English    Türkçe    فارسی   

6
2374-2423

  • Aklı, fikri ileri olanlar, bir sanatla kanaat ederler. Fakat o kadar ileri anlayışlı olmayanlar sanatı görür, sanatkârı bulurlar.
  • زیرکان با صنعتی قانع شده  ** ابلهان از صنع در صانع شده 

  • Ana, küçücük yavrusunu gündüzün kucağına alır, ona el ayak olur, onu her şeyden korur. 2375
  • زانک طفل خرد را مادر نهار  ** دست و پا باشد نهاده بر کنار 

  • Biri Müslüman , öbürü Hıristiyan, üçüncüsü de Yahudi olan üç yolcu, bir konak yerinde yiyecek buldular. Hıristiyanla Yahudi tokdu, bunu yarın yiyelim dediler Müslüman, o gün oruçluydu, fakat onlarla başa çıkamadığından aç kaldı
  • حکایت آن سه مسافر مسلمان و ترسا و جهود و آن کی به منزل قوتی یافتند و ترسا و جهود سیر بودند گفتند این قوت را فردا خوریم مسلمان صایم بود گرسنه ماند از آنک مغلوب بود 

  • Oğul, burada bir hikâye dinle de hünerine kapılıp belâlara uğrama.
  • یک حکایت بشنو اینجا ای پسر  ** تا نگردی ممتحن اندر هنر 

  • Bir Yahudi, bir Müslüman, bir de Hıristiyan yolda arkadaş oldular.
  • آن جهود و مومن و ترسا مگر  ** همرهی کردند با هم در سفر 

  • Bir mümin, iki sapıkla yoldaş oldu. Aklın, şeytan ve nefisle arkadaş olması gibi.
  • با دو گمره همره آمد مومنی  ** چون خرد با نفس و با آهرمنی 

  • Yol hali bu, bir de bakarsın, bir Maraga’lı ile bir Rey’li arkadaş olur. Beraber yerler, beraber içerler.
  • مرغزی و رازی افتند از سفر  ** همره و هم‌سفره پیش هم‌دگر 

  • Baykuş, karga ve doğan, bir kafese düşebilir. Hapiste bir temiz kişiyle bir beynamaz arkadaş olabilir. 2380
  • در قفص افتند زاغ و جغد و باز  ** جفت شد در حبس پاک و بی‌نماز 

  • Bir konaktaki kervan sarayda doğu ve batı halkıyla Maveraünnehir’li bir araya gelir.
  • کرده منزل شب به یک کاروانسرا  ** اهل شرق و اهل غرب و ما ورا 

  • Aşağılık ve yüce kişiler, kış ve kar yüzünden bir kervansarayda günlerce kalırlar.
  • مانده در کاروانسرا خرد و شگرف  ** روزها با هم ز سرما و ز برف 

  • Fakat yol açıldı, mâni kalmadı mı hepsi ayrılır, her biri, bir yana gider.
  • چون گشاده شد ره و بگشاد بند  ** بسکلند و هر یکی جایی روند 

  • Akıl padişahı, kafesi kırdı mı kuşların her biri, bir tarafa uçar.
  • چون قفس را بشکند شاه خرد  ** جمع مرغان هر یکی سویی پرد 

  • Bundan önce neşelenerek, sevinerek kendi cinsinin havası ile geldiği yere uçar giderdi ya. 2385
  • پر گشاید پیش ازین بر شوق و یاد  ** در هوای جنس خود سوی معاد 

  • Kafeste ve zindan da iken de her an ağlayıp inleyerek kanat açar ama uçmaya yol ve imkân yoktur.
  • پر گشاید هر دمی با اشک و آه  ** لیک پریدن ندارد روی و راه 

  • Fakat yol oldu mu her biri, anarak kanat açtığı yere uçar, yel gibi uçup gider.
  • راه شد هر یک پرد مانند باد  ** سوی آن کز یاد آن پر می‌گشاد 

  • Ağlayıp ah ettiği tarafa fırsat buldu mu koşar, uçup kavuşur.
  • آن طرف که بود اشک و آه او  ** چونک فرصت یافت باشد راه او 

  • Bedenine bak. Bu cüzüler, nereden toplanıp bedenine geldi.
  • در تن خود بنگر این اجزای تن  ** از کجاها گرد آمد در بدن 

  • Kimisi suya, kimisi toprağa, kimisi yele, kimisi ateşe mensup. Kimi arştan gelmiş, kimi ferşten. Kimisi güzel, kimisi çirkin. 2390
  • آبی و خاکی و بادی و آتشی  ** عرشی و فرشی و رومی و گشی 

  • Her biri kar korkusundan bu kervansaraya sinmiş, geldikleri yere tekrar dönmeyi umuyor.
  • از امید عود هر یک بسته طرف  ** اندرین کاروانسرا از بیم برف 

  • Çeşit çeşit kar var, her taraf donmuş, hiçbir yerde hayat kalmamış. O adalet güneşinden uzak kalmışlar, o uzaklık kışından buz kesilmişler.
  • برف گوناگون جمود هر جماد  ** در شتای بعد آن خورشید داد 

  • Fakat o kızgın güneşin harareti bir geldi mi dağ bile kum ve yün kesilir.
  • چون بتابد تف آن خورشید جشم  ** کوه گردد گاه ریگ و گاه پشم 

  • Can verirken beden nasıl erirse kendilerinde candan eser olmayan cansızlar bile öyle erir.
  • در گداز آید جمادات گران  ** چون گداز تن به وقت نقل جان 

  • Bu üç yoldaş bir konağa vardılar. Orada bir devletli, kendilerine helva hediye etti. 2395
  • چون رسیدند این سه همره منزلی  ** هدیه‌شان آورد حلوا مقبلی 

  • Bir ihsan sahibi, “Ben yakınım”, sofrasından her üç garibe de helva götürdü.
  • برد حلوا پیش آن هر سه غریب  ** محسنی از مطبخ انی قریب 

  • Tanrı’dan sevap ümidi ile sıcak somun ve bal helvası hediye etti.
  • نان گرم و صحن حلوای عسل  ** برد آنک در ثوابش بود امل 

  • Şehirliler, edep ve zekâ ehli olurlar. Toy vermek yoksul doyurmak da köylülere verilmiştir.
  • الکیاسه والادب لاهل المدر  ** الضیافه والقری لاهل الوبر 

  • Tanrı, garibe ziyafet çekmeyi köylülere vermiştir.
  • الضیافة للغریب والقری  ** اودع الرحمن فی اهل القری 

  • Köylerde her gün Tanrı’dan başka imdadına yetişecek hiç kimsesi olmayan yeni bir misafir vardır. 2400
  • کل یوم فی القری ضیف حدیث  ** ما له غیر الاله من مغیث 

  • Köylerde her gece yeni bir topluluk vardır ki onların Tanrı’dan başka kimseleri yoktur.
  • کل لیل فی القری وفد جدید  ** ما لهم ثم سوی الله محید 

  • O iki yabancı, adamakıllı yemek yemişler, imtilâya uğramışlardı. O Müslüman ise oruçluydu.
  • تخمه بودند آن دو بیگانه ز خور  ** بود صایم روز آن مومن مگر 

  • Akşam namazı vakti o helva gelince Mümin, pek aç olduğundan yemek istediyse de,
  • چون نماز شام آن حلوا رسید  ** بود مومن مانده در جوع شدید 

  • İkisi de biz boğazımıza kadar tokuz. Bu yemeği bu gece bırakalım da yarın yeriz.
  • آن دو کس گفتند ما از خور پریم  ** امشبش بنهیم و فردایش خوریم 

  • Bu gece sabredelim, yemeyelim de helvayı yarına saklayalım dediler. 2405
  • صبر گیریم امشب از خور تن زنیم  ** بهر فردا لوت را پنهان کنیم 

  • Mümin dedi ki: Sabrı bırakalım da bu gece yiyelim yarının sahibi var.
  • گفت مومن امشب این خورده شود  ** صبر را بنهیم تا فردا بود 

  • Ona sen, böyle hikmet satarak yalnız yemek istiyorsun galiba dediler.
  • پس بدو گفتند زین حکمت‌گری  ** قصد تو آن است تا تنها خوری 

  • Dedi ki: Dostlar, biz üç kişi değil miyiz? Bana razı değilseniz pay edelim.
  • گفت ای یاران نه که ما سه تنیم  ** چون خلاف افتاد تا قسمت کنیم 

  • Kimse ne düşerse diler yesin, diler saklasın.
  • هرکه خواهد قسم خود بر جان زند  ** هرکه خواهد قسم خود پنهان کند 

  • İkisi birden hayır dediler, pay etmeyi bırak, “her pay eden cehennemdedir” sözünü duy. 2410
  • آن دو گفتندش ز قسمت در گذر  ** گوش کن قسام فی‌النار از خبر 

  • Mümin, burada pay eden, kendi havasına uyup pay edendir. Tanrı için pay eden değil.
  • گفت قسام آن بود کو خویش را  ** کرد قسمت بر هوا و بر خدا 

  • Sen de Tanrınınsın onun payısın. Onun payını başkasına verirsen ona şirk koşmuş olursun.
  • ملک حق و جمله قسم اوستی  ** قسم دیگر را دهی دوگوستی 

  • Eğer o kötü kişilerin zamanı olmasaydı bu aslan, köpeklere üstün olurdu.
  • این اسد غالب شدی هم بر سگان  ** گر نبودی نوبت آن بدرگان 

  • Onların kasti o Müslüman’ın gam yemesi, o geceyi aç geçirmesiydi.
  • قصدشان آن کان مسلمان غم خورد  ** شب برو در بی‌نوایی بگذرد 

  • Tanrı’ya teslim oldu, boynunu eğdi, dostlarım dedi, baş üstüne, dediğiniz gibi olsun. 2415
  • بود مغلوب او به تسلیم و رضا  ** گفت سمعا طاعة اصحابنا 

  • O gece yatıp uyudular, sabahleyin kalkıp kendilerini bezediler.
  • پس بخفتند آن شب و برخاستند  ** بامدادان خویش را آراستند 

  • Yüzlerini, ağızlarını yıkadılar. Her biri, kendi yolunca virdini okumaya koyuldu.
  • روی شستند و دهان و هر یکی  ** داشت اندر ورد راه و مسلکی 

  • Bir zaman virtlerine yüz tutup Tanrı’dan lûtuf ve ihsan dilediler.
  • یک زمانی هر کسی آورد رو  ** سوی ورد خویش از حق فضل‌جو 

  • Müminde ulu padişaha yüz tutar, Hıristiyan da Yahudi de; Mecusi de.
  • مومن و ترسا جهود و گبر و مغ  ** جمله را رو سوی آن سلطان الغ 

  • Hattâ taş, toprak, dağ ve suyun bile Tanrı’ya gizli bir duası, ilticası vardır. 2420
  • بلک سنگ و خاک و کوه و آب را  ** هست واگشت نهانی با خدا 

  • Bu sözün sonu gelmez. Her üç dostta ibadetlerini bitirdikten sonra dostçasına birbirlerine yüz çevirdiler.
  • این سخن پایان ندارد هر سه یار  ** رو به هم کردند آن دم یاروار 

  • Biri dedi ki: Her birimiz gördüğü rüyayı anlatsın.
  • آن یکی گفتا که هر یک خواب خویش  ** آنچ دید او دوش گو آور به پیش 

  • Kimin rüyası daha güzelse bu helvayı o yesin, üstün olan alt olanın payını alsın.
  • هرکه خوابش بهتر این را او خورد  ** قسم هر مفضول را افضل برد