- Güzelim aynada çirkinliğini görünce aynaya saldırma.
- چونک قبح خویش دیدی ای حسن ** اندر آیینه بر آیینه مزن
- Mesela yüce yıldız, suya vurur. Sen de yıldızın aksine toprak atarsın. 3155
- می‌زند بر آب استاره‌ی سنی ** خاک تو بر عکس اختر می‌زنی
- Bir kutsuz yıldız bizim kutluluğumuzu alt etmek için suya geldi mi dersin.
- کین ستاره‌ی نحس در آب آمدست ** تا کند او سعد ما را زیردست
- O aksi, yıldız sanır, kapansın diye üstüne toprak atar durursun.
- خاک استیلا بریزی بر سرش ** چونک پنداری ز شبهه اخترش
- Akis gizlenir, gayb âlemine gider. Sanırsın ki yıldız da söndü.
- عکس پنهان گشت و اندر غیب راند ** تو گمان بردی که آن اختر نماند
- O kutsuz yıldız, gökyüzündedir. Başını o tarafa kaldırmak lâzım.
- آن ستاره‌ی نحس هست اندر سما ** هم بدان سو بایدش کردن دوا
- Hattâ gönlü, mekânsızlık mekânına bağlamak gerek. Burada zuhur eden yomsuzluk, o mekânsızlık âleminin bir aksinden ibarettir. 3160
- بلک باید دل سوی بی‌سوی بست ** نحس این سو عکس نحس بی‌سو است
- Vergiyi Tanrı vergisi, ihsanı Tanrı ihsanı bil. Çünkü bu aksi, beş duygu âlemiyle altı cihet âlemine veren odur.
- داد داد حق شناس و بخششش ** عکس آن دادست اندر پنج و شش
- Aşağılık kimselerin ihsanı, kumdan artık bile olsa yine sen ölürsün, o vergiler senden arda kalır.
- گر بود داد خسان افزون ز ریگ ** تو بمیری وآن بماند مردریگ
- Akis, gözde ne kadar kalabilir ki? Ey eğri gören, aslı görmeyi kendine hüner yap.
- عکس آخر چند پاید در نظر ** اصل بینی پیشه کن ای کژنگر
- Tanrı, yalvarıp yakaranlara ihsanda bulundu mu onlara ihsan ettiği şeylerle beraber uzun bir ömür bağışlar.
- حق چو بخشش کرد بر اهل نیاز ** با عطا بخشیدشان عمر دراز
- Nimeti de ebedîdir onun, nimet ettiği de ebedîlik verir. O, ölüleri bile diriltir, ona baş vurun! 3165
- خالدین شد نعمت و منعم علیه ** محیی الموتاست فاجتازوا الیه
- Tanrı, lûtfetti mi o lûtuf, can gibi sana karışır, seninle bir olur. Âdeta sen o olursun, o, sen olur.
- داد حق با تو در آمیزد چو جان ** آنچنان که آن تو باشی و تو آن
- Sende ekmek ve suya iştah yoksa bu ikisi de olmaksızın sana tertemiz bir rızk verir yine.
- گر نماند اشتهای نان و آب ** بدهدت بی این دو قوت مستطاب
- Semizliğin gittiyse Tanrı, gayb âleminden lûtfeder, sana zayıflıkta bir gizli semizlik, şişmanlık verir.
- فربهی گر رفت حق در لاغری ** فربهی پنهانت بخشد آن سری
- O peri ve cine kokuyu gıda etmiş, meleklere can gıdası vermiştir.
- چون پری را قوت از بو می‌دهد ** هر ملک را قوت جان او می‌دهد
- Can nedir ki ona dayanıyorsun? Tanrı kendi aşkı ile seni diriltir. 3170
- جان چه باشد که تو سازی زو سند ** حق به عشق خویش زنده‌ت می‌کند
- Ondan aşk diriliği iste, can isteme. O rızkı iste, ekmek dileme.
- زو حیات عشق خواه و جان مخواه ** تو ازو آن رزق خواه و نان مخواه
- Halkı su gibi arı duru bil. O suya akseden, ululuk ıssı Tanrı’nın sıfatlarıdır.
- خلق را چون آب دان صاف و زلال ** اندر آن تابان صفات ذوالجلال
- Onların bilgileri, adaletleri, lûtufları akar suya aksetmiş yıldıza benzer.
- علمشان و عدلشان و لطفشان ** چون ستاره‌ی چرخ در آب روان
- Padişahlar, Tanrı saltanatına mazhardır; bilgi sahipleri, Tanrı bilgisinin aynasıdır.
- پادشاهان مظهر شاهی حق ** فاضلان مرآت آگاهی حق
- Zamanlar geçti gitti. Bu yeni bir zaman. Ay, o ay ama su, o su değil. 3175
- قرنها بگذشت و این قرن نویست ** ماه آن ماهست آب آن آب نیست
- Adalet, o adalet. Bilgi de, o bilgi. Fakat o zamanlarda gelip geçen ümmetler, geldiler geçtiler.
- عدل آن عدلست و فضل آن فضل هم ** لیک مستبدل شد آن قرن و امم
- Ey akıllı er, zamanlar, zamanların üstüne geldi; hepsi be birer birer bir teviye gelip geçti. Fakat şu mânalar, daimi ve hep o.
- قرنها بر قرنها رفت ای همام ** وین معانی بر قرار و بر دوام
- O arktaki su kaç kere değişti. Fakat ayın aksiyle yıldızların aksi hep var.
- آن مبدل شد درین جو چند بار ** عکس ماه و عکس اختر بر قرار
- Çünkü yapısı, su üstüne kurulmamış, gökyüzü sahasında onlar.
- پس بنااش نیست بر آب روان ** بلک بر اقطار عرض آسمان
- Bu sıfatlar, bil ki mâna yıldızları gibi mâna göklerindedir. 3180
- این صفتها چون نجوم معنویست ** دانک بر چرخ معانی مستویست
- Güzeller, onun güzelliğinin aynası. Onlardaki aşk, onun istemesinin aksi.
- خوب‌رویان آینه‌ی خوبی او ** عشق ایشان عکس مطلوبی او
- Bu göz kaş, bu boy pos, daima aslına gider durur. Suya akseden hayal, kalır mı hiç?
- هم به اصل خود رود این خد و خال ** دایما در آب کی ماند خیال
- Bütün tasvirler, ırmak suyundaki akislerdir. Gökyüzünü ovdun mu görürsün ki hepsi de o.
- جمله تصویرات عکس آب جوست ** چون بمالی چشم خود خود جمله اوست
- Derken o garibin aklı dedi ki: Şu şaşılığı bırak. Sirke pekmezdir, pekmez de sirke.
- باز عقلش گفت بگذار این حول ** خل دوشابست و دوشابست خل
- O muhtesibi, noksanın yüzünden ayrı bildin. Gayretli padişahlardan utan a şaşı! 3185
- خواجه را چون غیر گفتی از قصور ** شرم‌دار ای احول از شاه غیور
- Havanın üstündeki esîrden bile ileri gitmiş olan zatı şu karanlıklarda oturan farelerden sayma.
- خواجه را که در گذشتست از اثیر ** جنس این موشان تاریکی مگیر
- Onu can olarak gör, ağır cisim olarak görme. Onu beyin gör, kemik olarak görme.
- خواجه‌ی جان بین مبین جسم گران ** مغز بین او را مبینش استخوان
- Ona melun iblisin gözü ile bakma, onu toprağa mensup sayma.
- خواجه را از چشم ابلیس لعین ** منگر و نسبت مکن او را به طین
- Güneşle yoldaş olana yarasa deme. Kendisine secde edileni secde eder bilme.
- همره خورشید را شب‌پر مخوان ** آنک او مسجود شد ساجد مدان
- Bu da akislere benzer ama akis değildir. Akis suretinde Tanrı’nın görünüşüdür bu. 3190
- عکس‌ها را ماند این و عکس نیست ** در مثال عکس حق بنمودنیست
- O, bir güneş görmüştür, cansız ve donmuş bir halde kalmamıştır. Şırlağan yağı, gül yağı olmuştur; şırlağan yağı kalmamıştır.
- آفتابی دید او جامد نماند ** روغن گل روغن کنجد نماند
- Tanrı Abdâl’i de, fâni varlıklarını değiştirdiler mi artık halktan değildirler, çevir bu yaprağı.
- چون مبدل گشته‌اند ابدال حق ** نیستند از خلق بر گردان ورق
- Birlik kıblesi, nasıl olur da iki olur? Toprak, nasıl olur da meleklerin secde ettikleri bir şey olabilir?
- قبله‌ی وحدانیت دو چون بود ** خاک مسجود ملایک چون شود
- Adam, bu ırmakta elma aksini gördü ama bu görüşü de, eteğini elmayla doldurdu.
- چون درین جو دیدعکس سیب مرد ** دامنش را دید آن پر سیب کرد
- Bu görüşü, yüzlerce çuvalı elmayla doldurdu. Artık, ırmakta gördüğü, nasıl olur da hayal olur? 3195
- آنچ در جو دید کی باشد خیال ** چونک شد از دیدنش پر صد جوال
- Ten görme de o sağır ve dilsizler gibi kendilerine doğru bir şey söylenince inkâr edenlerden olma.
- تن مبین و آن مکن کان بکم و صم ** کذبوا بالحق لما جائهم
- O zat, “Attığın vakit sen atmadın, Tanrı attı” sırrına mazhar olmuştur. Onun gürüşü, Tanrı görüşüdür.
- ما رمیت اذ رمیت احمد بدست ** دیدن او دیدن خالق شدست
- Ona hizmet Tanrı’ya hizmettir. Gündüzü görmek, bu pencereyi görmektir.
- خدمت او خدمت حق کردنست ** روز دیدن دیدن این روزنست
- Hele şu pencere yok mu? O, kendinden parlamadadır. Ondaki nur, güneşin, yahut Ferkad yıldızının eğreti nuru değildir.
- خاصه این روزن درخشان از خودست ** نی ودیعه‌ی آفتاب و فرقدست
- O pencereye vuran nur da yine o güneştendir ama bilinen yoldan, bilinen taraftan gelmemiştir o. 3200
- هم از آن خورشید زد بر روزنی ** لیک از راه و سوی معهود نی
- Bu pencereyle güneş arasında öyle bir yol vardır ki başka pencereler, o yolu bilmez.
- در میان شمس و این روزن رهی ** هست روزنها نشد زو آگهی
- Bir bulut gelse de güneşi örtse güneşin nuru bu pencereden köpürür, çağlar.
- تا اگر ابری بر آید چرخ‌پوش ** اندرین روزن بود نورش به جوش
- Bu pencereyle güneş arasında şu havayla altı cihetten başka bir yoldan bir ülfet, bir ünsiyet vardır.
- غیر راه این هوا و شش جهت ** در میان روزن و خور مالفت