- Bir söz cehennemden kopar, adamın dudağına kadar gelir. Bir söz de can şehrinden kopar, dudağa gelir.
- یک سخن از دوزخ آید سوی لب ** یک سخن از شهر جان در کوی لب
- Bu dudak, cana canlar katan denizle, eziyetler, zahmetler denizi arasında bir berzahtır.
- بحر جان‌افزا و بحر پر حرج ** در میان هر دو بحر این لب مرج
- Şehirlerdeki köylü pazarına benzer adeta. Etraftan alışveriş için hep oraya gelirler.
- چون یپنلو در میان شهرها ** از نواحی آید آن‌جا بهرها
- Kusurlu kumaşla, adamın kesesini berbadeden kalp akça ve inci gibi değerli ve pahalı kumaş, hep oradadır.
- کاله‌ی معیوب قلب کیسه‌بر ** کاله‌ی پر سود مستشرف چو در
- Bu köylü pazarından kim, daha ziyade ticaretten anlar, geçer akçayla kalp akçayı görür, tanırsa kar eder. 4285
- زین یپنلو هر که بازرگان‌ترست ** بر سره و بر قلب‌ها دیده‌ورست
- Köylü pazarı, bu çeşit adama kar yeri olur. Başkasına da körlüğü yüzünden suç ve zarar yeridir.
- شد یپنلو مر ورا دار الرباح ** وآن گر را از عمی دار الجناح
- Alem cüzülerinden her biri, teker teker aptala düğümdür, ustaya düğüm açmak.
- هر یکی ز اجزای عالم یک به یک ** بر غبی بندست و بر استاد فک
- Birine şekerdir, öbürüne zehir. Birine lütuftur, öbürüne kahır.
- بر یکی قندست و بر دیگر چو زهر ** بر یکی لطفست و بر دیگر چو قهر
- Her cansız şey, peygambere hikayeler söyler. Kabe, hacıya tanıklık eder, söz söyler.
- هر جمادی با نبی افسانه‌گو ** کعبه با حاجی گواه و نطق‌خو
- Mescit de namaz kılana tanıklık verir, ta uzak yollardan bana gelirdi der. 4290
- بر مصلی مسجد آمد هم گواه ** کو همی‌آمد به من از دور راه
- Ateş, Halil’e gül ve reyhan kesilir, Nemrud ’a uyanlaraysa ölümdür derttir.
- با خلیل آتش گل و ریحان و ورد ** باز بر نمرودیان مرگست و درد
- A güzelim, bunu defalarca söyledim, fakat söylemeye doyamıyorum ki.
- بارها گفتیم این را ای حسن ** می‌نگردم از بیانش سیر من
- Solup sararmamak için defalarca ekmek yedin; işte bu hep ekmek… Nasıl olur da usanmazsın?
- بارها خوردی تو نان دفع ذبول ** این همان نانست چون نبوی ملول
- Mizacındaki itidal yüzünden yine acıkırsın. Bu açlıkla da senin hazımsızlığın yanar gider.
- در تو جوعی می‌رسد تو ز اعتلال ** که همی‌سوزد ازو تخمه و ملال
- Kimde açlık derdi varsa bedeninin her cüzü, diğer cüzüyle bağdaşır yenileşir. 4295
- هرکه را درد مجاعت نقد شد ** نو شدن با جزو جزوش عقد شد
- Lezzet açlıktan gelir, yeni bir yemekten değil. Açlıkla yenen arpa ekmeği, şekerden lezzetlidir.
- لذت از جوعست نه از نقل نو ** با مجاعت از شکر به نان جو
- O usangaçlık da sözün tekrarından değildir, aç olmadan ve hazımsızlıktandır.
- پس ز بی‌جوعیست وز تخمه‌ی تمام ** آن ملالت نه ز تکرار کلام
- Dükkandan, baç, ve haraç almadan, dedikodudan halkı aldatmadan usanmazsın.
- چون ز دکان و مکاس و قیل و قال ** در فریب مردمت ناید ملال
- Altmış yıl gıybette bulunsan, insanların etini yesen yine doymazsın.
- چون ز غیبت و اکل لحم مردمان ** شصت سالت سیریی نامد از آن
- Kadınları avlamak için işvelerde bulunursun, defalarca güzel sözler söylersin de yine bir türlü usanç gelmez. 4300
- عشوه‌ها در صید شله‌ی کفته تو ** بی ملولی بارها خوش گفته تو
- Son söylediğin sözü, ondan öncekinden daha yanarak, daha çevik bir halde ve ilk söylediğinden yüzlerce daha hararetli olarak söylersin.
- بار آخر گوییش سوزان و چست ** گرم‌تر صد بار از بار نخست
- Dert, eski ilacı yeniler. Dert, her usanmış, bezmiş dalı kırar.
- درد داروی کهن را نو کند ** درد هر شاخ ملولی خو کند
- Eskileri yenileyen kimya, derttir. Nerede dert varsa orada usanç ne gezer?
- کیمیای نو کننده دردهاست ** کو ملولی آن طرف که درد خاست
- Kendine gel de usançtan soğuk soğuk ah etme. Dert ara, dert ara, dert ara dert!
- هین مزن تو از ملولی آه سرد ** درد جو و درد جو و درد درد
- Abes ilaçlar, derde derman aramak için hile düzerler. Yol kesicidirler, baç diye para almaya kalkışırlar. 4305
- خادع دردند درمان‌های ژاژ ** ره‌زنند و زرستانان رسم باژ
- Acı su, içildiği zaman soğuktur, hoş gelir ama susuzluğu kesmez.
- آب شوری نیست در مان عطش ** وقت خوردن گر نماید سرد و خوش
- Yalnız bir hiledir düzer, yüzlerce yeşillik bitiren tatlı suyu araştırmaya mani olur.
- لیک خادع گشته و مانع شد ز جست ** ز آب شیرینی کزو صد سبزه رست
- Her kalp altın da tıpkı bunun gibi nerede iyi ve güzel altın varsa onu araştırmaya mani kesilir.
- هم‌چنین هر زر قلبی مانعست ** از شناس زر خوش هرجا که هست
- Ey mürit, senin muradın benim, beni al diye hileyle kolunu kanadını keser.
- پا و پرت را به تزویری برید ** که مراد تو منم گیر ای مرید
- Senin derdini ben çekerim der ama o dert değildir, tortudur. Görünüşte sana tabidir ama hakikatte seni alt eder. 4310
- گفت دردت چینم او خود درد بود ** مات بود ار چه به ظاهر برد بود
- Yürü yalancı dermandan kaç da derdin, sana derman olsun, iyileşsin, miskler saçsın.
- رو ز درمان دروغین می‌گریز ** تا شود دردت مصیب و مشک‌بیز
- Bekçi, evet; sen ne hırsızsın ne kötü bir adam. İyi adamsın ama aptalsın, ahmaksın.
- گفت نه دزدی تو و نه فاسقی ** مرد نیکی لیک گول و احمقی
- Bir rüyaya inanmış, bir hayale kapılmış, bu kadar yol aşıp buralara gelmişsin. Aklın yok galiba.
- بر خیال و خواب چندین ره کنی ** نیست عقلت را تسوی روشنی
- Ben yıllardır biteviye Bağdat’ta bir define var,
- بارها من خواب دیدم مستمر ** که به بغدادست گنجی مستتر
- Filan yerde, filan mahallede gömülüdür diye görürüm, der demez adam kendine geldi. Çünkü bekçi, kendisinin mahallesini söylüyordu. 4315
- در فلان سوی و فلان کویی دفین ** بود آن خود نام کوی این حزین
- Bekçi sözüne devam etti: Yürü derler, filanın evinde o define. Adam büsbütün ayıldı. Çünkü o düşman, kendisinin evini ve adını söylemekteydi.
- هست در خانه‌ی فلانی رو بجو ** نام خانه و نام او گفت آن عدو
- Bekçi söylüyordu: Ben defalarca bu rüyayı gördüm. Bağdat’ta böyle bir define var dediler de,
- دیده‌ام خود بارها این خواب من ** که به بغدادست گنجی در وطن
- Bu hayale kapılıp yerimden bile kıpırdamadım. Sense hiç usanmadan bir rüyaya kapılıp buralara kadar geliyorsun.
- هیچ من از جا نرفتم زین خیال ** تو به یک خوابی بیایی بی‌ملال
- Ahmak adamın rüyası da aklınca olur; aklı gibi değersizdir, bir şeye yaramaz.
- خواب احمق لایق عقل ویست ** هم‌چو او بی‌قیمتست و لاشیست
- Bil ki aklı ve ruhu da zayıf olduğu için kadının rüyası, erkeğin rüyasından daha aşağıdır, daha değersizdir. 4320
- خواب زن کمتر ز خواب مرد دان ** از پی نقصان عقل و ضعف جان
- Aklı kıt ve ahmak adamın rüyasında bir kıymet olmaz. Akılsızlıktan ne çıkar? Yel gibi bir rüya!
- خواب ناقص‌عقل و گول آید کساد ** پس ز بی‌عقلی چه باشد خواب باد
- Adam kendi kendine, define evimdeymiş de neden yoksulluktan feryad ederim?
- گفت با خود گنج در خانه‌ی منست ** پس مرا آن‌جا چه فقر و شیونست
- Definenin başında yoksulluktan ölüyormuşum. Ne kadar da gaflet içindeymişim, ne kadar da perde ardındaymışım, gözüm örtülüymüş, dedi.
- بر سر گنج از گدایی مرده‌ام ** زانک اندر غفلت و در پرده‌ام
- Bu muştuluktan sarhoş oldu, derdi kalmadı. Dilsiz, dudaksız yüz binlerce hamd okudu.
- زین بشارت مست شد دردش نماند ** صد هزار الحمد بی لب او بخواند
- İçinden nasibine ermek için bu sıkıntıya uğramam lazımmış. Halbuki abıhayat, benim meyhanemdeymiş. 4325
- گفت بد موقوف این لت لوت من ** آب حیوان بود در حانوت من
- Yürü, ben yüce bir nimete nail oldum. Kendimi müflis sanıyordum, o körlüğe rağmen bu nimeti buldum.
- رو که بر لوت شگرفی بر زدم ** کوری آن وهم که مفلس بدم
- İster bana ahmak de, ister aşağılık bir adam. O define benim oldu ya, sen dilediğini söyle.
- خواه احمق‌دان مرا خواهی فرو ** آن من شد هرچه می‌خواهی بگو
- Ben şüphesiz olarak muradımı gördüm. A kötü ağızlı, sen ne istersen söyle.
- من مراد خویش دیدم بی‌گمان ** هرچه خواهی گو مرا ای بددهان
- Ey ulu er, sen bana dertli de. Sence dertliyim ama kendimce hoşum ben.
- تو مرا پر درد گو ای محتشم ** پیش تو پر درد و پیش خود خوشم
- Eğer bu iş aksine olsaydı da sana gül bahçesi, bana hor hakir bir yet kesilseydi ne yapardım, vay bana dedi. 4330
- وای اگر بر عکس بودی این مطار ** پیش تو گلزار و پیش خویش راز