul, her an sana bir tûfandır, bir gemidir. Seni gama, neşeye ulaştırır durur. 2210
  • هر دمت طوفان و کشتی ای مقل  ** با غم و شادیت کرد او متصل 

  • Gemiyle denizi görmüyorsan bütün cüzilerindeki şu titreyişi, şu kaynaşmayı gör.
  • گر نبینی کشتی و دریا به پیش  ** لرزها بین در همه اجزای خویش 

  • Gözler, korkunun aslını görmediğinden çeşit çeşit hayallerden korkar insan.
  • چون نبیند اصل ترسش را عیون  ** ترس دارد از خیال گونه‌گون 

  • Sarhoş bir herif, körün birine bir yumruk indirir. Kör sanır ki kendisini deve tepti.
  • مشت بر اعمی زند یک جلف مست  ** کور پندارد لگدزن اشترست 

  • Çünkü o sırada deve sesini duymuştur. Körün aynası kulaktır, göz değil.
  • زانک آن دم بانگ اشتر می‌شنید  ** کور را گوشست آیینه نه دید 

  • Derken yine hayır, bu bir taş olacak. Belki şu çınlayıp duran kubbeden geldi der. 2215
  • باز گوید کور نه این سنگ بود  ** یا مگر از قبه‌ی پر طنگ بود 

  • Bu da değil, o da değil, öbürü de değil. Bunları o korkuyu yaratan gösterir.
  • این نبود و او نبود و آن نبود  ** آنک او ترس آفرید اینها نمود 

  • Korku ve titreyiş, mutlaka başkasındandır. Hiçbir kimse kendisinden korkar mı?
  • ترس و لرزه باشد از غیری یقین  ** هیچ کس از خود نترسد ای حزین 

  • O filozofçuk, korkuya vehim der. O, bu dersi eğri anlamıştır.
  • آن حکیمک وهم خواند ترس را  ** فهم کژ کردست او این درس را 

  • Hakikati olmayan vehim olur mu hiç? Hiç gönül doğru olmayan bir yere akar mı?
  • هیچ وهمی بی‌حقیقت کی بود  ** هیچ قلبی بی‌صحیحی کی رود 

  • Yalancı, doğru olmasa bir yalan kıvırabilir mi? İki âlemde de her yalan doğrudan meydana gelir. 2220
  • کی دروغی قیمت آرد بی ز راست  ** در دو عالم هر دروغ از راست خاست 

  • Doğrunun revacına, parlaklığına bakar da yalancı, o ümitle yalan söyler.
  • راست را دید او رواجی و فروغ  ** بر امید آن روان کرد او دروغ 

  • Ey yalancı, bu yalanın da doğru yüzünden geçmede. Nimete şükret de doğruyu inkâr etme.
  • ای دروغی که ز صدقت این نواست  ** شکر نعمت گو مکن انکار راست 

  • Filozofluk taslayandan mı söyleyeyim, onun sevdasından mı bahsedeyim? Yoksa Tanrı’nın gemilerini denizlerini mi anlatayım?
  • از مفلسف گویم و سودای او  ** یا ز کشتیها و دریاهای او 

  • Hadi onun gemilerinden bahsedeyim. Çünkü o bahis, gönle öğüt verir. Külden bahsedeyim. Çünkü cüz, küllün içindedir.
  • بل ز کشتیهاش کان پند دلست  ** گویم از کل جزو در کل داخلست 

  • Her velîyi Nuh ve kaptan bil, bu halkın sohbetini de tûfan say. 2225
  • هر ولی را نوح و کشتیبان شناس  ** صحبت این خلق را طوفان شناس 

  • Aslandan ve erkek ejderhadan az kaç da âşinalarından, akrabalarından daha fazla sakın.
  • کم گریز از شیر و اژدرهای نر  ** ز آشنایان و ز خویشان کن حذر 

  • Onlar, seninle buluşup ömrünü ziyân ederler. Onları anma, gayb âleminden elde ettiğin mahsulü bitirir.
  • در تلاقی روزگارت می‌برند  ** یادهاشان غایبی‌ات می‌چرند 

  • Susuz eşek gibi her birinin hayali, beden kabından düşünce şerbetini emer, sömürür.
  • چون خر تشنه خیال هر یکی  ** از قف تن فکر را شربت‌مکی 

  • O kovucuların hayali, abıhayattan elde ettiğin çiğ tanesini emiverir.
  • نشف کرد از تو خیال آن وشات  ** شبنمی که داری از بحر الحیات 

  • Daldan suyun çekilmesine alâmet, o dalın kupkuru kalması, oynamamasıdır. 2230
  • پس نشان نشف آب اندر غصون  ** آن بود کان می‌نجنبد در رکون