- Aşk, büyüklere baldır, çocuklara süt. O, her gemiye yüklenen ve geminin ağırlığından fazla olduğu için batmasına sebep olan son yüktür.
- بر بزرگان شهد و بر طفلانست شیر ** او بهر کشتی بود من الاخیر
- Bu ikisinden başka daha nice sayısız padişahları aşk, saltanatlarından, ülkelerinden etmiştir.
- غیر این دو بس ملوک بی‌شمار ** عشقشان از ملک بربود و تبار
- Bu üç şehzadenin canı da Çin ülkesinin etrafında kuşlar gibi tane devşirmeye başladı. 4000
- جان این سه شه‌بچه هم گرد چین ** هم‌چو مرغان گشته هر سو دانه‌چین
- Ağızlarını açıp sırlarını söylemeye kudretleri yoktu. Çünkü içlerindeki sır, pek mühim ve pek tehlikeli bir sırdı.
- زهره نی تا لب گشایند از ضمیر ** زانک رازی با خطر بود و خطیر
- O anda yüz binlerce baş bir pulaydı. Kızgın aşk, okunu yayına koymuş, yayını kurmuştu.
- صد هزاران سر بپولی آن زمان ** عشق خشم آلوده زه کرده کمان
- Aşkın, hoşnutluk zamanında, kızgın değilken bile her an öyle zalim bir huyu vardır ki...
- عشق خود بی‌خشم در وقت خوشی ** خوی دارد دم به دم خیره‌کشی
- Bu hoşnut olduğu zamanda böyle. Artık kızgın olunca neler yapmaz? Ben ne söyleyeyim?
- این بود آن لحظه کو خشنود شد ** من چه گویم چونک خشم‌آلود شد
- Fakat can yaylası, bu aşkın öldürdüğü, bu aşk kılıcının kestiği aslana feda olsun! 4005
- لیک مرج جان فدای شیر او ** کش کشد این عشق و این شمشیر او
- Bu çeşit öldürülme binlerce hayattan iyidir. Saltanatlar bile böyle kulluğa kurban olsun!
- کشتنی به از هزاران زندگی ** سلطنت‌ها مرده‌ی این بندگی
- Şehzadeler, yüzlerce korkuyla, yüzlerce çekinmeyle sırlarını kinaye yollu hafif, hafif birbirlerine söylüyorlardı.
- با کنایت رازها با هم‌دگر ** پست گفتندی به صد خوف و حذر
- Sırlara Tanrı’dan başka mahrem yoktur. Ah’a ancak gökyüzü hemdemdir.
- راز را غیر خدا محرم نبود ** آه را جز آسمان هم‌دم نبود
- Birbirlerine bir şey bildirirken aralarında kendilerine ait ıstılahlar vardı.
- اصطلاحاتی میان هم‌دگر ** داشتندی بهر ایراد خبر
- Alelade halk da bu kuşdilinin bir kısmını bellemiştir de şatafatlar satmışlar, ululuklar etmeye kalkışmışlardır. 4010
- زین لسان الطیر عام آموختند ** طمطراق و سروری اندوختند
- Fakat onların sözü, kuşların seslerinin suretinden ibarettir. Ham kişi kuşların ahvalinden gafildir.
- صورت آواز مرغست آن کلام ** غافلست از حال مرغان مرد خام
- Nerede bir Süleyman ki kuşdilini anlasın. Şeytan da saltanat sürer ama Süleyman değildir ki.
- کو سلیمانی که داند لحن طیر ** دیو گرچه ملک گیرد هست غیر
- Şeytan, Süleyman’a benzer, tahta oturur, hile bilgisi vardır, fakat “ Biz ona kuşdilini öğrettik” sırrına mazhar değildir ki.
- دیو بر شبه سلیمان کرد ایست ** علم مکرش هست و علمناش نیست
- Süleyman, Tanrı’dan muştuluklara nail olmuştu da bu yüzden “ Biz ona kuşdili öğrettik” sırrına erişmişti.
- چون سلیمان از خدا بشاش بود ** منطق الطیری ز علمناش بود
- Sen “ Min ledün” kuşlarını görmemişsin. Artık o hava kuşlarına bak da onlardan anla. 4015
- تو از آن مرغ هوایی فهم کن ** که ندیدستی طیور من لدن
- Simurgların yeri, Kaf dağıdır. Her hayal oraya el atamaz.
- جای سیمرغان بود آن سوی قاف ** هر خیالی را نباشد دست‌باف
- Ancak o birleşmeyi gören hayal, o makamı görür. Gördükten sonra da yine araya ayrılık düşer.
- جز خیالی را که دید آن اتفاق ** آنگهش بعدالعیان افتد فراق
- Fakat işi tamamıyla kesen ayrılık değildir bu. Bu iş, bu makam her türlü ayrılıktan emindir.
- نه فراق قطع بهر مصلحت ** که آمنست از هر فراق آن منقبت
- Ruha mensup olan o kalıbın baki kalması için güneş, bir an kendisini kardan çeker.
- بهر استبقاء آن روحی جسد ** آفتاب از برف یک‌دم درکشد
- Sen onlardan kendi canın için bir düzenlik ara; onların sözlerinden ıstılah çalmaya kalkışma. 4020
- بهر جان خویش جو زیشان صلاح ** هین مدزد از حرف ایشان اصطلاح
- Zeliha’ da çöreotundan öd ağacına kadar her şeyin adını Yusuf takmıştı.
- آن زلیخا از سپندان تا به عود ** نام جمله چیز یوسف کرده بود
- Onun adını gizli bir surette yazmış, mahremlerine o sırrı bildirmişti.
- نام او در نامها مکتوم کرد ** محرمان را سر آن معلوم کرد
- Mum, ateşten yumuşadı dese bu söz, o sevgili bize alıştı, sevdalandı demekti.
- چون بگفتی موم ز آتش نرم شد ** این بدی کان یار با ما گرم شد
- Ay doğdu, bakın dese, yahut söğüt ağacı yeşerdi diye bir söz söylese...
- ور بگفتی مه برآمد بنگرید ** ور بگفتی سبز شد آن شاخ بید
- Yapraklar ne güzel oynamakta; çöreotu ne hoş yanıyor… 4025
- ور بگفتی برگها خوش می‌طپند ** ور بگفتی خوش همی‌سوزد سپند
- Gül, bülbülle sırrını söyledi; padişah, sevgilisine sır söyledi…
- ور بگفتی گل به بلبل راز گفت ** ور بگفتی شه سر شهناز گفت
- Bahtımız ne de kutlu; yaygıları döşeyin…
- ور بگفتی چه همایونست بخت ** ور بگفتی که بر افشانید رخت
- Saka su getirdi; güneş doğdu…
- ور بگفتی که سقا آورد آب ** ور بگفتی که بر آمد آفتاب
- Dün gece bir tencere kaynattılar; içindekiler güzelce pişti, helmelendi…
- ور بگفتی دوش دیگی پخته‌اند ** یا حوایج از پزش یک لخته‌اند
- Ekmekler tuzsuz; felek, aksine dönmede… 4030
- ور بگفتی هست نانها بی‌نمک ** ور بگفتی عکس می‌گردد فلک
- Başım ağrıyor; başımın ağrısı geçti gibi bir şey söylese hep başka şey kastederdi.
- ور بگفتی که به درد آمد سرم ** ور بگفتی درد سر شد خوشترم
- Birini övse onu över, birinden şikayetlense onun ayrılığını anlatmış olurdu.
- گر ستودی اعتناق او بدی ** ور نکوهیدی فراق او بدی
- Yüz binlerce ad söylese maksadı, dileği hep Yusuf’tu.
- صد هزاران نام گر بر هم زدی ** قصد او و خواه او یوسف بدی
- Acıkırsa onun adını söylerdi. Tok olursa onunla duyar, onun kadehinden sarhoş olurdu.
- گرسنه بودی چو گفتی نام او ** می‌شدی او سیر و مست جام او
- Susuzluğu onun adıyla geçerdi. Batıni şerbeti onun adıydı. 4035
- تشنگیش از نام او ساکن شدی ** نام یوسف شربت باطن شدی
- Derdi oldu mu onun yüce adıyla derhal derdi yatışırdı.
- ور بدی دردیش زان نام بلند ** درد او در حال گشتی سودمند
- Hatta kış vakti sevgilisinin adı ona kürk kesilirdi. Sevda aleminde sevgilisinin adı bu işi işler işte.
- وقت سرما بودی او را پوستین ** این کند در عشق نام دوست این
- Aşağılık kişiler de her an o temiz adı anar ama bu tesir görülmez; çünkü onlarda aşk yoktur.
- عام می‌خوانند هر دم نام پاک ** این عمل نکند چو نبود عشقناک
- İsa, onun adıyla mucizeler yaptı. Ne mucize gördüyse onun adıyla gösterdi.
- آنچ عیسی کرده بود از نام هو ** می‌شدی پیدا ورا از نام او
- Bir can, Hakk’a ulaştı mı onun zikri, bunun zikridir; bunun zikri onun zikri. 4040
- چونک با حق متصل گردید جان ** ذکر آن اینست و ذکر اینست آن
- Böyle can kendinden boşalır, sevgilisinin aşkıyla dolar. Testide ne varsa dışına o sızar.
- خالی از خود بود و پر از عشق دوست ** پس ز کوزه آن تلابد که دروست
- Gülme, vuslat safranının kokusunu verir, ağlama, uzaklık soğanının kokusunu.
- خنده بوی زعفران وصل داد ** گریه بوهای پیاز آن بعاد
- Halbuki bunların her birinin gönlünde yüzlerce murat var. Bu, aşk ve sevgi mezhebi değildir.
- هر یکی را هست در دل صد مراد ** این نباشد مذهب عشق و وداد
- Gündüze nasıl güneş lazımsa aşka da sevgili lazım. Güneş o yüze nikap gibidir.
- یار آمد عشق را روز آفتاب ** آفتاب آن روی را هم‌چون نقاب
- Nikapla sevgilinin yüzünü fark edemeyen, güneşe tapar. Ondan el çek. 4045
- آنک نشناسد نقاب از روی یار ** عابد الشمس است دست از وی بدار
- Aşıkın günü de odur, rızkı da. Aşıkın gönlü de odur, gönlünün yanışı da.
- روز او و روزی عاشق هم او ** دل همو دلسوزی عاشق هم او
- Balıklara ekmek de sudur, su da. Elbise de sudur, ilaç da, uyku da.
- ماهیان را نقد شد از عین آب ** نان و آب و جامه و دارو و خواب