- Ok da başkasının kanadiyle av tutar. O yüzden de kuş etinden nahibi yoktur.
- صید گیرد تیر هم با پر غیر ** لاجرم بی‌بهره است از لحم طیر
- Doğan kuşu, dağlıklardan av getirir. Fakat getirdiği ceylanı, çil kuşunu padişaha yedirir.
- باز صید آرد به خود از کوهسار ** لاجرم شاهش خوراند کبک و سار
- Vahiyden olmayan söz, heva ve hevestendir. Topraktan yaratılanlar gibi havaya, zerre zerre dağılır, biter.
- منطقی کز وحی نبود از هواست ** هم‌چو خاکی در هوا و در هباست
- Eğer bu söz, sana yanlış görünürse "Vennecmi" suresinin evvelinden birkaç satır okuyuver.
- گر نماید خواجه را این دم غلط ** ز اول والنجم بر خوان چند خط
- Oku da Muhammed'in, heva ve hevesinden konuşmadığını, onun her sözünün, ancak vahiy olduğunu anla. 4670
- تا که ما ینطق محمد عن هوی ** ان هو الا بوحی احتوی
- Ey Ahmed, mademki vahiyden meyus değilsin, bu araştırmayı, bu kıyası bedene mensup olanlara bırak.
- احمدا چون نیستت از وحی یاس ** جسمیان را ده تحری و قیاس
- Murdar, zaruret vakti helâl olur. Vuslat kâbesi ortadayken kıble aranmaz.
- کز ضرورت هست مرداری حلال ** که تحری نیست در کعبه‌ی وصال
- Fakat araştırmadan, doğru bir ictihatta bulunmadan heva ve hevesine uyarak bid'ate kapılanı,
- بی‌تحری و اجتهادات هدی ** هر که بدعت پیشه گیرد از هوی
- Yel, Ad gibi kapar, öldürür. O, Süleyman değildir ki onun tahtını götürsün!
- هم‌چو عادش بر برد باد و کشد ** نه سلیمانست تا تختش کشد
- Yel, Ad için alçaltıcı bir hamaldır, obur bir adamın elindeki kuzu gibi hani. 4675
- عاد را با دست حمال خذول ** هم‌چو بره در کف مردی اکول
- Obur, kuzuyu oğlu gibi kucağına alır, fakat kasap gibi onu kesmeğe götürmektedir.
- هم‌چو فرزندش نهاده بر کنار ** می‌برد تا بکشدش قصاب‌وار
- Yel, Ad kavmine ululanır, onları kahreder. Onlar, yedi dost sanırlar ama düşmandır.
- عاد را آن باد ز استکبار بود ** یار خود پنداشتند اغیار بود
- Ansızın postunu tersine çevirdi mi o kötü arkadaş onları paramparça eder.
- چون بگردانید ناگه پوستین ** خردشان بشکست آن بس القرین
- Yel, seni Ad gibi kırıp geçirmeden sen, onu yatıştır. Yel, pek yaman bir sınamadır çünkü.
- باد را بشکن که بس فتنه‌ست باد ** پیش از آن کت بشکند او هم‌چو عاد
- Hûd. onlara öğüt verdi. Dedi ki: Ey kibirli kavim, hu yel, yapıştığınız şeyi elinizden alır. 4680
- هود دادی پند که ای پر کبر خیل ** بر کند از دستتان این باد ذیل
- Yel, Tanrı askeridir. Yalnız nifak yüzünden birkaç gün sizinle uzlaştı, hoş geçindi.
- لشکر حق است باد و از نفاق ** چند روزی با شما کرد اعتناق
- O, iç yüzden yaratıcısiyle uzlaşmıştır, onun sözünden çıkmaz. Ecel gibi gelir, size el atar.
- او به سر با خالق خود راستست ** چون اجل آید بر آرد باد دست
- Bak, nasıl ağıza girmede. Her solukta azametli bir surette girip çıkmada.
- باد را اندر دهن بین ره‌گذر ** هر نفس آیان روان در کر و فر
- Boğaz da ondan emin, dişler de. Fakat Tanrı, dişin içine gir demedi miydi?
- حلق و دندان‌ها ازو آمن بود ** حق چو فرماید به دندان در فتد
- Bir zerrecik yel, dağ kesilir, dağ kadar ağırlaşır. Diş ağırısı, insanı hasta ve perişan bir hale sokar, ağlatıp inletmeye başlar. 4685
- کوه گردد ذره‌ای باد و ثقیل ** درد دندان داردش زار و علیل
- Bu, emin bir surette geçip giden aynı yeldir. Ekinin caniydi, ölümü oldu işte.
- این همان بادست که امن می‌گذشت ** بود جان کشت و گشت او مرگ کشت
- Bir adamın elini öpersin. Fakat kızdı mı o öptüğün el, bir topuz kesilir.
- دست آن کس که بکردت دست‌بوس ** وقت خشم آن دست می‌گردد دبوس
- Hâsılı, yelin kötülüğünü gören yarabbi, yarabbi; ey yardımı dilenen Tanrı, sen bu yeli defet; sen bu diş ağrısını dindir demeye koyulur.
- یا رب و یا رب بر آرد او ز جان ** که ببر این باد را ای مستعان
- Ey ağız, bu geçip giden yelden haberin bile yoktu. Şimdi anladın ya, dişlerini sık da istiğfar et bakalım.
- ای دهان غافل بدی زین باد رو ** از بن دندان در استغفار شو
- Dişi ağrıyanın keskin gözlerinden yağmur gibi gözyaşları akar. Dert inkâr edenlere aman Allah dedirtir. 4690
- چشم سختش اشک‌ها باران کند ** منکران را درد الله‌خوان کند
- Erden, erlerin sözünü kabul etmedin, bari şimdi derde düştün, Tanrı vahyini kabul et.
- چون دم مردان نپذرفتی ز مرد ** وحی حق را هین پذیرا شو ز درد
- Yel der ki: Ben Tanrı elçisiyim. Gah hayır haber getiririm, gah şer haber.
- باد گوید پیکم از شاه بشر ** گه خبر خیر آورم گه شوم و شر
- Başıma buyruk değilim, Tanrı emrine tabiim. Ben senin gibi padişahımdan gaafil değilim ki.
- ز آنک مامورم امیر خود نیم ** من چو تو غافل ز شاه خود کیم
- Süleyman'a benzersin, onun haliyle hallenirsen seni Süleyman gibi başımda taşırım.
- گر سلیمان‌وار بودی حال تو ** چون سلیمان گشتمی حمال تو
- Ben sana iğreti olarak gelir, mal olurum; seni kendime, sırlarıma vâkıf ederim. 4695
- عاریه‌ستم گشتمی ملک کفت ** کردمی بر راز خود من واقفت
- Fakat isyan ettin, düşmanlığa kalkıştın mı sana ancak üç dört günceğiz hizmet ederim.
- لیک چون تو یاغیی من مستعار ** می‌کنم خدمت ترا روزی سه چار
- Sonra seni Ad gibi başaşağı eder, düşmancasına ordunun içine dalar çıkarım.
- پس چو عادت سرنگونی‌ها دهم ** ز اسپه تو یاغیانه بر جهم
- Bu suretle de iman, gam mayası olduğu zaman, gayba imanın kuvvetleşir.
- تا به غیب ایمان تو محکم شود ** آن زمان که ایمانت مایه‌ی غم شود
- O zaman zaten herkes inanır, mümin olur. Bütün baş çekenler, baş eğerler.
- آن زمان خود جملگان مؤمن شوند ** آن زمان خود سرکشان بر سر دوند
- O zaman herkes ağlar, sızlar, yoksulluğunu söyler. Hırsızla yol kesicinin darağacının altında imana gelip sızıldanması gibi hani. 4700
- آن زمان زاری کنند و افتقار ** هم‌چو دزد و راه‌زن در زیر دار
- Fakat daha önce gayb âlemine iman edersen, o âleme sahibolursan iki cihanı da elde eder, kendi başına buyruk olursun.
- لیک گر در غیب گردی مستوی ** مالک دارین و شحنه‌ی خود توی
- İki günlük iğreti ve bozuk düzen bir surette değil, ebedî olarak şahlık ve padişahlık elde edersin.
- شحنگی و پادشاهی مقیم ** نه دو روزه و مستعارست و سقیم
- Savaştan, gürültüden kurtulur, kendi işine sahibolursun. Padişah kesilir, kendi davulunu döversin.
- رستی از بیگار و کار خود کنی ** هم تو شاه و هم تو طبل خود زنی
- Bize bu âlem, boğaz gibi dar gelmede. Keşke boğaz ve ağız, toprak yeseydi!
- چون گلو تنگ آورد بر ما جهان ** خاک خوردی کاشکی حلق و دهان
- Zaten bu ağız toprak yer. Fakat renklerle bezenmiş, çeşitli suretlere girmiş toprağı yer. 4705
- این دهان خود خاک‌خواری آمدست ** لیک خاکی را که آن رنگین شدست
- Oğul, bu kebap, bu şarap, bu şeker, bezenmiş, boyanmış topraktır.
- این کباب و این شراب و این شکر ** خاک رنگینست و نقشین ای پسر
- Onları yedin de onlar et ve deri oldu mu et rengine girerler, fakat onların aslı; topraktır.
- چونک خوردی و شد آن لحم و پوست ** رنگ لحمش داد و این هم خاک کوست
- Hem topraktan türlü türlü şeyler yapar, hem de yine hepsini ufalar, toprak haline sokar.
- هم ز خاکی بخیه بر گل می‌زند ** جمله را هم باز خاکی می‌کند
- Hintli; Kıpçak; Rum ülkesinin halkı ve Habeş... Hepsi de mezarlarında hoş bir halde aynı renktedir.
- هندو و قفچاق و رومی و حبش ** جمله یک رنگ‌اند اندر گور خوش
- Buna dikkat et de o rengin, o güzelliğin tamamiyle bir yüz örtüsünden ibaret olduğunu, iğreti bir şey bulunduğunu bil. 4710
- تا بدانی کان همه رنگ و نگار ** جمله روپوشست و مکر و مستعار
- Bâkir renk ancak Tanrı rengidir. Ondan başka renkler, bil ki çan gibi iğreti ve bağlantıdır.
- رنگ باقی صبغة الله است و بس ** غیر آن بر بسته دان هم‌چون جرس
- İbadet edenlerdeki doğruluk, takva ve yakîn rengi, ebediyen bakidir.
- رنگ صدق و رنگ تقوی و یقین ** تا ابد باقی بود بر عابدین
- Şüphe, küfran ve nifak rengi de âsiler için ebedîdir.
- رنگ شک و رنگ کفران و نفاق ** تا ابد باقی بود بر جان عاق
- Asi Firavun' un yüz karası gibi hani. Bedeni geçip gitmiştir ama rengi bakidir.
- چون سیه‌رویی فرعون دغا ** رنگ آن باقی و جسم او فنا
- Doğruların güzel yüzlerindeki nur, bedenleri yok olsa da kıyamet gününe kadar kalır. 4715
- برق و فر روی خوب صادقین ** تن فنا شد وان به جا تو یومن دین